Bijzonder programma Kennisstad

Leiden, internationale kennisstad
Veel steden noemen zich een kennisstad. Leiden is het. De concentratie van talent en kennis maakt dat de stad al eeuwen een internationale ontmoetingsplaats is waar talent en kennis tot innovatie leiden. Dit ecosysteem maakt onze regio tot vestigingsplaats voor talloze wetenschapsinstituten en innovatieve bedrijven van wereldklasse. Daar profiteert de stad van en daarom wil de stad dit graag stimuleren, laten zien en uitdragen. Op deze wijze wordt bijgedragen aan de realisatie van de ontwikkelingsvisie 'Leiden, Stad van Ontdekkingen'.

Succesvolle kennissteden leiden niet alleen tot successen op economisch en technologisch gebied, ze scoren ook goed op maatschappelijk relevante gebieden als duurzaamheid, veiligheid, gezondheid en welzijn. Sociale innovaties door een goede samenwerking tussen onderwijs/onderzoek, ondernemers en overheid (de zogenoemde 3 O's in de Triple Helix) bieden zodoende ook goed zicht op de maatschappelijke relevantie van wetenschappelijk onderzoek. Een praktijk die we in Leiden onder andere in de Life Science & Health dagelijks tegenkomen.

Samen verantwoordelijkheid nemen
Omdat kennis steeds meer een voorwaarde is voor maatschappelijk succes, welvaart en welzijn, zijn gemeente en partners in 2012 gestart met het programma Kennisstad. Door gericht samen op te trekken, versterken we de positie van Leiden en de regio op het gebied van de kennisontwikkeling en de kenniseconomie. Leiden heeft zich daarmee gaandeweg in de afgelopen decennia een positie veroverd in de top van Europese kennisregio’s. Hier geldt wel: Aan de top komen is één, bij de top blijven is zeker niet vanzelfsprekend. Veel van onze kennispartners hebben de wereld als speelveld. De concurrentie is hier groot. Dit vergt van ons als gemeente en regio een hierop aangepaste strategie.

Omdat de kenniseconomie niet stopt bij onze gemeentegrens, werken we ook nauw samen met o.a. de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (een gemeenschappelijke regeling van 23 gemeenten) en de Economic Board Zuid-Holland (een samenwerking op provinciaal niveau van overheden, maatschappelijke partners en bedrijfsleven). In laatstgenoemde zijn naast de gemeente Leiden ook onze strategische partners Universiteit Leiden en LUMC vertegenwoordigd. In het voorjaar van 2016 heeft deze samenwerking geleid tot een Regionale Investeringsstrategie, waarin wij als Leiden opgenomen zijn met onder andere onze investeringspropositie voor het Leiden Bio Science Park en het Stationsgebied. Wij zien het als een voordeel en een kans dat het universiteitencluster Leiden-Delft-Erasmus als kennisas binnen het werkingsgebied van de MRDH / EBZ is gelegen. Daarnaast hebben we via het Netwerk Kennissteden Nederland - waar Leiden de voorzittersrol vervult - een nauwe samenwerking op nationaal niveau via de City Deal 'Kennis Maken'. Een City Deal die in het kader van Agenda Stad is opgesteld en die daarmee ook een link heeft met de Europese Urban Agenda. Doel van deze City Deal is het tot stand brengen van versnelling in het oplossen van maatschappelijke opgaven van steden door onderzoekers, docenten en studenten hier grootschalig bij te betrekken. Talentontwikkeling, ondernemerschap en het stimuleren van maatschappelijke betrokkenheid staan daarbij voorop.

De doelen
Het programma Kennisstad kent twee hoofddoelen:

• Kennisinstituten en kennisbedrijven floreren optimaal in Leiden;
• Leiden (de stad, de regio en haar inwoners) heeft maximaal voordeel van de kennisinstellingen. 

De uitvoeringsstrategie
Als gemeente willen wij deze doelen bereiken door hechte samenwerking met onze kennispartners. Hiertoe hebben we een samenwerkingsovereenkomst Programma Kennisstad 2017-2021 afgesloten met onze strategische samenwerkingspartners Universiteit, LUMC en Hogeschool Leiden. De samenwerkingsovereenkomst geeft inhoud aan de gezamenlijke wens nog intensiever met elkaar samen te werken en geeft daarnaast mede richting aan de samenwerking met andere partijen. Hierbij gaat het om (kennis)partners als het mbo, de musea, Technolab, Taalmuseum, LeidenGlobal BplusC e.d. Dit heeft al geleid tot aparte afspraken over inzet van studenten en onderzoekers in de stad, inzet van de 'Leidse Onderwijstafel', een op uitwisseling van kennis gericht Health Platform, het realiseren van (nieuwe) studentenvoorzieningen als huisvesting en studeerplekken en een 'hospitality program' voor internationale studenten, kenniswerkers en ondernemers. Om deze veelomvattende samenwerkingstrajecten meerjarig te organiseren, te faciliteren en aan te jagen hebben de vier samenwerkingspartners een gezamenlijke kennismakelaar aangesteld.

In de samenwerkingsovereenkomst Programma Kennisstad 2017-2021 is er gekozen voor vier thema's / focusgebieden, te weten:

• Campusontwikkeling
• Versterken onderwijs en onderzoek
• Externe focus en internationalisering
• De stad als lab

Wat gaan we daarbinnen in 2019 realiseren

Binnen de afgesproken vier thema's zullen we ons in 2019 richten op de volgende onderdelen:

1. Campusontwikkeling

De samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijfsleven en de gemeente heeft de afgelopen decennia geleid tot een bundeling van krachten op het Leiden Bio Science Park. Met deze ontwikkeling in het achterhoofd wordt de komende jaren in een eigenstandige programmastructuur (programma 3 en 6) gewerkt aan:

• 1a. Het Leiden Bio Science Park, met als doel het Leiden Bio Science Park verder uit te bouwen als Europese topcampus op het gebied van de Life Sciences & Health. Hiertoe wordt de regionale investeringsstrategie (EBZ/MRDH) benut, zoals beschreven in “Unlocking the full potential of the Health & Life sciences! Leiden Bio Science Park” (mei 2016).
• 1b. De Humanities Campus, met als doel de Humanities Campus verder te ontwikkelen als ‘de hub’ voor de Geesteswetenschappen in Europa. De eerste stap in dit proces is het opstellen en vaststellen stedenbouwkundig plan t.b.v. vernieuwing / uitbreiding.

2. Versterken onderwijs en onderzoek; Samenwerking met de hele onderwijsketen (van peuterspeelzaal tot en met universiteit)

De voortrekkersrol van de Leidse kennisinstellingen op het gebied van onderwijs en onderzoek en het kunnen benutten van de cross-overs daartussen, bieden veel kansen. Daarbij wordt uitgegaan van een versterking over de volle breedte van het onderwijs (voorschools onderwijs, po, vo, mbo, hbo en wo). Daarnaast is het positioneren van Leiden als (internationale) kennis- en onderwijsstad een doel wat door de hele onderwijsketen wordt nagestreefd. Dit gemeenschappelijke doel verbindt en bevordert sectoroverstijgende samenwerking op belangrijke thema’s zoals het tekort aan leerkrachten, de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt en de verbinding van onderwijs en jeugd(hulp). Twee concrete projecten / activiteiten die wij in dat kader zullen ondersteunen zijn :

• de totstandkoming van het Leiden Education Fieldlab, een creatieve broedplaats waar sectoroverstijgend, van voorschool tot en met universiteit, aan de kwaliteit van het huidige en toekomstige onderwijs wordt gewerkt.
• de verdere uitbouw van het Onderwijs Netwerk Zuid-Holland , een samenwerking tussen voortgezet en hoger onderwijs voor docentprofessionalisering.

Binnen dit thema richten we ons ook op de doorontwikkeling van wetenschappelijk onderzoek met een economische potentie (Regeneratieve Geneeskunde, Metabolomics en Personalised Medicins). Daarbij ook aandacht voor 'leefstijl als medicijn'. Het betreft hier de speerpunten van het LUMC, TNO en het LBSP voor nieuwe doorbraken op het gebied van de gezondheidszorg. Hier ligt een belangrijke relatie met Medical Delta, de EU, de provincie en de verhuizing van het European Medicines Agency (EMA) van Londen naar Amsterdam als gevolg van de Brexit.

Kennis als leisure en education

Binnen dit onderdeel zullen we samen met de verschillende partners zoals de musea, Studium Generale, HOVO, BplusC, Leiden Global, het Taalmuseum, Technolab richten op het nog beter beleefbaar maken van wetenschap. Ook de verschillende festivals en (publieks)symposia zoals Brave New World, de Nacht van Ontdekkingen, de Nacht van de Leraar en verschillende studentensymposia zijn hierbij goede en voor de handliggende mogelijkheden voor Leidse inwoners om kennis te maken met het rijke aanbod van kennis en cultuur.

3. Externe focus en internationalisering 

Buitenlandse studenten en werknemers krijgen in Leiden een warm welkom. Zij worden zodanig ontvangen dat ze de ambassadeurs worden van Leiden en haar instellingen in het buitenland. Dat uit zich in het bevorderen van kwantitatief en kwalitatief voldoende huisvesting voor buitenlandse studenten, medewerkers en gasten, maar ook bijvoorbeeld in voorzieningen zoals het (bestaande) Expat Centre Leiden en de (door)ontwikkeling van congreslocaties.

Leiden European City of Science en ESOF 2022

Aparte vermelding verdient het feit dat Leiden in 2022 de titel European City of Science mag voeren. Daaraan gekoppeld krijgt Leiden met de ESOF-conferentie in dat jaar, de grootste, multidisciplinaire Europese wetenschapsconferentie binnen haar grenzen met circa 5000 deelnemers. Dit past uitstekend in de profilering van Leiden als internationale kennisstad. Een stad waar talent zich al eeuwenlang verzamelt en daarmee een vitaal onderdeel is van het Zuid-Hollandse en Nederlandse kennisecosysteem. Belangrijk voor Leiden en de regio is daarbij dat we richting 2022 en in 2022 zelf een groot outreach programma voor inwoners zullen realiseren, zodat de vele kennisinstellingen die Leiden rijk is zich over de volle breedte kunnen tonen. Bovenop de naamsbekendheid van Leiden als internationale kennisstad, leert de ervaring in andere steden dat er gedurende dat jaar ook een grote economische spin-off te verwachten valt.

Voor de noodzakelijke, programmatische aanpak om dit jaar tot een succes te kunnen maken is budget en menskracht beschikbaar om naast het hosten van de conferentie, ook de inwoners, bedrijven en instellingen te betrekken bij de aanloop naar 2022 en het jaar 2022 zelf. Daarbij zijn alle inspanningen erop gericht om het effect van dit jaar ook na 2022 langjarig vast te houden en verder uit te bouwen. In 2019 zijn daarnaast onze acties erop gericht om het noodzakelijk (financiële) commitment van lokale, regionale en nationale partners te organiseren en vast te leggen.

4. De stad als lab

Leiden Kennisstad dient zichtbaar en voelbaar te zijn in alle wijken van de stad en in alle delen van de Leidse regio. Met het intensiveren van de samenwerking wordt dan ook beoogd om door middel van projecten kennis van studenten, docenten en onderzoekers in te zetten voor stedelijke vraagstukken. De stad kan op haar beurt een relevante onderzoeksomgeving zijn voor kennisontwikkeling zoals bijvoorbeeld eHealth toepassingen.

Dat vraagt om nauwe samenwerking met andere partijen. Het gaat hierbij om onderwijsinstellingen als mboRijnland, basisscholen en middelbare scholen en met bedrijven en maatschappelijke organisaties in sectoren als zorg en welzijn, veiligheid en duurzaamheid.

De internationale kennisstad Leiden biedt van oudsher een thuis voor een grote populatie studenten. De afgelopen jaren is ingezet op het versterken van de onderlinge band tussen deze populatie en andere bevolkingsgroepen in de stad. In dit verband wordt het Convenant Student en Stad voortgezet, waarin Leiden meerjarig een overeenkomst is aangegaan met de Plaatselijke Kamer van Verenigingen inclusief de vijf grote studentenverenigingen. Daarin is afgesproken dat de verenigingen zich inzetten voor de Leidse samenleving via projecten en initiatieven.

De noodzakelijke middelen
Voor het programma Kennisstad is in de periode 2019-2022 een meerjarig, incidenteel budget beschikbaar ten behoeve van de realisatie van de hierboven genoemde doelen. Besteding van die middelen vindt in principe pas plaats indien er sprake is van cofinanciering en de activiteiten uiteindelijk zicht bieden op een structurele borging in beleid en financiering van de stad en haar partners.

Overzicht beschikbaar budget:

Uitgangspunt voor besteding van deze budgetten

Voor het éénmalig beschikbare budget in 2021 van € 500.000 t.b.v. Leiden European City of Science / ESOF2022 wordt een apart programmaplan en begroting opgesteld en verantwoord. Hierin worden ook de bijdragen van regio, provincie, rijk, EU, bedrijfsleven en fondsen opgenomen en verantwoord worden.

Tot slot resteert er voor 2019 nog een reserve NUON-middelen, geoormerkt voor investeringen op het gebied van “de kenniseconomie / universitaire ontwikkelingen”. Het betreft hier de volgende onderdelen die in 2019 e.v. tot besteding / uitvoering zullen komen:

• € 1.650.000 t.b.v. extra voorzieningen nieuwbouw VMBO-Boerhaavelaan (start uitvoering 2018-2019)
• € 290.000 t.b.v. extra investeringen in de nieuwbouw BplusC (uitvoering nog nader overeen te komen)
• € 1.030.000 t.b.v. extra investeringen in de multifunctionele campusontwikkelingen als onderdeel van de samenwerkingsagenda met Universiteit, LUMC en Hogeschool)