Programmabegroting 2024

Beleidsterrein 5A Verharde openbare ruimte

De gemeente heeft als primaire taak de zorg voor een goed functionerende openbare ruimte die aansluit bij de beleving van haar inwoners. We hanteren hierbij beeldkwaliteit Niveau B CROW. Voor de kwaliteit van de openbare ruimte zijn niet alleen het beheer en onderhoud belangrijk, maar ook functionele, esthetische, ruimtelijke en sociale aspecten. Hierbij regelt en borgt de gemeente dat ingrepen op het juiste moment, tegen de laagste mogelijk maatschappelijke kosten en zonder kapitaalvernietiging worden uitgevoerd. Binnen de beschikbare middelen wordt daarbij veel aandacht besteed aan verduurzaming en circulair werken.

Doelen en prestaties bij 5A Verharde openbare ruimte

Doel

Prestatie

5A1 Schoon, heel en veilig

5A1.1 Ontwikkelen beleid openbare ruimte

5A1.2 Beheren openbare ruimte

5A1.3 Inzamelen huishoudelijk afval

5A1.4 Beheren contracten buitenreclame

5A1.5 Handhaven gebruik openbare ruimte

5A1.6 Werken voor derden cluster beheer

5A1.1 Ontwikkelen beleid openbare ruimte

Bodem en ondergrond
De bodem kan veel bieden aan de ontwikkeling van de stad: de bodem is het fundament waar veel functies bij elkaar komen, zoals waterberging, kabels en leidingen, boomwortels, fundering. Daarnaast kent de bodem uitdagingen uit het heden en verleden zoals bodemverontreiniging, ontplofbare oorlogsresten en bodemdaling. Daarom moeten we afwegen welke functies we allemaal nodig hebben van de bodem en hoe we de stad duurzaam ontwikkelen (klimaatadaptief, biodivers, duurzame energie, woningbouw etc.). Zoals in het beleidsakkoord staat, is de uitdaging om zowel klimaatadaptieve en vergroeningsmaatregelen als ondergrondse infrastructuur voor energietransitie een plek te geven. De inpassing van extra en nieuwe energiesystemen voor elektra en warmte vragen om regie en afwegingen zowel boven- als ondergronds. In meer dan de helft van de Leidse straten zal een ruimtelijk conflict optreden tussen de beleidsambities. Het belang van het bodem- en watersysteem is erkend in de brief aan de Tweede Kamer (Water en Bodem Sturend), waarin Leiden invulling wil geven middels een integrale afweging bij conflicterende ruimtelijke belangen. Daarnaast werkt Leiden aan een innovatie om praktische de ruimtelijke conflicten te voorkomen door kabels en leidingen ondergronds verticaal te ordenen i.p.v. horizontaal zoals voorheen gebruikelijk was. Hierdoor ontstaat er meer ruimte voor andere opgaven, zoals klimaatadaptatie en biodiversiteit. In het verlengde hiervan wordt de Leidingenverordening voorzien van een update, zodat de toekomstige ruimtelijke inpassingen van randvoorwaardelijke systemen, zoals drinkwater, warmte en elektra, op een geordende manier kunne worden aangelegd. Tenslotte verlengen we het convenant met Dunea en Liander zodat we kunnen doorgroeien naar een integrale programmering met interne èn externe partijen.
In het Leids Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (LUBO) 2023-2030 is het Leidse beleid ten aanzien van bodem en ondergrond vastgelegd en hoe de gemeente de reserve LUBO en de door het rijk beschikbaar gestelde budgetten voor bodem en ondergrond wil inzetten.

Openbare verlichting

Openbare verlichting Leiden participeert in een meerjarig onderzoek van diverse universiteiten waaronder die van Leiden en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) in combinatie met diverse instituten in onder andere de gezondheidszorg en lichtwereld naar de invloed van (straat)verlichting op biodiversiteit. Vanuit de gemeente Leiden (openbare verlichting) haken we hierbij aan om uiteindelijk openbare verlichting te kunnen plaatsen waar wetenschappelijk onderbouwd, (meer) recht wordt gedaan aan mens, flora en fauna (zoveel mogelijk) binnen de normen van landelijke richtlijnen (verkeersveiligheid, sociale veiligheid). Als de onderzoeksmethodiek is uitgewerkt, kan het onderzoek beginnen, dit is naar verwachting in 2024. Verder wordt in het kader van openbare verlichting geëxperimenteerd met anders verlichten om meer rekening te houden met flora en fauna (en de mens) op de Van Vollenhovenkade en Mariënpoelstraat en wordt nader uitvoering gegeven aan de besluiten van het college op het advies van de stadsecoloog op de Driemanschapskade.

5A1.2 Beheren openbare ruimte

Duurzame Wijkvernieuwingen

De voortgang van de duurzame wijkvernieuwingen verloopt voorspoedig. Zo is het Houtkwartier bijvoorbeeld afgerond. Een flink aantal wijken is in uitvoering of gaat binnenkort in uitvoering. Hieronder staat een overzicht per project:

Project

Start

Gereed

Houtkwartier

 

afgerond

Gasthuiswijk-Haagweg Zuid fase 1

In uitvoering

Q4 2023

Gasthuiswijk-Haagweg Zuid fase 2

In uitvoering

Eind 2025

Gasthuiswijk-Haagweg Zuid fase 3 + 4

Eind 2024

Medio 2026

Professorenwijk fase 1

In uitvoering

Q4 2023

Professorenwijk fase 2

Q1 2024

Q4 2025

Vogelwijk

In uitvoering

Q4 2024

Raadsherenbuurt

Q1 2024

Q4 2025

Hoge Mors fase 1

In uitvoering

Q2 2024

Hoge Mors fase 2 + 3

Q1 2024

Q4 2026

Hart van Meerburg

Q4 2024

Q4 2026

Voor Professorenwijk-Oost (fase 2) is het uitvoeringsbesluit Q4 2023 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. Voor de Gasthuiswijk en Haagweg-Zuid (fase 3 en 4) en Hart van Meerburg worden de uitvoeringsbesluiten in Q1 en Q2 2024 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. Voor de wijken Boshuizen, Fortuinwijk Noord en Zuid zal een overkoepelend kaderbesluit worden opgesteld dat in Q4 2023 ter besluitvorming aan de raad is aangeboden.

Wijkbeheer

Samen aan de Slag richt zich in 2024 op uitbreiding van de Leidse Kweektuin en gaat verder met de aanpak van versteende straten waar vergroening minder makkelijk op gang komt. Tevens bouwen we de samenwerking met de stad verder uit door nog sterker de koppeling te maken tussen groene initiatiefnemers, organisaties en instellingen en bewoners die wel willen, maar nog niet aan vergroening toekomen.

Beheer kapitaalgoederen openbare ruimte

Voor het beheer van de kapitaalgoederen werken we met beheerplannen die we elke vijf jaar actualiseren, zie voor een nadere toelichting de paragraaf onderhoud Kapitaalgoederen. De huidige beheerplannen kapitaalgoederen hebben de planperiode 2022-2026. Voor riolering geldt een andere planperiode: het Integraal Waterketenplan is in 2023 vastgesteld als beheerplan voor de planperiode 2024-2028.

Beheren openbare verlichting

Het beheer heeft als doel om te blijven voldoen aan het realiseren van een veilige, duurzame en sfeervolle omgeving voor alle gebruikers van de openbare ruimte. Bij de vervanging passen we LED-techniek toe in combinatie met het dimmen van de verlichting. Inmiddels is ca. 55% van de openbare verlichting voorzien van led-lichtbronnen.
In 2024 gaan wij verder met het wijkgericht vervangen van armaturen en masten die aan het einde van hun levensduur zijn. Met focus op Roodenburgerdistrict, Bos- en Gasthuisdistrict, en in de binnenstad het vervangen van Leidse lantarens.

Beheren bruggen en viaducten

We beheren en onderhouden de bruggen, tunnels en viaducten zodat de stad toegankelijk en bereikbaar is voor alle verkeersdeelnemers en voor de doorvaarbaarheid van het scheepvaartverkeer. Ook de bediening van de beweegbare bruggen hoort hier bij. De volgende activiteiten voeren we in 2024 uit:

  • Vernieuwing elektro-mechanica (conform machinerichtlijn) Grote Havenbrug, Rijnzichtbrug en Singelbrug;
  • Cyclisch onderhoud conserveren, slijtlagen, straatwerk, betononderhoud en remmingswerken;
  • Aanbrengen brandvertragende beplating, LED ledverlichting en vernieuwing elektronica Stationspleintunnel;
  • Vernieuwen en groot onderhoud verkeersbruggen Julius Caesarbrug i.s.m. de Provincie Zuid-Holland.

Beheer wegen

We onderhouden verharding op het wettelijke aansprakelijkheidsniveau (R–). Dat betekent dat we alleen ingrijpen (onderhoudsmaatregel uitvoeren) wanneer het aansprakelijkheidsniveau dreigt te worden overschreden. In de wijken Binnenstad Noord en Roodenburgerdistrict wordt groot onderhoud uitgevoerd. Daarnaast wordt de verharding van de Dr Lelylaan en Kanaalweg vervangen. T.a.v. de vervanging van de Zoeterwoudsesingel wordt momenteel gekeken of het haalbaar is er een Singelparkproject van te maken. Er wordt bekeken welke middelen nodig zijn om de ruimtelijke kwaliteit te vergroten en de openbare ruimte in te richten conform het beeldkwaliteitsplan voor het Singelpark. Deze verkenning loopt van medio 2023 tot medio 2024. In die periode wordt levensduur verlengend onderhoud uitgevoerd. Tegelijk met de onderhoudswerkzaamheden wordt ook groeiplaatsverbetering voor bomen die wortelopdruk veroorzaken toegepast. Tijdens de onderhoudswerkzaamheden worden waar mogelijk (kleine) verkeerskundige verbeteringen uitgevoerd.

Uitvoeren straatreiniging en graffitibestrijding

Straatreiniging draagt bij aan een schone en veilige openbare ruimte door het vegen van zwerfafval en blad, het legen en schoonhouden van prullenbakken, onkruidbestrijding en het verwijderen van graffiti en illegaal plakwerk. De ledigingsfrequentie van de prullenbakken is in de binnenstad verhoogd en waar mogelijk worden grotere prullenbakken geplaatst. Verder worden er ook dit jaar clean sweeps uitgevoerd waarbij elke maand een wijk met de inzet van een team zwerfafvalvrij wordt opgeleverd. Als proef is er in 2023 gestart met doneerringen. Een ring rond prullenbakken waar mensen hun statiegeldflesjes in kunnen zetten, zodat de flesjes door andere mensen ingeleverd kunnen worden en het statiegeld kunnen innen. Na evaluatie in 2024 kan worden besloten over verdere uitrol van de doneerring. De (on)kruidbestrijding vindt plaats zonder inzet van chemische middelen maar is daarmee arbeidsintensief wat zich vertaalt in stijgende kosten. Indien de resultaten van de proef met intensief vegen positief zijn, zal dit in dit jaar verder worden opgeschaald. De resultaten van de proef om stoepplantjes langs de gevels niet meer te behandelen (op basis van motie nr M.22.0056.15 Meer ruimte voor stoepplantjes), worden met de raad gedeeld, vergezeld van een voorstel voor het al dan niet uitbreiden.

Beheren Walmuren

De volgende werkzaamheden voeren we in 2024 uit:

  • Cyclisch groot onderhoudsprogramma aan beschoeiingen en damwanden;
  • Uitvoeringvervangingsprogramma beschoeiing en damwanden.
  • Afronden vervanging damwand Cronesteijnkade, Schelpenkade en Zijlsingel;
  • Continuering 10 jarige LVO programma (levensduur vervangend onderhoud van de grachtenkades) waarvan herstel achterschotten L-wanden kademuren;
  • Afronden Ontwerpvisie Kades Binnenstad 2050 als onderdeel van het LVO programma;
  • Klimaatadaptie, bijvoorbeeld het ondersteunen van het grondwater regulerend systeem en waar mogelijk vergroenen langs grachten, beschoeiing en damwanden, wordt meegenomen bij deze werkzaamheden.

Beheren straatmeubilair

Voor het cyclische beheer van het straatmeubilair wordt met extra maatregelen gekeken hoe de beeldkwaliteit weer op CROW B niveau te krijgen is. Dit doen we door tijdelijk de middelen anders te verdelen en inzet van meer personeel. We leggen hierbij de focus op de 4 wijken die het minste scoren. Op basis van het evaluatiemoment van eind 2023 bepalen we of en hoe we dit door willen zetten in 2024.

Beheren Spelen

De speeltuinen en speelplekken worden conform het beheerplan Spelen onderhouden en beheerd. Er is extra aandacht voor participatie, inclusie en vergroening, zodat de vervanging van speeltoestellen aansluit bij de wens van bewoners (vooral kinderen). Van oude speeltoestellen wordt eerst bekeken of renovatie en/of herplaatsing mogelijk is, of ze worden tijdelijk in depot opgeslagen tot een geschikte herbestemming wordt gevonden. Hiermee beperken we het gebruik van grondstoffen en bevorderen we circulariteit. De aanwezige speeltoestellen worden jaarlijks op veiligheid getoetst aan het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen.

Verminderen van overlast in eigen wijk

Hoewel de beoordeling van de openbare ruimte in de stadsenquête ruim voldoende is zien we een toename van ervaren overlast van zwerfafval en bijplaatsingen. Middels diverse maatregelen wordt dit ondervangen. Denk aan plaatsen van grotere prullenbakken en waar nodig vaker legen en het uitvoeren van cleansweeps in de wijken. Daarnaast is er zes wekelijks overleg met Handhaving om de lijst met hotspots te actualiseren. De hotspots worden wekelijks gezamenlijk bezocht om waar mogelijk verbaliserend op te treden en tegelijkertijd de locatie op te ruimen. In 2023 is er een project gestart met extra inzet op hotspots. Het zwerfafval in het groen wordt zo veel als mogelijk voorafgaand aan de groenwerkzaamheden gedaan om te voorkomen dat het zwerfafval bij het groenafval komt. De frequentie waarmee dit gebeurt hangt sterk samen met de gebruikersdruk en het weer. De werkzaamheden worden zo ingericht dat de gewenste beeldkwaliteit wordt gehaald. Daarnaast worden elke dag de meldingen van overlast, zwerfafval en dumping opgepakt. Deze meldingen worden meestal binnen 1 werkdag opgelost. Bewoners worden bij opschoonacties ondersteund met materialen en containeradoptie wordt aangemoedigd.

5A1.3 Inzamelen huishoudelijk afval

Wekelijks wordt bij de ruim 55.000 huishoudens in Leiden afval opgehaald. Met minicontainers aan-huis voor restafval, GFT en papier en verzamelcontainers voor papier, glas en textiel. Het kunststofafval, drankenkartons en blik wordt nagescheiden. Vrijwel alle verzamelcontainers zijn inmiddels ondergronds gebracht. Dit geeft een opgeruimder straatbeeld en leidt tot minder bijplaatsing. De hotspot-aanpak bij containers die in beeld zijn vanwege frequente bijplaatsingen wordt in samenwerking tussen Inzameling en Handhaving verder geïntensiveerd. Verder is er een proef uitgevoerd met de inzameling van groente- fruit- en etensresten (GFE) in de hoogbouw. In het verleden is hiermee gestopt vanwege de hoge vervuilingsgraad. Nu wordt gewerkt met afsluitbare containers en de resultaten zijn positief. Een voorstel over verdere uitrol wordt opgenomen in het geactualiseerde afvalbeleid en voorgelegd aan de Raad. Verder worden de plannen voor de realisatie van een tweede milieustraat / duurzaamheidsplein op de Kenauweg verder uitgewerkt waarbij ook ruimte wordt gecreëerd voor aanvullende circulaire initiatieven om scheiding en hergebruik verder te stimuleren, grondstofcirkels te sluiten en daarmee de hoeveelheid te verbranden afval verder te reduceren.

5A1.4 Beheren contracten buitenreclame

Alle reclamecontracten zijn volledig operationeel. Om de opbrengsten buitenreclame zoveel mogelijk op peil te houden, passen we actief contractbeheer en contractmanagement toe. Het in beperkte mate digitaliseren van een aantal reclameobjecten in de abri’s is door vaststelling van het nieuwe reclamebeleid toegestaan. Het huurcontract van de digitale mast langs de A4 is eind december 2023 afgelopen. Na de aanbesteding wordt de mast (en deels constructie) verwijderd en in eerste helft van 2024 nieuw geplaatst. Dit betekent dat er gedurende ca zes maanden geen reclameopbrengsten uit de A4 mast gerealiseerd wordt. Omdat de resultaten van de aanbesteding nog niet bekend zijn, is de hiermee samenhangende impact niet te schatten. Zekerheidshalve worden de opbrengsten uit de A4 mast voor 2024 aangehouden op nihil.

5A1.5 Handhaven gebruik openbare ruimte

Het toezicht op en de handhaving in de openbare ruimte betreft de naleving van de (lokale) wet- en regelgeving zoals bijvoorbeeld vastgelegd in de APV. De gemeente wil voorkomen dat een leefbaarheidsvraagstuk een veiligheidsvraagstuk wordt. De prioriteiten waar de toezichthouders en Buitengewoon Opsporingsambtenaren (Boa’s) van de gemeente aan werken, worden jaarlijks in het Uitvoeringsprogramma Handhaving (UPH) bepaald en uitgewerkt. In lijn met de uitgangspunten in de Visie Handhaving Openbare Ruimte 2020-2023 staat het bewaren van de leefbaarheid van de stad centraal, en zorgt Handhaving ervoor dat leefbaarheidsproblemen geen veiligheidsproblemen worden. Handhaving draagt hiermee bij aan een schone, bereikbare, veilige en aantrekkelijke stad.

5A1.7 Werken voor derden Cluster Beheer

De gemeente Leiden zamelt voor de omliggende gemeenten Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude verschillende huishoudelijke afvalfracties in. Hiervoor wordt een vergoeding ontvangen. In 2024 werken we aan het versterken van de samenwerking en het actualiseren van de contracten met de omliggende gemeenten.

Effectindicatoren bij 5A Verharde openbare ruimte

Effectindicator

Realisatie

Streefwaarden

Bron

2024

2025

2026

2027

Doel 5A1 Schoon, heel en veilig

5A1.a Rapportcijfer onderhoud openbare ruimte

7,1 (2019)

7,0 (2021)

7,1 (2023)

7,1

7,1

7,1

7,1

Stads- en wijkenquête

5A1.b Percentage inwoners dat 'behoorlijk wat' tot 'zeer ernstig' zwerfvuil ervaart

38% (2019)

44% (2021)

36% (2023)

39%

39%

39%

39%

Stads- en wijkenquête

5A1.c Gemeten kwaliteitsniveau 'zwerfvuil'

B (2020)

B (2021)

B (2022)

B

B

B

B

Beleidsmeting openbare ruimte

5A1.d Percentage inwoners dat 'behoorlijk wat' tot 'zeer ernstig' hondenpoep ervaart

21% (2019)

23% (2021)

18% (2023)

25%

25%

25%

25%

Stads- en wijkenquête

5A1.e Gemeten kwaliteitsniveau 'hondenpoep'

B (2020)

A (2021)

B (2022)

B

B

B

B

Beleidsmeting openbare ruimte

5A1.f Percentage inwoners dat 'behoorlijk wat' tot 'zeer ernstig' onkruid ervaart

22% (2019)

17% (2021)

18% (2023)

25%

25%

25%

25%

Stads- en wijkenquête

5A1.g Gemeten kwaliteitsniveau 'onkruid'

B (2020)

D (2021)

B (2022)

B

B

B

B

Beleidsmeting openbare ruimte

5A1.h Percentage inwoners dat 'behoorlijk wat' tot 'zeer ernstig' drijfvuil ervaart

22% (2019)

22% (2021)

19% (2023)

25%

25%

25%

25%

Stads- en wijkenquête

5A1.i Gemeten kwaliteitsniveau 'drijfvuil'

B (2020)

A (2021)

A (2022)

B

B

B

B

Beleidsmeting openbare ruimte

5A1.j Percentage inwoners dat het onderhoud van straten en wegen als 'uitstekend' of 'goed' beoordeelt **

68% (2019)

69% (2021)

69% (2023)

68%

68%

68%

68%

Stads- en wijkenquête

5A1.k Gemeten kwaliteitsniveau verharding

B (2020)

B (2021)

B (2022)

B

B

B

B

Beleidsmeting openbare ruimte

5A1.l Percentage inwoners dat het onderhoud van straatmeubilair als 'uitstekend' of 'goed' beoordeelt

65% (2019)

61% (2021)

67% (2023)

70%

70%

70%

70%

Stads- en wijkenquête

5A1.m Gemeten kwaliteitsniveau 'straatmeubilair'

B (2020)

C (2021)

C (2022)

B

B

B

B

Beleidsmeting openbare ruimte

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.