Beleidsterrein 8A Cultuur

Inleiding

Uitvoeringsagenda Cultuur
Voor de uitvoering van de Cultuurvisie (en de ambities uit het beleidsakkoord 2022-2026) maken we samen met het culturele veld jaarlijks een uitvoeringsagenda. Samen met de cultuurpartners worden daarin prioriteiten gesteld. De nieuwe Uitvoeringsagenda Cultuur 2025-2026 wordt eind 2024 / begin 2025 opgesteld.

Subsidiestelsel
De gemeente onderzoekt de overgang naar een nieuw meerjarig-subsidiesysteem voor cultuur. Dit is gericht op een meer transparant en toegankelijk systeem voor het verstrekken van subsidies aan culturele initiatieven. Daarbij is ook onderzocht of er een duidelijker loket kan komen en of een externe adviescommissie voor de subsidieaanvragen wenselijk is. Veranderingen in het werkproces en het eventueel instellen van een externe adviescommissie hebben gevolgen voor de benodigde capaciteit van de gemeente. De gemeente heeft een onderzoek- en participatieproces doorlopen om te komen tot een voorstel voor het nieuwe subsidiesysteem. Afhankelijk van de besluitvorming begin 2025, kunnen organisatoren en makers onder de nieuwe regelingen aanvragen doen voor subsidiëring in 2026.

BplusC
BplusC werkt verder aan vernieuwing van activiteiten, diensten en vestigingslocaties. De richting die is vastgelegd in hun meerjarenbeleidsplan en de afspraken uit de Uitvoeringsovereenkomst 2024-2025 zijn hierbij leidend. Met de SPUK (specifieke uitkering) lokale bibliotheekvoorzieningen - die de gemeente in 2024 toegekend heeft gekregen voor zowel de bibliotheeklocatie 't Gebouw (Leiden Noord) als Stevenshof - worden deze wijkvestigingen verbeterd en doorontwikkeld.

We zetten de subsidie voor cultuurparticipatie gerichter in: stimuleren van de uitvoerende kunsten voor kinderen en jongeren t/m 21 jaar, focus op samenspel en focus op aanbod waar geen (commerciële) markt voor is. Met ook meer aanbod in de wijken, meer divers en inclusiever. We sturen erop dat ook de subsidie aan BplusC aansluit bij deze uitgangspunten. BplusC zal hier een verdere doorontwikkeling in moeten maken.

Dit heeft ook gevolgen voor het project van herhuisvesting van de muziekeducatie en –programmering. In het project herhuisvesting muziekeducatie en –programmering blijkt dat onverwachte extra bouwkosten van het complex aan de Hazewindsteeg ertoe leiden dat in 2024 eerst ook alternatieven (bijvoorbeeld het moderniseren van de huidige locaties) moeten worden onderzocht. Het vervolg van het project in 2025 is afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek.

De bibliotheek transformeert naar een plek die mensen, kennis en organisaties met elkaar verbindt rond thema’s die spelen in de samenleving. In 2024 zijn drie scenario's uitgewerkt voor het project moderne, multifunctionele en duurzame bibliotheek op de huidige locatie Nieuwstraat 4. Bij de besluitvorming over de Kaderbrief 2024 - 2028 heeft de raad gekozen voor scenario 2; een 'third place bibliotheek basis' (nb een 'third place' is een sociale omgeving buiten thuis (first place) en werk (second place). De raad heeft daarbij ook gekozen voor een verdergaande verduurzaming van de locatie met een Warmte- en Koude Opslag (WKO). In 2025 zal in de definitiefase dit scenario worden uitgewerkt tot een kaderbesluit.

8A1.1. Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod
De gemeente wil een breed en divers publiek bereiken. De grote meerjarig ondersteunde Leidse culturele instellingen hebben de opgave om - vanuit de ambities van de Leidse Cultuurvisie - samen te werken, o.a. ook op het gebied van programmering en publiekswerving.
Met de grote(re) instellingen worden de subsidieafspraken vastgelegd in - bij de subsidiebeschikkingen behorende - uitvoeringsovereenkomsten (Uvok's). Met de kleinere instellingen worden de afspraken vastgelegd in subsidiebeschikkingen. Een volledig overzicht van subsidierelaties is opgenomen in de begroting. Enkele voorbeelden:

• De Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal (LSSGZ), met professioneel theater, amateurtheater en concerten. LSSGZ streeft in 2025 naar meer eigen producties, nieuwe bezoekers, nog toegankelijker, duurzame podia, meer blik op de zakelijke markt en sterke cultuureducatie.
• Theater Ins Blau, een vlakke-vloer theater en creatieve broedplaats. Theater Ins Blau zet in 2025 in op nieuwe vormen van theater (ook in de wijk) en uitbreiding van samenwerking met Leidse makers.
• Poppodium Nobel, met muziek en andere vormen van (pop)cultuur). Het poppodium streeft steeds naar nieuwe vormen van muziek en diversiteit in genres.
• Daarnaast zijn er subsidierelaties met bijvoorbeeld Hothouse Jazz Leiden en de X (concerten in de Q-bus), Open Lucht Theater Leidse Hout en de Pieterskerk Leiden (muziekprogrammering in diverse genres), Veenfabriek en PSItheater ((muziek)theater), Leiden International Film Festival en Leiden Shorts (filmevenementen).

Vervanging theatertechniek Leidse Schouwburg en de Stadgehoorzaal
De komende jaren staan er veel vervangingen van de theatertechniek gepland. De gemeente ziet deze uitdaging, met name voor het vervangen van de kostbare hijs- en trekinstallaties in 2025 en 2026. Dit ook in verband met de veiligheid van de medewerkers. De gemeente reserveert hiervoor daarom een incidenteel bedrag van € 3.200.000. Dit bedrag is naast de bijna € 900.000 trekkingsrechten die LSSGZ bij de gemeente heeft staan voor vervangings- en vernieuwingsinvesteringen (VVI-LSSGZ) vanuit de verzelfstandiging van de Schouwburg. In 2025 maakt de gemeente samen met LSSGZ een plan hoe de vervangingen van de theatertechniek te organiseren en de podiumtechniek toekomstbestendiger maken.

VVI-Kunstinstellingen
Het krediet VVI-kunstinstellingen is beschikbaar voor de vervangingsinvesteringen bij (gemeentelijke) kunstinstellingen, voor het vervangen van bezittingen in verband met economische veroudering of slijtage. Deze beschikbare VVI-middelen waren niet toereikend om de noodzakelijke techniek bij LSSGZ te vervangen, vandaar dat er een incidenteel aanvullend bedrag beschikbaar is gesteld. In 2025 zullen vanuit de VVI-kunstinstellingen naast de vervangingen bij LSSGZ ook vervangingen bij de Lakenhal plaatsvinden.

8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod
De 14 Leidse musea zorgen met elkaar voor een divers museaal aanbod rondom uiteenlopende thema’s. Met bijzondere randprogramma’s, zoals Lakenhal Laat van Museum de Lakenhal of Keti Koti bij het Wereldmuseum, proberen de musea aantrekkelijk te zijn voor een breder publiek en in te spelen op maatschappelijke thema’s.

Museum De Lakenhal en Molenmuseum De Valk vallen onder de gemeentelijke organisatie. Daarnaast ondersteunen wij structureel het Japanmuseum SieboldHuis en Het Wevershuisje. Maar ook met de rijksmusea vindt regelmatig overleg plaats.

8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod
Een aantal culturele instellingen in Leiden verzorgt het gesubsidieerde cultuur-educatief aanbod (zoals BplusC, Ars Aemula Naturae en de jeugdtheaterscholen). Dit gebeurt onder schooltijd voor leerlingen van de Leidse scholen, maar ook na schooltijd.

De Cultuureducatiegroep, BplusC en Naturalis werken in de Leidse Regio samen aan Cultuureducatie met Kwaliteit. Deze partijen hebben met de gemeenten, scholen en andere organisaties, een nieuw projectplan Verwonder om de Hoek opgesteld voor de nieuwe rijksregeling Cultuureducatie met kwaliteit 4 (CmK4 2025- 2028). Hiermee worden de activiteiten met de scholen voortgezet. De essentie ligt daarbij op kwalitatieve cultuureducatie, samenwerking tussen basisscholen en culturele instellingen en verbinden binnen- buitenschoolse cultuureducatie. De focus ligt aankomende periode op de aansluiting op de curriculumvernieuwing op de scholen èn gelijke kansen. Onder gelijke kansen valt: extra aandacht voor speciaal(basis) onderwijs, verbinden binnen- en buitenschoolse cultuureducatie en ook de versterking van de culturele infrastructuur van de omgeving. (zie ook 8A3.2)

De opdracht aan BplusC is te werken aan de doorontwikkeling van de nieuwe muziekschool: zowel qua huisvesting als qua inhoud ontwikkelt deze zich tot een organisatie die nog meer actief inzet op samenwerkingen met andere (muziek-, welzijn-) organisaties en die een initiërende, stimulerende rol speelt als netwerkorganisatie. Er komt daarnaast meer focus op groeps- en ensemblelessen voor kinderen en jongeren tot 21 jaar. In 2025 zullen hier duidelijke stappen in moeten zijn gerealiseerd door BplusC.

8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte)
Ook in 2025 gaan wij verder met het herplaatsen van kunst in de openbare ruimte uit de gemeentelijke opslag. Daarnaast kijken we naar kansen, bijvoorbeeld bij gebiedsontwikkelingen en bij initiatieven derden.

8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
Gemiddeld maken zo’n 65 amateurkunstgezelschappen gebruik van subsidie via de ‘Deelverordening Amateurkunst Leiden’. De amateurkunst sector heeft zich goed hersteld na corona en er wordt veel volop geacteerd, gezongen, muziek gemaakt en gefotografeerd in Leiden. Wel wordt ook de kostenstijging gevoeld en zullen we met elkaar moeten volgen of verenigingen deze nog goed kunnen opvangen door andere keuzes te maken. In navolging op de herziening van het subsidiestel van de culturele regelingen, willen we in ieder geval onderzoeken of we de amateurkunstregeling kunnen vergemakkelijken voor de aanvrager en het ambtelijk apparaat.

8A1.6 Ondersteunen lokale media

Mediafonds
Sterke lokale media zijn van groot belang voor de stad en de (lokale) democratie. Het Leids Mediafonds is om die reden verlengd t/m 2026 (beleidsakkoord). Het Leids Mediafonds bevordert de kwaliteitsjournalistiek om inwoners, instellingen en bedrijven beter te informeren over wat er speelt in Leiden en de directe omgeving. Wanneer de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek van de provincie Zuid-Holland in 2025 wordt verlengd, kan de door de gemeente Leiden verleende subsidie aan het Leids Media Fonds voor 2025 opnieuw worden verhoogd.

Lokale omroep
In 2024 heeft het bestuur van de Streekomroep de samenwerking met producent 'Sleutelstad Media B.V.' beëindigd. De streekomroep gaat verder met producent 'Unity' onder de naam 'Centraal +'. Het uitgangspunt voor de betrokken gemeenten is om in 2025 een streekomroep te hebben die voldoet aan het keurmerk van de stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO), met als primair doel een Lokaal Toereikend Media Aanbod (LTMA) en een goede publieke journalistieke nieuwsvoorziening. Het bestuur van de Streekomroep heeft toegezegd het journalistieke niveau voor 2025 op pijl te brengen.
De raad heeft zich met de motie 'Behoud kwaliteit Leidse nieuwsvoorziening vanuit de omroep' (juni 2024) uitgesproken voor het op peil houden van de Leidse journalistiek en het bereik. Het college zal ook in 2025 actief uitvoering geven aan deze motie.

8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad
Ook in 2025 ondersteunen we de ontwikkeling en uitvoering van een divers en inclusief cultuuraanbod. Dat doen we met behulp van de Subsidieregeling Cultuur, onderdeel Leiden Lokaal en Inclusief. Denk hierbij aan
projecten die bijdragen aan een meer divers cultuuraanbod zoals de activiteiten rondom het herdenkingsjaar Keti Koti georganiseerd door Songs of Freedom. Of projecten die cultuuraanbod laagdrempelig maken voor bepaalde doelgroepen, zoals muzikale interventies voor jonge mensen tijdens moeilijke periodes van hun leven van Stichting Culture Shock. Ook voor de C6 (de 6 grote culturele instellingen in Leiden) is dit een belangrijke prioriteit om aan bij te dragen.

8A1.8 Exploitatie Stedelijk museum De Lakenhal
Museum De Lakenhal manifesteert zich als hét stadsmuseum voor kunst en geschiedenis van Leiden. Vanuit de collectie en Leidse bronnen maakt het museum tentoonstellingen en programma’s voor een breed en divers publiek. Daarnaast werkt het museum samen met verschillende maatschappelijke en culturele organisaties in de stad. Het museum was mede-initiatiefnemer van de Cultuurtafel.
In 2025 maakt het museum twee grote tentoonstellingen: één rondom het werk van kunstenaar Floris Verster (vroeg 20ste eeuw) door conservator Renée Volckers en één over de zeventiende eeuwse Meester I.S. door conservator Janneke van Asperen. Voor de tentoonstelling over de Meester I.S. werkt het museum samen met een internationale onderzoeksgroep en het Serlachius Museum in Finland. In het najaar reikt het museum voor de tweede keer De Doesjenel Prijs uit aan een Leidse kunstenaar (onder 35 jaar). Het conservatorenteam implementeert daarnaast een nieuw collectieplan.
Museum De Lakenhal continueert de programmalijnen College op Zondag en Lakenhal Laat voor jongvolwassenen, evenals de wekelijkse activiteiten voor gezinnen en algemeen publiek in ons atelier en in de zalen. Ook het programma Memorabel voor mensen met dementie wordt gecontinueerd. Hiervoor wordt een nieuwe financierder gezocht. In 2025 zullen nieuwe programma’s worden ontwikkeld voor lagere en middelbare scholen. Bij de tentoonstellingen worden diverse (participatieve en creatieve) publieksprogramma’s gerealiseerd gericht op het bereiken van specifieke doelgroepen.
Museum De Lakenhal zal in 2025 starten met het werken aan een nieuwe website en vernieuwde digitale omgeving. Wij verwachten dat het aantal bezoekers licht zal blijven stijgen. In 2024 richten we ons op 75.000 bezoekers, in 2025 hopen we op 80.000 bezoekers. Daarmee verwachten we dat ook in 2025 de geraamde inkomsten niet worden gegenereerd. Museum De Lakenhal werkt aan een vernieuwde business case om vanaf 2026 met een meer realistische kosten/baten begroting te kunnen gaan werken.

8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector
In 2025 wordt verder gewerkt aan het succesvolle project Kunst op Recept. Een cultuurcoach Cultuur en zorg fungeert hierin als spin in het web. Er wordt gewerkt om in de samenwerking met Welzijn op recept een efficiëntieslag te maken. Om het project financieel te kunnen borgen worden tevens aanvullende fondsen en manieren van financiering gezocht.

8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bij draagt bij aan integratie nieuwkomers 
Met de subsidieregeling Cultuur, Leiden lokaal en inclusief, stimuleren we ook in 2025 activiteiten die hieraan bijdragen. Denk hierbij aan Mercado Cubano, een markt en festival om bewoners Leiden kennis te laten maken met de Cubaanse cultuur. Leiden kent steeds meer internationale bewoners en dat geeft onze stad de kans kennis te maken met nieuwe cultuur (projecten). Vanuit Kennisstad (programma 3E) wordt ook bijgedragen aan het project Sprekend Erfgoed (kennismaking nieuwkomers met cultuur en erfgoed).

8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren
De gemeente Leiden heeft een bijdrage Impuls jongerencultuur ontvangen van het Rijk voor 2023, 2024 en een doorloop in 2025. Met deze tijdelijke subsidieregeling krijgen culturele activiteiten voor of door jongeren een extra impuls. Voorbeelden van initiatieven die worden ondersteund zijn bijvoorbeeld culturele events in de Wibar, culturele projecten van Stichting MOIO of jongerenprojecten van Stichting Je Bent Niet Alleen. Ook de cultuurcoaches en welzijnspartners zetten in op extra activiteiten in de wijken, o.a. via Verwonder om de Hoek en de vakantieprogrammering van Samen Ondernemend Leren (SOL).

8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur
Met de subsidieregeling Cultuur, onderdeel kennis en cultuur is het mogelijk om nieuwe initiatieven en activiteiten op het kruisvlak van kennis en cultuur beter te stimuleren en te ondersteunen (zie ook ambities Kennisstad, programma 3E.). Dit zetten we in 2025 voort, passend bij het stadsprofiel van Leiden, stad van
ontdekkingen.

8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek
Het leerecosysteem Verwonder om de hoek (Vodh) biedt op één plek het cultuur-educatief aanbod en het aanbod voor natuur, techniek, wetenschap en duurzaamheid (NDE) voor de basisscholen aan. De nieuwe rijksregeling Cultuureducatie met kwaliteit 4 (CmK4 2025- 2028) is hier onderdeel van. Veel activiteiten uit de regio Holland Rijnland zijn op deze website www.verwonderomdehoek.nl te vinden. Het verbindt leerkrachten, ouders/verzorgers, buitenschoolse organisaties en aanbieders van educatieve activiteiten met elkaar. Denk aan musea, theaters, kunstencentra, schooltuinen, onderzoekslabs en nog veel meer. De rijke leeromgeving biedt gelijke kansen voor kinderen om zich te ontwikkelen in het onderwerp van hun belangstelling, door het verbinden van binnen- en buitenschoolse activiteiten. Dit sluit aan op de ambities Rijke Leeromgeving vanuit de samenwerking Leiden Kennisstad (zie programma 3E). In Leiden wordt hieraan extra ingezet op de onderwijskansen scholen en de scholen die een brugfunctionaris hebben aangesteld. Ook is er extra inzet op scholen in het speciaal (basis)onderwijs. De cultuurcoaches spelen hierin een centrale rol.
Speciaal voor Leiden wordt via het platform ook de kennismakingscursussen kunst, cultuur, natuur en techniek buiten schooltijd aangeboden. Dit is een breed palet aan kortlopende cursussen (bijv. instrumenten, theater, beeldhouwen of een museumclub) die voor kinderen en jongeren beschikbaar komen tegen een redelijk tarief, vergelijkbaar met de sportintro-activiteiten. (zie ook 8A1.3)

(*) tijdens coronasluiting
(**) betreft bezoeken aan: Leidse Schouwburg, Stadsgehoorzaal, Qbus (podiumzaal Muziekhuis BplusC), Theater Ins Blau, Gebr. De Nobel.