Inleiding

Cultuur
Cultuur biedt de gelegenheid tot ontwikkelen en ontmoeten, tot genieten en ontdekken. Cultuur moet toegankelijk zijn voor iedereen, ongeacht leeftijd, afkomst, opleiding, herkomst, talent en/of vitaliteit. Leiden heeft naast vele makers ook diverse theater- en muziekpodia met een gevarieerd aanbod aan voorstellingen. En naast vele monumenten en musea heeft Leiden ook unieke archieven, opleidingen, onderzoeksinstellingen en bedrijven die zich bezighouden met erfgoed. Door het educatieve aanbod komt jong en oud in contact met cultuur en erfgoed. Cultuur verbindt en draagt bij aan maatschappelijke en sociale doelen, aan het welzijn van inwoners. En vele bezoekers van binnen en buiten Leiden maken jaarlijks gebruik van het diverse aanbod, ook van evenementen. Leiden is dan ook echt Stad van ontdekkingen, stad van (internationale) kennis en (historische) cultuur. Deze culturele rijkdom draagt bij aan het aantrekkelijke vestigingsklimaat van de stad.

Sport
Beleidskader sport, gezondheid, spelen en bewegen
We hechten eraan dat alle Leidenaars een gezonde en actieve leefstijl hebben. Voldoende bewegen is een essentieel onderdeel voor (het kunnen hebben van) een gezonde en actieve leefstijl. Daarom stimuleren we dat alle Leidenaars voldoende kunnen sporten, spelen, en bewegen, in lijn met het Beleidskader Sport en Gezondheid Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023 en het beleidsakkoord Samen leven in Leiden 2022-2026. Dat doen we samen met de inzet van de sportverenigingen, buurtsportcoaches en andere stadspartners. Het beleidskader Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023 hebben we in 2024 geëvalueerd. Aanbevelingen die daaruit volgen nemen we mee bij het opstellen van het nieuwe sport- en gezondheidsbeleid. Dat ronden we in 2025 af. In het nieuwe beleid worden de nieuwe ambities op het gebied van sport, gezondheid, bewegen en spelen vastgelegd.

Sportakkoord II
Met de Leidse Sportfederatie, Stichting Topsport Leiden, Incluzio, de Adviesraad Sociaal Domein, sportverenigingen en andere stadspartners werken we aan de uitvoering van het Sportakkoord II. Met dit akkoord zijn we nog beter in staat mee te gaan met de uitdagingen in de sportsector en de kansen van de sport te benutten voor de inwoners van Leiden. Zo hebben we meer dan 100 vertrouwenscontactpersonen opgeleid voor een sociaal veiligere sport. Daarnaast wordt bij verschillende verenigingen de jeugd opgeleid tot scheidsrechters of trainers/coaches om deze doelgroep al vroeg te betrekken bij het vrijwilligerswerk binnen verenigingen.

Sportaccommodatieplan (SAP)
In 2024 hebben we het sportaccommodatieplan (SAP) afgerond. In vervolg op het SAP voeren we een haalbaarheidsonderzoek uit naar de realisatie van een nieuwe sporthal en afhankelijk van de uitkomst daarvan starten we een project gericht op de bouw ervan. We bereiden een kaderbesluit voor gericht op de herinrichting van sportpark Cronesteinkade, waarbij er – in combinatie met uitbreiding van stadslandbouw – meer ruimte wordt gecreëerd voor hockey. Samen met LHC Roomburg ronden we de zoektocht af naar een vaste locatie voor de nieuwe blaashal. We zoeken naar kansen om aan te sluiten bij het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs. Waar vervanging van twee nabij gelegen, dubbele of gestapelde gymzalen aan de orde is, wordt onderzocht of opwaarderen naar een sportzaal mogelijk is.

Sportpark de Mors
In het najaar van 2023 (12 oktober) heeft de Leidse gemeenteraad ingestemd met het Kaderbesluit van Sportpark De Mors. De uitwerking daarvan gebeurt in twee etappes. De eerste etappe is het omzetten van een tweetal voetbalvelden (één bij DoCos en één bij Sporting Leiden) van natuurgras naar kunstgras, in de zomer van 2024. De tweede etappe van het project bestaat uit meerdere delen: De 3Octoberhal dient circulair gesloopt te worden en dit gebeurt (volgens huidige planning) naar verwachting in het voorjaar van 2026. Na de sloop ontstaat ruimte voor de realisatie van het derde rugbyveld voor DIOK en het skatepark. Deze worden aansluitend aan de sloop gerealiseerd. Als laatste stap in deze etappe dient de Steenwisselplaats te verhuizen. Op dat moment ontstaat er ruimte om het hoofdveld van DIOK te vergroten naar internationale maatvoering. Verder wordt de vrijgekomen ruimte groen ingericht. Naar verwachting gebeurt dit vanaf 2028. De tweede etappe wordt beschreven in het Uitvoeringsbesluit welke naar verwachting rond de zomer van 2025 aan de raad wordt aangeboden ter besluitvorming.

Beleidsterrein 8A Cultuur

Inleiding

Uitvoeringsagenda Cultuur
Voor de uitvoering van de Cultuurvisie (en de ambities uit het beleidsakkoord 2022-2026) maken we samen met het culturele veld jaarlijks een uitvoeringsagenda. Samen met de cultuurpartners worden daarin prioriteiten gesteld. De nieuwe Uitvoeringsagenda Cultuur 2025-2026 wordt eind 2024 / begin 2025 opgesteld.

Subsidiestelsel
De gemeente onderzoekt de overgang naar een nieuw meerjarig-subsidiesysteem voor cultuur. Dit is gericht op een meer transparant en toegankelijk systeem voor het verstrekken van subsidies aan culturele initiatieven. Daarbij is ook onderzocht of er een duidelijker loket kan komen en of een externe adviescommissie voor de subsidieaanvragen wenselijk is. Veranderingen in het werkproces en het eventueel instellen van een externe adviescommissie hebben gevolgen voor de benodigde capaciteit van de gemeente. De gemeente heeft een onderzoek- en participatieproces doorlopen om te komen tot een voorstel voor het nieuwe subsidiesysteem. Afhankelijk van de besluitvorming begin 2025, kunnen organisatoren en makers onder de nieuwe regelingen aanvragen doen voor subsidiëring in 2026.

BplusC
BplusC werkt verder aan vernieuwing van activiteiten, diensten en vestigingslocaties. De richting die is vastgelegd in hun meerjarenbeleidsplan en de afspraken uit de Uitvoeringsovereenkomst 2024-2025 zijn hierbij leidend. Met de SPUK (specifieke uitkering) lokale bibliotheekvoorzieningen - die de gemeente in 2024 toegekend heeft gekregen voor zowel de bibliotheeklocatie 't Gebouw (Leiden Noord) als Stevenshof - worden deze wijkvestigingen verbeterd en doorontwikkeld.

We zetten de subsidie voor cultuurparticipatie gerichter in: stimuleren van de uitvoerende kunsten voor kinderen en jongeren t/m 21 jaar, focus op samenspel en focus op aanbod waar geen (commerciële) markt voor is. Met ook meer aanbod in de wijken, meer divers en inclusiever. We sturen erop dat ook de subsidie aan BplusC aansluit bij deze uitgangspunten. BplusC zal hier een verdere doorontwikkeling in moeten maken.

Dit heeft ook gevolgen voor het project van herhuisvesting van de muziekeducatie en –programmering. In het project herhuisvesting muziekeducatie en –programmering blijkt dat onverwachte extra bouwkosten van het complex aan de Hazewindsteeg ertoe leiden dat in 2024 eerst ook alternatieven (bijvoorbeeld het moderniseren van de huidige locaties) moeten worden onderzocht. Het vervolg van het project in 2025 is afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek.

De bibliotheek transformeert naar een plek die mensen, kennis en organisaties met elkaar verbindt rond thema’s die spelen in de samenleving. In 2024 zijn drie scenario's uitgewerkt voor het project moderne, multifunctionele en duurzame bibliotheek op de huidige locatie Nieuwstraat 4. Bij de besluitvorming over de Kaderbrief 2024 - 2028 heeft de raad gekozen voor scenario 2; een 'third place bibliotheek basis' (nb een 'third place' is een sociale omgeving buiten thuis (first place) en werk (second place). De raad heeft daarbij ook gekozen voor een verdergaande verduurzaming van de locatie met een Warmte- en Koude Opslag (WKO). In 2025 zal in de definitiefase dit scenario worden uitgewerkt tot een kaderbesluit.

8A1.1. Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod
De gemeente wil een breed en divers publiek bereiken. De grote meerjarig ondersteunde Leidse culturele instellingen hebben de opgave om - vanuit de ambities van de Leidse Cultuurvisie - samen te werken, o.a. ook op het gebied van programmering en publiekswerving.
Met de grote(re) instellingen worden de subsidieafspraken vastgelegd in - bij de subsidiebeschikkingen behorende - uitvoeringsovereenkomsten (Uvok's). Met de kleinere instellingen worden de afspraken vastgelegd in subsidiebeschikkingen. Een volledig overzicht van subsidierelaties is opgenomen in de begroting. Enkele voorbeelden:

• De Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal (LSSGZ), met professioneel theater, amateurtheater en concerten. LSSGZ streeft in 2025 naar meer eigen producties, nieuwe bezoekers, nog toegankelijker, duurzame podia, meer blik op de zakelijke markt en sterke cultuureducatie.
• Theater Ins Blau, een vlakke-vloer theater en creatieve broedplaats. Theater Ins Blau zet in 2025 in op nieuwe vormen van theater (ook in de wijk) en uitbreiding van samenwerking met Leidse makers.
• Poppodium Nobel, met muziek en andere vormen van (pop)cultuur). Het poppodium streeft steeds naar nieuwe vormen van muziek en diversiteit in genres.
• Daarnaast zijn er subsidierelaties met bijvoorbeeld Hothouse Jazz Leiden en de X (concerten in de Q-bus), Open Lucht Theater Leidse Hout en de Pieterskerk Leiden (muziekprogrammering in diverse genres), Veenfabriek en PSItheater ((muziek)theater), Leiden International Film Festival en Leiden Shorts (filmevenementen).

Vervanging theatertechniek Leidse Schouwburg en de Stadgehoorzaal
De komende jaren staan er veel vervangingen van de theatertechniek gepland. De gemeente ziet deze uitdaging, met name voor het vervangen van de kostbare hijs- en trekinstallaties in 2025 en 2026. Dit ook in verband met de veiligheid van de medewerkers. De gemeente reserveert hiervoor daarom een incidenteel bedrag van € 3.200.000. Dit bedrag is naast de bijna € 900.000 trekkingsrechten die LSSGZ bij de gemeente heeft staan voor vervangings- en vernieuwingsinvesteringen (VVI-LSSGZ) vanuit de verzelfstandiging van de Schouwburg. In 2025 maakt de gemeente samen met LSSGZ een plan hoe de vervangingen van de theatertechniek te organiseren en de podiumtechniek toekomstbestendiger maken.

VVI-Kunstinstellingen
Het krediet VVI-kunstinstellingen is beschikbaar voor de vervangingsinvesteringen bij (gemeentelijke) kunstinstellingen, voor het vervangen van bezittingen in verband met economische veroudering of slijtage. Deze beschikbare VVI-middelen waren niet toereikend om de noodzakelijke techniek bij LSSGZ te vervangen, vandaar dat er een incidenteel aanvullend bedrag beschikbaar is gesteld. In 2025 zullen vanuit de VVI-kunstinstellingen naast de vervangingen bij LSSGZ ook vervangingen bij de Lakenhal plaatsvinden.

8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod
De 14 Leidse musea zorgen met elkaar voor een divers museaal aanbod rondom uiteenlopende thema’s. Met bijzondere randprogramma’s, zoals Lakenhal Laat van Museum de Lakenhal of Keti Koti bij het Wereldmuseum, proberen de musea aantrekkelijk te zijn voor een breder publiek en in te spelen op maatschappelijke thema’s.

Museum De Lakenhal en Molenmuseum De Valk vallen onder de gemeentelijke organisatie. Daarnaast ondersteunen wij structureel het Japanmuseum SieboldHuis en Het Wevershuisje. Maar ook met de rijksmusea vindt regelmatig overleg plaats.

8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod
Een aantal culturele instellingen in Leiden verzorgt het gesubsidieerde cultuur-educatief aanbod (zoals BplusC, Ars Aemula Naturae en de jeugdtheaterscholen). Dit gebeurt onder schooltijd voor leerlingen van de Leidse scholen, maar ook na schooltijd.

De Cultuureducatiegroep, BplusC en Naturalis werken in de Leidse Regio samen aan Cultuureducatie met Kwaliteit. Deze partijen hebben met de gemeenten, scholen en andere organisaties, een nieuw projectplan Verwonder om de Hoek opgesteld voor de nieuwe rijksregeling Cultuureducatie met kwaliteit 4 (CmK4 2025- 2028). Hiermee worden de activiteiten met de scholen voortgezet. De essentie ligt daarbij op kwalitatieve cultuureducatie, samenwerking tussen basisscholen en culturele instellingen en verbinden binnen- buitenschoolse cultuureducatie. De focus ligt aankomende periode op de aansluiting op de curriculumvernieuwing op de scholen èn gelijke kansen. Onder gelijke kansen valt: extra aandacht voor speciaal(basis) onderwijs, verbinden binnen- en buitenschoolse cultuureducatie en ook de versterking van de culturele infrastructuur van de omgeving. (zie ook 8A3.2)

De opdracht aan BplusC is te werken aan de doorontwikkeling van de nieuwe muziekschool: zowel qua huisvesting als qua inhoud ontwikkelt deze zich tot een organisatie die nog meer actief inzet op samenwerkingen met andere (muziek-, welzijn-) organisaties en die een initiërende, stimulerende rol speelt als netwerkorganisatie. Er komt daarnaast meer focus op groeps- en ensemblelessen voor kinderen en jongeren tot 21 jaar. In 2025 zullen hier duidelijke stappen in moeten zijn gerealiseerd door BplusC.

8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte)
Ook in 2025 gaan wij verder met het herplaatsen van kunst in de openbare ruimte uit de gemeentelijke opslag. Daarnaast kijken we naar kansen, bijvoorbeeld bij gebiedsontwikkelingen en bij initiatieven derden.

8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
Gemiddeld maken zo’n 65 amateurkunstgezelschappen gebruik van subsidie via de ‘Deelverordening Amateurkunst Leiden’. De amateurkunst sector heeft zich goed hersteld na corona en er wordt veel volop geacteerd, gezongen, muziek gemaakt en gefotografeerd in Leiden. Wel wordt ook de kostenstijging gevoeld en zullen we met elkaar moeten volgen of verenigingen deze nog goed kunnen opvangen door andere keuzes te maken. In navolging op de herziening van het subsidiestel van de culturele regelingen, willen we in ieder geval onderzoeken of we de amateurkunstregeling kunnen vergemakkelijken voor de aanvrager en het ambtelijk apparaat.

8A1.6 Ondersteunen lokale media

Mediafonds
Sterke lokale media zijn van groot belang voor de stad en de (lokale) democratie. Het Leids Mediafonds is om die reden verlengd t/m 2026 (beleidsakkoord). Het Leids Mediafonds bevordert de kwaliteitsjournalistiek om inwoners, instellingen en bedrijven beter te informeren over wat er speelt in Leiden en de directe omgeving. Wanneer de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek van de provincie Zuid-Holland in 2025 wordt verlengd, kan de door de gemeente Leiden verleende subsidie aan het Leids Media Fonds voor 2025 opnieuw worden verhoogd.

Lokale omroep
In 2024 heeft het bestuur van de Streekomroep de samenwerking met producent 'Sleutelstad Media B.V.' beëindigd. De streekomroep gaat verder met producent 'Unity' onder de naam 'Centraal +'. Het uitgangspunt voor de betrokken gemeenten is om in 2025 een streekomroep te hebben die voldoet aan het keurmerk van de stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO), met als primair doel een Lokaal Toereikend Media Aanbod (LTMA) en een goede publieke journalistieke nieuwsvoorziening. Het bestuur van de Streekomroep heeft toegezegd het journalistieke niveau voor 2025 op pijl te brengen.
De raad heeft zich met de motie 'Behoud kwaliteit Leidse nieuwsvoorziening vanuit de omroep' (juni 2024) uitgesproken voor het op peil houden van de Leidse journalistiek en het bereik. Het college zal ook in 2025 actief uitvoering geven aan deze motie.

8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad
Ook in 2025 ondersteunen we de ontwikkeling en uitvoering van een divers en inclusief cultuuraanbod. Dat doen we met behulp van de Subsidieregeling Cultuur, onderdeel Leiden Lokaal en Inclusief. Denk hierbij aan
projecten die bijdragen aan een meer divers cultuuraanbod zoals de activiteiten rondom het herdenkingsjaar Keti Koti georganiseerd door Songs of Freedom. Of projecten die cultuuraanbod laagdrempelig maken voor bepaalde doelgroepen, zoals muzikale interventies voor jonge mensen tijdens moeilijke periodes van hun leven van Stichting Culture Shock. Ook voor de C6 (de 6 grote culturele instellingen in Leiden) is dit een belangrijke prioriteit om aan bij te dragen.

8A1.8 Exploitatie Stedelijk museum De Lakenhal
Museum De Lakenhal manifesteert zich als hét stadsmuseum voor kunst en geschiedenis van Leiden. Vanuit de collectie en Leidse bronnen maakt het museum tentoonstellingen en programma’s voor een breed en divers publiek. Daarnaast werkt het museum samen met verschillende maatschappelijke en culturele organisaties in de stad. Het museum was mede-initiatiefnemer van de Cultuurtafel.
In 2025 maakt het museum twee grote tentoonstellingen: één rondom het werk van kunstenaar Floris Verster (vroeg 20ste eeuw) door conservator Renée Volckers en één over de zeventiende eeuwse Meester I.S. door conservator Janneke van Asperen. Voor de tentoonstelling over de Meester I.S. werkt het museum samen met een internationale onderzoeksgroep en het Serlachius Museum in Finland. In het najaar reikt het museum voor de tweede keer De Doesjenel Prijs uit aan een Leidse kunstenaar (onder 35 jaar). Het conservatorenteam implementeert daarnaast een nieuw collectieplan.
Museum De Lakenhal continueert de programmalijnen College op Zondag en Lakenhal Laat voor jongvolwassenen, evenals de wekelijkse activiteiten voor gezinnen en algemeen publiek in ons atelier en in de zalen. Ook het programma Memorabel voor mensen met dementie wordt gecontinueerd. Hiervoor wordt een nieuwe financierder gezocht. In 2025 zullen nieuwe programma’s worden ontwikkeld voor lagere en middelbare scholen. Bij de tentoonstellingen worden diverse (participatieve en creatieve) publieksprogramma’s gerealiseerd gericht op het bereiken van specifieke doelgroepen.
Museum De Lakenhal zal in 2025 starten met het werken aan een nieuwe website en vernieuwde digitale omgeving. Wij verwachten dat het aantal bezoekers licht zal blijven stijgen. In 2024 richten we ons op 75.000 bezoekers, in 2025 hopen we op 80.000 bezoekers. Daarmee verwachten we dat ook in 2025 de geraamde inkomsten niet worden gegenereerd. Museum De Lakenhal werkt aan een vernieuwde business case om vanaf 2026 met een meer realistische kosten/baten begroting te kunnen gaan werken.

8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector
In 2025 wordt verder gewerkt aan het succesvolle project Kunst op Recept. Een cultuurcoach Cultuur en zorg fungeert hierin als spin in het web. Er wordt gewerkt om in de samenwerking met Welzijn op recept een efficiëntieslag te maken. Om het project financieel te kunnen borgen worden tevens aanvullende fondsen en manieren van financiering gezocht.

8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bij draagt bij aan integratie nieuwkomers 
Met de subsidieregeling Cultuur, Leiden lokaal en inclusief, stimuleren we ook in 2025 activiteiten die hieraan bijdragen. Denk hierbij aan Mercado Cubano, een markt en festival om bewoners Leiden kennis te laten maken met de Cubaanse cultuur. Leiden kent steeds meer internationale bewoners en dat geeft onze stad de kans kennis te maken met nieuwe cultuur (projecten). Vanuit Kennisstad (programma 3E) wordt ook bijgedragen aan het project Sprekend Erfgoed (kennismaking nieuwkomers met cultuur en erfgoed).

8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren
De gemeente Leiden heeft een bijdrage Impuls jongerencultuur ontvangen van het Rijk voor 2023, 2024 en een doorloop in 2025. Met deze tijdelijke subsidieregeling krijgen culturele activiteiten voor of door jongeren een extra impuls. Voorbeelden van initiatieven die worden ondersteund zijn bijvoorbeeld culturele events in de Wibar, culturele projecten van Stichting MOIO of jongerenprojecten van Stichting Je Bent Niet Alleen. Ook de cultuurcoaches en welzijnspartners zetten in op extra activiteiten in de wijken, o.a. via Verwonder om de Hoek en de vakantieprogrammering van Samen Ondernemend Leren (SOL).

8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur
Met de subsidieregeling Cultuur, onderdeel kennis en cultuur is het mogelijk om nieuwe initiatieven en activiteiten op het kruisvlak van kennis en cultuur beter te stimuleren en te ondersteunen (zie ook ambities Kennisstad, programma 3E.). Dit zetten we in 2025 voort, passend bij het stadsprofiel van Leiden, stad van
ontdekkingen.

8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek
Het leerecosysteem Verwonder om de hoek (Vodh) biedt op één plek het cultuur-educatief aanbod en het aanbod voor natuur, techniek, wetenschap en duurzaamheid (NDE) voor de basisscholen aan. De nieuwe rijksregeling Cultuureducatie met kwaliteit 4 (CmK4 2025- 2028) is hier onderdeel van. Veel activiteiten uit de regio Holland Rijnland zijn op deze website www.verwonderomdehoek.nl te vinden. Het verbindt leerkrachten, ouders/verzorgers, buitenschoolse organisaties en aanbieders van educatieve activiteiten met elkaar. Denk aan musea, theaters, kunstencentra, schooltuinen, onderzoekslabs en nog veel meer. De rijke leeromgeving biedt gelijke kansen voor kinderen om zich te ontwikkelen in het onderwerp van hun belangstelling, door het verbinden van binnen- en buitenschoolse activiteiten. Dit sluit aan op de ambities Rijke Leeromgeving vanuit de samenwerking Leiden Kennisstad (zie programma 3E). In Leiden wordt hieraan extra ingezet op de onderwijskansen scholen en de scholen die een brugfunctionaris hebben aangesteld. Ook is er extra inzet op scholen in het speciaal (basis)onderwijs. De cultuurcoaches spelen hierin een centrale rol.
Speciaal voor Leiden wordt via het platform ook de kennismakingscursussen kunst, cultuur, natuur en techniek buiten schooltijd aangeboden. Dit is een breed palet aan kortlopende cursussen (bijv. instrumenten, theater, beeldhouwen of een museumclub) die voor kinderen en jongeren beschikbaar komen tegen een redelijk tarief, vergelijkbaar met de sportintro-activiteiten. (zie ook 8A1.3)

(*) tijdens coronasluiting
(**) betreft bezoeken aan: Leidse Schouwburg, Stadsgehoorzaal, Qbus (podiumzaal Muziekhuis BplusC), Theater Ins Blau, Gebr. De Nobel.

Beleidsterrein 8B Cultureel erfgoed

Inleiding

Het erfgoedbeleid is vastgelegd in de Leidse Erfgoednota (verlengd begin 2021). Het erfgoedbeleid draagt bij aan de toekomstvisie Leiden, Stad van Ontdekkingen (internationale kennis en historische cultuur). Leiden heeft met erfgoed een onderscheidende kracht in huis; zo heeft Leiden én de (internationale) kennis én collecties, én de aantrekkelijke historische stad én de grote mate van betrokkenheid van bewoners. Zowel de gemeente als vele stadspartners dragen bij aan de ambities uit de Erfgoednota. Erfgoed heeft ook een link met programma kennisstad, waarin erfgoed de komende jaren één van de drie thema’s is. Met de ambitie om Leiden de plek in Nederland te laten zijn die volop kansen biedt voor verbindingen tussen cultuur, erfgoed, wetenschap en samenleving (zie programma 3E Vitale binnenstad en kennisstad).

8B1.1 Exploitatie en beheer Erfgoed Leiden en Omstreken 
Als speler in de Stad van Ontdekkingen bouwt Erfgoed Leiden en Omstreken verder aan historische kennis en collecties, samen met en voor Leiden, de regio, internationale partners en het erfgoedveld.

Erfgoed Leiden wil erfgoed veiligstellen door aangesloten overheidsorganisaties in staat stellen hun erfgoedtaken goed uit te voeren vanuit de Archiefwet, de Erfgoedwet en de Omgevingswet. Onder meer wordt sinds de invoering van de Omgevingswet in 2024 een bijdrage geleverd aan het Omgevingsplan. Daarnaast ook aan bv. de uitvoering van de nota Leids religieus erfgoed en het behoud van de Jonge Bouwkunst. Het e-depot wordt verder uitgerold in de regio en er wordt een bijdrage geleverd aan het beheer van fysieke en digitale archiefbeheervoorzieningen en het toezicht daarop. Vanuit advisering duurzaam erfgoed levert Erfgoed Leiden een bijdrage aan de verduurzaming van de stad.

In 2025 start de uitvoering van de renovatie en verduurzaming van de huisvesting van Erfgoed Leiden en Omstreken aan de Boisotkade. Oplevering volgt in de eerste helft van 2026. Tijdens de verbouwing zal de studiezaal tijdelijk gehuisvest zijn in de studiezaal van het Hoogheemraadschap Rijnland.

De collecties die Erfgoed Leiden beheert voor Leiden en de regio zijn optimaal vindbaar, bruikbaar en doorzoekbaar voor het publiek door middel van verschillende digitale collectiebeheerssystemen die toegankelijk worden gemaakt via een nieuwe website.

Erfgoed Leiden wil het publiek verleiden en betrekken door mensen nieuwsgierig te maken naar de collecties en daar zelf mee aan de slag kunnen. Dat gebeurt door het openstellen van de studiezaal (in 2025 op locatie van het Hoogheemraadschap) en door het aanbieden van verschillende vormen van educatie. Ook is Erfgoed Leiden een partner bij het organiseren van of deelnemen aan evenementen en tentoonstellingen en exposities, inclusief Molenmuseum De Valk. In 2025 worden hiervoor zoveel mogelijk locaties buiten de Boisotkade gezocht.

Waar mogelijk wordt met gemeenten en andere publieke of private organisatie de samenwerking gezocht om het maatschappelijk rendement van de collectie zo groot mogelijk te maken.

De raad heeft met een motie (M24.0056.65) aandacht gevraagd voor maximaal gebruik van (rijks)subsidies voor instandhouding en onderhoud van rijksmonumenten. Erfgoed Leiden adviseert - waar mogelijk en gewenst - eigenaren hierbij.

8B1.2 Exploitatie molenmuseum De Valk
Molenmuseum de Valk verwacht ook in 2025 weer een succesvol jaar te draaien met zo’n 30.000 bezoekers.
De molen is, naast een museum, ook een monument dat behoorlijk onder druk staat. Stedelijke ontwikkelingen en klimaat hebben een merkbaar negatieve invloed op (de werking van) het gebouw. Dat vraagt om proactief, planmatig en zorgvuldig beheer en onderhoud. In 2025 worden de wieken vervangen en wordt een oplossing gezocht voor de negatieve invloed van het vocht op het gebouw.

8B1.3 Toezicht en handhaven op monumenten
Het toezicht en handhaven op monumenten heeft binnen de VTH-keten (vergunnen, toezicht en handhaving)
absolute prioriteit. Deze prioriteitstelling is vastgelegd in het VTH beleidsplan en het jaarlijkse VTH uitvoeringsprogramma.
Naast het vergunning-gebonden toezicht wordt ook ingezet op het onderzoeken van klachten en meldingen en verzoeken tot handhaving van monumenten. Er wordt zowel een preventieve als proactieve
rol vervuld. Hierbij wordt nauw samengewerkt met Erfgoed Leiden en Omstreken.

8B1.4 Uitvoeren erfgoedbeleid met partners 
Deze prestatie is mede in vervolg op 8B1.1 (betreft ook uitvoering erfgoedbeleid met partners) waar vanuit de visie van de gemeentelijke instelling Erfgoed Leiden en Omstreken en de context van de Erfgoednota uitvoering wordt gegeven aan het erfgoedbeleid. Voor de prestaties met verbindingen tussen kennis, cultuur en erfgoed verwijzen we ook naar 8A1.2 (Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod) en 8A3.1 (Versterken unieke weefsel kennis en cultuur). Daarnaast maakt erfgoed deel uit van de samenwerking Kennisstad met de pijler Erfgoed (zie programma 3E Vitale binnenstad en Kennisstad).

We continueren het gesprek (en de uitwisseling) met partners aan de Erfgoedtafel en de tafel religieus erfgoed. In 2024 is de Evaluatie maatschappelijke ontwikkelingen Erfgoednota afgerond. Van daaruit hebben we voor de komende jaren beter zicht op de actuele maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op het erfgoed, beleid en uitvoering. Een van die ontwikkelingen betreft de meerjarenopgave van de Leidse Erfgoeddeal (vergroenen binnenstad, zie 3E) waaraan we ook in 2025 een bijdrage leveren. Mede vanuit de centrale vraag van de Erfgoednota; hoe benutten we de kansen en kwaliteiten van erfgoed?

Erfgoed en de Omgevingswet
Een andere belangrijke ontwikkeling betreft de Omgevingswet. De omgang met (en bescherming van) al het fysieke erfgoed maakt integraal deel van uit (wettelijke verplichting) van de Omgevingswet. Een essentieel onderdeel blijft dus de inbedding van erfgoed in de instrumenten van de Omgevingswet. Dit is een doorlopend proces. Bij invoering van de Omgevingswet is de huidige bescherming van erfgoed (uit de voormalige bestemmingsplannen) onder andere via de zogeheten bruidsschat omgezet naar het tijdelijke Omgevingsplan. In de jaren die volgen werkt Leiden aan het nieuwe integrale (definitieve) Omgevingsplan. We onderzoeken hierbij de (nieuwe) mogelijkheden én verplichtingen die de Omgevingswet voor erfgoed biedt, zoals maatwerk in bescherming en de bescherming van de omgeving van het monument. De planning, werkwijze en ontwikkeling van het nieuwe Omgevingsplan is daarbij leidend. Ook maakt erfgoed deel uit van ontwikkelingen ten aanzien van de Omgevingsvisie en verkenningen ten aanzien van het instrument Omgevingsprogramma.

Cultuurhistorische waardering
In het collegeprogramma is de bescherming van het naoorlogse erfgoed opgenomen. In voorgaande jaren is het thema Jonge Bouwkunst (1970-1990) opgepakt. Komende jaren wordt ook de periode van de wederopbouw verder opgepakt.

Subsidie
Tijdens de Open monumentendagen in september worden jaarlijks vele monumenten opengesteld voor een groot publiek. Hiervoor verlenen we een subsidie aan de stichting Open Monumentendagen.

We contineren de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld voor het herstellen van onder andere historische winkelpuien en kleuren. Het huidige subsidiegebied is het beschermd stadsgezicht binnen de singels. Naar aanleiding van een amendement van de raad (A24.0056.08) wordt als proef het subsidiegebied uitgebreid. Voor 2025 en 2026 is hiervoor € 30.000 extra beschikbaar gesteld. Het gebied wordt nader vastgesteld in een aanpassing van de regeling, met als uitgangspunt de buitenrand van de singels en een aantal historische invalswegen.

Leiden heeft geen subsidieregeling voor de restauratie van gemeentelijke monumenten. Wel worden de lopende subsidies van de oude regeling (hoofdstuk 3 monumenten van de subsidieverordening stadsvernieuwing) nog tot en met 2030 afgerond.

* In 2025 zal het gebouw aan de Boisotkade voor bezoekers gesloten zijn i.v.m. de verbouwing. Studiezaal verhuist naar tijdelijke locatie bij het Hoogheemraadschap Rijnland. Heropening Boisotkade wordt in 2026 verwacht.

Beleidsterrein 8C Sport

8C1 Leiden heeft aantrekkelijke, duurzame en multifunctionele sportvoorzieningen

Er zijn een aantal ontwikkelingen binnen de sportbranche die belangrijk zijn voor beheer en exploitatie. Ten eerste moet er creatiever gebruik gemaakt worden van de (sport)ruimte in Leiden. Hiervoor wordt steeds vaker gekeken naar multifunctioneel gebruik met koppelingen aan bijvoorbeeld onderwijs, gezondheid en naschoolse kinderopvang. Daarnaast wordt de maatschappelijke waarde van (sport)accommodaties steeds belangrijker. Nieuwbouw wordt meer verbonden aan condities, ook op het gebied van kosten en opbrengsten. Dit houdt in dat we een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering nastreven, marktconform presteren en investeren in duurzaamheidsmaatregelen.

In Leiden willen we aansluiten bij deze ontwikkelingen, met als doel om de huidige en nieuwe sportaccommodaties langdurig en rendabel bij beheer in gebruik te hebben. Het aanbod dat we realiseren moet multifunctioneel, duurzaam, inpasbaar, veilig en betaalbaar zijn. Voor onderhoud en beheer maken we steeds meer gebruik van elektrisch werkmaterieel en hergebruiken we materiaal waar dat mogelijk is.

Om onze sportaccommodaties maximaal te gebruiken, beheren en betaalbaar te houden werken we intensief samen met onze stadpartners. Een voorbeeld hiervan is het zwembad en ijshal de Vliet, waarbij de gemeente samen met de stichting ijshal invulling geeft aan de exploitatie van een nieuw multifunctioneel sportcomplex. Op basis van de Leidse Ladder Circulaire Bouw worden de 3 Octoberhal en de Vijf Meihal circulair gesloopt, waarbij materialen weer ingezet kunnen worden voor andere bouwprojecten in de stad.

Uitvoeringsprogramma Beheer Sport

Aan de basis van het duurzaam in stand houden van de sportaccommodaties staat het Uitvoeringsprogramma Beheer Sport 2022-2026. Dit programma biedt de kaders voor het kwaliteitsniveau waarop de accommodaties worden beheerd en onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd (bijvoorbeeld verlichting, ICT, velden en kleedkamers). Veiligheid en kwaliteit van de sportaccommodaties speelt hierin een centrale rol. Daarnaast zijn er grote onderhoudswerkzaamheden gepland, zoals:
1. vervanging kunstgrasveld 2 bij kikkerpolder I
2. vervanging twee toplagen kunstgras pupillenvelden op morskwartier I en II
3. vervanging kunststof toplaag van de atletiekbaan Leidse Hout.

8C2.1 Leidenaars bewegen voldoende

We investeren flink in een duurzame sportdeelname en daarmee een gezonde en actieve leefstijl van onze inwoners. In dit kader organiseert Schoolsport071 samen met sportaanbieders laagdrempelige sportkennismakingscursussen. Voor kinderen en volwassenen die hun sportlidmaatschap niet kunnen betalen, is er het Jeugdfonds Sport en Cultuur en het Volwassenfonds. De buurtsportcoaches werken wijkgericht en zorgen voor een toegankelijk beweegaanbod in de wijk. De consulent aangepast sporten begeleidt mensen met een beperking bij hun beweegvraag en ondersteunt verenigingen bij het opzetten en verbeteren van hun aanbod voor mensen met een beperking. De breedtesportcoördinator verbindt verschillende organisaties en biedt daarnaast verenigingsondersteuning voor vitale sportverenigingen. We ondersteunen lokale sportevenementen, zoals de Singelloop, de Gouden Spike en de Leiden Marathon. Daarnaast zal er in 2025 weer een sportstimuleringsregeling opengesteld worden vanuit de motie M.24.0056 'Blijf inzetten op Sportstimulering', waarbij verenigingen financiële ondersteuning aan kunnen vragen voor activiteiten ten behoeve van de doelstellingen uit het Beleidskader Sport & Gezondheid. Tenslotte stimuleren en ondersteunen we – via Stichting Topsport Leiden – talenten in hun weg naar de topsport. Door het amendement A.24.0056 'Topsport voor iedereen' is er in 2025 eenmalig een extra budget van € 50.000,- beschikbaar voor de Stichting Topsport Leiden. Er zijn inmiddels vier Regionale Talent Centra (RTC’s) in Leiden voor waterpolo, rugby, tafeltennis en basketbal. Met al deze inzet proberen we meer Leidenaars (meer) te laten bewegen.

8C2.2 Leiden heeft sterke toekomstbestendige sportverenigingen

Samen met de Leidse Sportfederatie (LSF), Stichting Topsport Leiden (STL), Incluzio en de Adviesraad Sociaal Domein hebben we in 2024 het Sportakkoord II opgesteld. Samen met sportverenigingen, andere sport- en beweegaanbieders, maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen, en andere stadspartners geven we uitvoering aan het Sportakkoord II. De thema’s van het Sportakkoord zijn ‘sociaal veilige sport’, ‘inclusie & diversiteit’, ‘vitale sportaanbieders’ en ‘de maatschappelijke waarde van topsport’. In 2025 staat het thema inclusie en diversiteit in de spotlights. De topsportcoördinator (STL) en breedtesportcoördinator bieden daarnaast aanvullend ondersteuning aan de Leidse (top)sportclubs. Op deze wijze werken we aan sterke en toekomstbestendige sportverenigingen.

8C3 De fysieke leefomgeving bevordert sporten, spelen en bewegen

Leidenaars sporten steeds meer en vaker in de openbare ruimte. De Leidse Beweegsleutels, inrichtingsprincipes voor een beweegvriendelijke openbare ruimte, zetten we ook in 2025 in bij duurzame wijkontwikkelingsprojecten en andere gebiedsontwikkelingen in de stad. Om de ongebonden sporter nog beter te faciliteren investeren we in extra voorzieningen. In 2024 zijn er twee geschikte locaties aangewezen om sportvoorzieningen in de openbare te kunnen realiseren. Deze worden in 2025 aangelegd en in gebruik genomen. Hiermee geven we deels invulling aan de motie om ter compensatie van het verlies van sportareaal bij de Vliet vier sportvoorzieningen in de openbare ruimte te plaatsen. Daarnaast geven we verder uitwerking aan het kaderbesluit sportpark de Mors waarbij we een urban skatepark en meer ruimte voor rugby en voetbal realiseren.

We zijn hard bezig om de sportinfrastructuur op peil te brengen. Hiervoor:

• Ronden we het SportAccommodatiePlan (SAP) af, waarin is vastgelegd wat nodig is om de sportinfrastructuur op peil te houden;
• Ronden we het haalbaarheidsonderzoek naar een nieuwe (tijdelijke) sporthal af en, afhankelijk van de uitkomst, starten we een project voor de bouw van een nieuwe sporthal;
• Ronden we de zoektocht naar een vaste locatie voor de blaashal hockey af samen met LHC Roomburg;
• Werken we verder aan het uitvoeringsbesluit Wijksportpark de Mors voor de sloop van de 3 Oktoberhal en de aanleg van het derde rugbyveld en het skatepark;
• Werken we toe naar een kaderbesluit voor een herinrichting van sportpark Cronesteinkade, waarbij aanzienlijk meer ruimte wordt gecreëerd voor stadstuinderij Het Zoete Land en daarmee hun wachtlijst wordt verkort en een volwaardig multifunctioneel sportveld wordt aangelegd waarop zowel gekorfbald als gehockeyd kan worden. Ook blijft (recreatief) medegebruik van het sportpark door anderen mogelijk. Om hiervoor plaats te maken is de inzet om voor de korfbal, hockey en BSO ’t Kasteel straks een up-to-date multifunctionele accommodatie te bouwen. Ook wordt onderzocht of bij de toekomstige herinrichting ook de verbinding met het Singelpark tot stand kan worden gebracht.
  

* Indicator 8C3.b Percentage kinderen en volwassen Leidenaars dat voldoet aan de beweegrichtlijn kan niet langer worden gemeten en is daarom verwijderd. Wel komt de GGD elke 4 jaar met vergelijkbare cijfers over dit onderwerp.
** De realisatiewaarden bij de effectindicatoren van doel 8C3 uit 2020 en 2021 en zijn vermoedelijk lager door de invloed van de coronamaatregelen.
*** Deze BBV-indicator is landelijk verplicht. De realisatiewaarden staan op waarstaatjegemeente.nl. De gezondheidsmonitor wordt eens per vier jaar gehouden (2020, 2024, etc.). Daarom zijn er voor 2021 t/m 2023 geen streefwaarden opgenomen.

Beleidsterrein 8D Recreatie

8D1 Voldoende recreatieve mogelijkheden voor Leidenaars

8D1.1. Beheer en exploitatie van Jeugddorp Zuid-west
Bij de start van het project Vlietzone - Midden (bedrijventerrein) is ook de inspanning gestart om voor drie verenigingen huisvesting te blijven bieden in Leiden. Voor Stichting Jeugddorp is een locatie gevonden. Vanaf 2025 vindt Jeugddorp plaats bij de atletiekvereniging in Leidse Hout. LCKV Jeugdvakanties kan op de huidige locatie blijven. Voor de Leiden Road Runners Club wordt onderzocht of ze een plek kunnen krijgen op locatie Blauwkras. In 2024 is het kaderbesluit Vlietzone – Midden door de raad aangenomen en wordt de planvorming voortgezet richting Uitvoeringsbesluit.

8D1.2 Beheer en exploitatie van volkstuinen
Gemeente Leiden heeft onder andere 6 volkstuincomplexen. Deze vallen onder de Leidse bond van amateurtuinders. De gemeente en de bond zijn langjarige afspraken overeengekomen.

8D1.3 Verstrekken van subsidie aan amateurtuinders
Het college versterkt sinds 2011 een jaarlijks terugkerende onderhoudssubsidie aan de Leidse Bond van
Amateurtuinders voor huurders-onderhoudsverplichtingen.

8D2 Voldoende onderscheidende evenementen ter versterking van de levendigheid in de stad, het aantrekken van extra bezoekers en versterking van de lokale economie

Evaluatie
In 2024 is de tussentijdse evaluatie van het evenementenbeleid afgerond met voorstellen voor verbetering van het evenementenklimaat. In 2025 zullen de bijbehorende acties verder worden doorgevoerd. Voor een aantal voorstellen zal mogelijk een beroep worden gedaan op de middelen uit het ‘faciliterend evenementenfonds’.

De evenementensector verkeert in zwaar weer door onder meer kostenstijgingen voor diverse diensten en de beschikbaarheid van personeel en vrijwilligers. In opdracht van het Handelshuis Leiden (Centrummanagement Leiden, Leiden&Partners en Cultuurfonds Leiden) is in 2024 onderzoek gedaan naar de behoeften binnen de evenementen- en culturele sector van Leiden. In 2025 gaat de gemeente, in samenwerking met betrokken partijen en de sector, verder in gesprek over de uitwerking van het advies dat volgt uit het onderzoek.

Leidens Ontzet
In 2024 viert Leiden het 450-jarig jubileum van Leidens Ontzet. Deze editie wordt maximaal uitbundig gevierd en we zetten in op een memorabele editie. Bovendien werkt het College samen met betrokken partijen aan nieuwe kaders voor de viering van Leidens Ontzet vanaf 2025 en verder. Naar aanleiding van de evaluaties van voorgaande vieringen is besloten de organisatie verder te verbeteren om de viering veilig, voor iedereen toegankelijk en beheersbaar te houden. Onderzocht wordt hoe de gemeente en de betrokken stadspartners beter samen kunnen werken op programmering in de stad, de spreiding van bezoekers en gezamenlijke inkoop en communicatie.

8D2.1 Evenementencoördinatie
De evenementencoördinatie zorgt voor een soepel verloop van evenementen. Voor de coördinatie is de Evenementenkalender het belangrijkste instrument. De kalender werkt goed en blijft ook in 2025 in gebruik.

8D2.2 Be/afhandelen van aanvragen evenementenvergunning
Ten behoeve van vergunningverlening is de 'EvenementAssistent' het belangrijkste instrument. Dit systeem, waarmee evenementenmakers, gemeenten en hulp- of adviesdiensten (zoals politie, brandweer, GHOR en Veiligheidsregio) gezamenlijk alle gegevens rond een integrale evenementenvergunning (of melding) verzamelen en bespreken, is verouderd en lastig in gebruik. Daarom kijkt de gemeente in 2025 naar welke alternatieven er zijn en welke kosten een systeemverandering met zich meebrengt. Daarnaast zoekt de gemeente naar een geschikt moment voor een systeemverandering, zonder dat dit al te grote gevolgen heeft voor het evenementenseizoen.

8D2.3 Ondersteunen van de drie grootschalige en overige evenementen
De gemeente streeft ernaar om samen met de evenementenorganisatoren te werken aan maatregelen die het evenementklimaat in Leiden op korte en lange termijn ten goede komen. Verder onderzoekt de gemeente hoe zij via het faciliterend evenementenfonds een financiële impuls kan geven aan de sector. Tot slot volgt de gemeente met interesse het onderzoek naar draagvlak voor en vorming van een overkoepelend platform ter ondersteuning van de sector, en kijkt het uit naar de voorstellen in het adviesrapport. Deze interventies zijn in 2024 verder uitgewerkt en werken door in 2025.

8D2.4 Verstrekken van evenementensubsidie
Enkele culturele evenementen ontvangen momenteel structureel subsidie. De gemeente doorloopt een proces om te komen tot een nieuw subsidiestelsel voor cultuur (zie inleiding bij 8A cultuur). Om ervoor te zorgen dat alle benodigde middelen beschikbaar zijn bij de start van het nieuwe stelsel, worden de huidige meerjarige subsidies stopgezet per 31 december 2025. Afhankelijk van de besluitvorming kunnen organisatoren in 2025 onder de nieuwe regelingen hun aanvragen doen voor subsidiëring in 2026.
Andere programma’s (o.a. Vitale Binnenstad) beschikken ook subsidies aan organisatoren van evenementen.

8D2.5 Meerjarige resultaatafspraken met organisatoren van identiteitsversterkende evenementen
Dit is een oude prestatie. Voor ontwikkelingen t.a.v. bv. de 3 Oktoberviering zie boven.

Kaderstellende beleidsstukken

• 8A Cultuur
  Overzicht afgelopen 5 jaar:
• RV 19.0140 Cultuurvisie 2020, De kracht van cultuur
• RV 19.0164 Deelverordening Amateurkunstsubsidies 2020
• RV 21.0131 Wensen en bedenkingen Ontwikkeling muziekeducatie en -programmering
• RV 22.0093 Intrekken Deelverordening cultuur 2013
• RV 23.0014 Wensen en bedenkingen huisvesting moderne bibliotheek
• RV 23.0073 Advies gemeenteraad aan het Commissariaat voor de Media inzake de representativiteit van de lokale omroep voor Leiden voor de periode 2023-2028
  

• 8B Erfgoed
  Overzicht afgelopen 5 jaar:
• RV 21.0143 Nota religieus erfgoed Leiden, kaders voor de toekomst
• RV 20.0147 Leidse Erfgoednota (2014, in 2020 gecontinueerd)
• RV 19.0012 Archiefbeheer HLT Samen bij Erfgoed Leiden en Omstreken
• Het fysieke en ruimtelijke erfgoed maakt ook deel uit van andere beleidskaders zoals de Omgevingsvisie, bestemmingsplannen / omgevingsplan, Verordening fysieke leefomgeving, Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) en de Welstandsnota. Voor deze kaders verwijzen we naar programma 6 Stedelijke Ontwikkeling.
  
  
• 8C Sport
• Visie Sociaal Domein (RV 19.0029)
• Beleidskader Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023 (RV 19.0093)
• Sportaccommodatieplan 2012-2025 (RV 12.0118)
• RV 17.0062 Contourenplan buitensportaccommodaties
• De Leidse Beweegsleutels (Z/21/3229757)
• Deelverordening Subsidiëring Jeugdsport (RV 12.0021)
• Deelverordening Subsidiëring Incidentele Subsidies Sportevenementen (RV 12.0021)
• Evaluatie beleidskader Sport & Gezondheid en Beleidskader Spelen & Bewegen (WFS-127-2024)
• Kaderbesluit sportpark de Mors (RV 23.0065)
  

• 8D Recreatie
• RV 20.0008 Evenementenbeleid Leiden 2020
• RV 21.0061 Start projecten Vlietzone-Midden, Sportpark De Mors, Gemeentewerf en Duurzaamheidsplein
• RV 24.0009 Kaderbesluit Vlietzone-midden

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen

­De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2025-2028. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht. De totale lasten van het programma Sport, Recreatie en Cultuur bedragen in 2025 € 47,8 mln. In 2024 bedroeg deze € 48,4 mln. Derhalve is sprake van lagere lasten van € 600.000,-.

Vanuit de Kaderbrief 2024 - 2028 is voor een bedrag van circa € 4,1 mln in 2025 aan extra nieuwe uitgaven besloten. Onder andere voor voldoende formatie voor wettelijk beheer archeologische collectie (€ 74.000), voor theatertechniek Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal (€ 3,2 mln), voor financiele gevolgen provinciale ontheffingen in verband met verstoring Molenbiotoop Molen de Valk (€ 36.000), voor de tussentijdse actualisatie meerjarenonderhoudsplan bestaande en nieuwe sportaccommodaties (€ 142.000), voor de beperking stijging sporttarieven (€ 115.000), voor plankosten optimalisatie park Cronesteinkade (€ 525.000) en voor onderzoek en implementatie besturingsmodel Leidens Ontzet (€ 100.000).

Beleidsterrein Cultuur

De daling van de lasten met € 590.000 ten opzichte van 2024 wordt vrijwel volledig verklaard door het feit dat er in 2024 een aantal budgetoverhevelingen vanuit 2023 hebben plaatsgevonden. Zo is er voor culturele huisvesting onderzoek en uitvoering van de maatwerkoplossingen nog niet afgerond in 2023, om die reden heeft er een budgetoverheveling van € 180.000 plaatsgevonden. Dit geldt ook voor het onderzoek naar de scenario's voor de vernieuwing van de bibliotheek. Hier heeft een budgetoverheveling van € 170.000 plaatsgevonden vanuit 2023 naar 2024. Tot slot zal er voor het Cultuurfonds Leiden een afbouwregeling worden georganiseerd voor wat betreft de subsidie die zij ontvangen, om die reden is er in 2025 € 240.000 minder begroot dan in 2024.

De daling van de baten met € 520.000 wordt volledig verklaard door specifieke incidentele uitkeringen vanuit het Rijk die in 2024 zijn toegekend. Zo zijn er twee specifieke uitkeringen in 2024 toegekend ter bekostiging van de informatiepunten 'digitale overheid' en de regeling 'eenmalige specifieke uitkeringen en subsidies lokale bibliotheekvoorzieningen' van € 335.000. Daarnaast is er in 2024 een specifieke uitkering toegekend ter bekostiging van de impuls jongerencultuur van € 185.000. Deze uitkeringen zijn specifiek voor één jaar.

Beleidsterrein Cultureel erfgoed

Er zijn geen relevante afwijkingen.

Beleidsterrein Sport

De stijging van de lasten in 2025 met € 1,1 mln. is het gevolg van meerdere feiten. Zo stijgt de begroting van wijksportparkontwikkeling met € 1 mln. door een incidentele impuls voor sportaccommodaties (verdeeld over 2024 en 2025 vanuit het beleidsakkoord) en de extra middelen voor plankosten optimalisatie park Cronesteinkade uit de Kaderbrief 2024-2028. Het budget van 2024 is conform raadsbesluit (RV23.0065) volledig ingezet voor investeringen in sportpark De Mors. Het budget van 2025 staat nog begroot binnen wijksportparkontwikkeling, waardoor dit verschil ontstaat. Daarnaast was er in 2024 een terugvordering van € 175.000 bij sportsubsidies, wat het subsidiebudget verlaagde. In 2025 is dit niet het geval, waardoor het budget hoger is. Tot slot is er in 2023 € 78.000 overgeheveld naar 2024 (RV23.0120), in 2025 staat dit bedrag niet begroot. Dit bedrag betreft 3 maal de jaarlijkse bijdrage die LFC ontvangt van de gemeente voor de ontwikkeling van een wijksportpark. LFC heeft echter een betalingsachterstand opgelopen bij de gemeente. Met het bestuur van LFC was afgesproken dat deze jaarlijkse bijdrage verrekend zal worden met openstaande facturen.

De stijging van de baten van € 230.000 is geheel veroorzaakt door de indexering van de inkomsten in de begroting 2025.

Beleidsterrein Recreatie

De daling van de lasten in 2025 met € 1,0 mln. wordt voornamelijk veroorzaakt door eenmalige subsidies die in 2024 zijn verstrekt. Zo is er in 2024 € 480.000 incidenteel beschikbaar gesteld voor de 3 October vereeniging in verband met 450 jaar Leidens Ontzet. In 2024 is ook incidenteel € 250.000 beschikbaar gesteld voor de gemeente Leiden, voor de jubileumviering van Drie Oktober. Daarnaast is er € 300.000 beschikbaar gesteld voor de verdere ontwikkeling van een faciliterend evenementenfonds.

Reserves

Reserve exploitatie De Nobel
In 2025 is conform RB 11.0101 de ontrekking van € 9.135 geraamd.

Reserve bedrijfsvoering ELO
Het exploitatietekort van ELO wordt onttrokken aan deze reserve. In 2025 staat de onttrekking Verbouwing ELO van € 12.343 geraamd.

Reserve stedelijke ontwikkeling P8
De geraamde onttrekking in 2025 van € 30.000 betreft de uitbreiding subsidie historisch stadsbeeld.

Reserve economische impulsen Kennisst P8
De geraamde storting van € 3,2 mln. betreft de reservering van middelen voor de vervanging techniek Schouwburg Stadsgehoorzaal

Reserve Molen de Valk / Erfgoed Leiden
De geraamde onttrekking in 2025 van €35.000 met de salarislasten van de aangestelde 3e molenaar.

Reserve soc.-maatsch. En cult. Voorz P8
De geraamde ontrekking in 2025 van € 111.000 is bestemd voor het project Verborgen Verleden.

Reserve exploitatie Oppenheimstraat P8
De geraamde ontrekking in 2025 van € 100.000 is bestemd voor Topsport voor Iedereen (€ 50.000) en STEK bibliotheek (€ 50.000).

Investeringen

In bovenstaand overzicht staan de investeringen zoals deze zijn opgenomen in het investeringsplan 2025-2028. In paragraaf 4.2.2 Investeringen wordt de ontwikkeling van de kapitaallasten toegelicht en staat een overzicht met te voteren kredieten.

Subsidies

­Het volledige subsidie-overzicht is opgenomen in paragraaf 3.2.8 subsidies.