Inleiding

Cultuur
Leiden kent een rijk cultureel leven en dat is van grote waarde voor de stad. Naast de vele monumenten en (rijks)musea heeft de stad ook unieke archieven, opleidingen, onderzoekers en bedrijven die zich bezighouden met erfgoed. Cultuureducatie brengt jong en oud in contact met cultuur. Daarnaast verbindt Leiden cultuur aan de sociale doelen. Tevens trekt cultuur jaarlijks vele bezoekers naar de stad.

Cultuur en erfgoed zijn hiermee een drijvende kracht voor de ontwikkeling, vitaliteit en levendigheid van de stad en haar inwoners. De aantrekkelijkheid van de stad wordt er in belangrijke mate door bepaald. Cultuur is positief voor het stadsklimaat: voor inwoners, voor ondernemers, het aantrekken van talent en bezoekers. In een internationale stad bieden culturele activiteiten de kans elkaar te ontmoeten. Zo draagt cultuur bij aan de onderlinge verbondenheid tussen Leidenaars en nieuwe (internationale) Leidenaars. Cultuur en kennis zijn de belangrijkste pijlers van ‘Leiden stad van ontdekkingen’ Beide pijlers geven de stad een onderscheidend profiel, nationaal en internationaal.

Sport
We hechten grote waarde aan de gezondheid van alle Leidenaars en stimuleren bewegen, spelen en sporten. We willen ervoor zorgen dat alle Leidenaars voldoende kunnen bewegen, een gezond gewicht hebben en een gezonde leefstijl hebben, in lijn met het Beleidskader Sport en Gezondheid: 'Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023’ (RV 19.0093) én het beleidsakkoord ‘Samen leven in Leiden 2022-2026’. Dat doen we samen met de inzet van de sportverenigingen, buurtsportcoaches en andere stadspartners.

Een gezond Leids sportklimaat betekent dat de sportvoorzieningen op orde zijn. We werken daartoe verder aan de nieuwbouw van Combibad-IJshal aan de Vliet en het Indoorsportcentrum aan de Boshuizerkade met als doel de oplevering in het 2^e kwartaal 2023. Medio 2023 zal de opening en ingebruikneming van een binnenzwembad, een ijshal, een topsporthal en een breedtesporthal plaatsvinden. Deze nieuwe en eigentijdse sportvoorzieningen bieden topsport, breedtesport én bewegingsonderwijs in Leiden een belangrijke impuls. We verkennen alternatieve mogelijkheden voor de uitbreiding van hockeycapaciteit.

We werken verder aan een plan voor de verbetering van wijksportpark De Mors, met meer capaciteit voor rugby, voetbal en ongebonden sporters. Voor toekomstige investeringen die nodig zijn om de sportinfrastructuur op peil te houden en mee te laten groeien met de ontwikkeling van de stad stellen we een SportAccommodatiePlan (SAP) op. Daarin inventariseren we wat daarvoor nodig is. Via het SAP zorgen we ervoor dat de sportvoorzieningen op orde zijn en geven we invulling aan het beleidsakkoord 'Samen leven in Leiden'.

Medio 2023 starten we de voorbereidingen van een nieuw beleidskader sport- en gezondheidsbeleid voor de periode vanaf 2024 met een evaluatie van het huidige beleidskader.
Sportactiviteiten zijn ook onderdeel van de rijke leerdag (zie Programma 7 Jeugd & Onderwijs) en dragen op die manier bij aan kansengelijkheid. Om sporten voor meer kinderen toegankelijk te maken breiden we het jeugdfonds sport & cultuur uit van 120% naar 140% van het sociaal minimum (zie Programma 10 Werk & Inkomen)

Beleidsterrein 8A Cultuur

Herstel van de culturele sector
Corona heeft de Leidse culturele sector hard getroffen. Begin 2022 zijn de corona-maatregelen opgeheven, waardoor beleving en deelname aan kunst en cultuur weer mogelijk is geworden. Echter zien we, zowel in Leiden als op landelijk niveau, dat het herstel van de sector slechts langzaam op gang komt. Bezoekers zijn nog terughoudend om de culturele instellingen weer te bezoeken. Zo zien we bij de Leidse musea een terugloop tot 60% van de bezoekers van voor corona. Ook bij andere instellingen, zoals theater, schouwburg, de podia en de amateurkunstsector zien we deze trend. Vanuit de Uitvoeringsagenda Cultuur werken de gemeente en de culturele instellingen aan het herstel van de sector. Daarbij hebben we een publiekscampagne mogelijk gemaakt en stimuleren we een gezamenlijke aanpak door de culturele instellingen. Daarnaast bieden we vanaf 2022 een compensatie voor het gat dat is ontstaan tussen de subsidie voor cultuur en de gestegen prijzen voor culturele instellingen (op basis van het prijspeil van 2021). Zo werken we met elkaar aan een gezonde en toekomstbestendige culturele sector. De inflatie van 2022 ligt echter zeer hoog. Instellingen kunnen door de gestegen (energie)prijzen van 2022 alsnog in de problemen komen. Ook voor het publiek geldt dat de hoge inflatie ertoe kan leiden dat er minder aan culturele uitjes wordt uitgegeven.

Huisvesting culturele instellingen
Bij de huisvesting van de culturele instellingen willen we de basis op orde brengen. Daarom zijn er structureel middelen vrij gemaakt voor het onderhoud van de gebouwen. Ook worden er afspraken gemaakt met de instellingen over hoe zij (het onderhoud van) de huisvesting op peil houden voor de toekomst. We maken onder meer afspraken over een betrokken en professionele aansturing. We kijken naar effectief en beter gebruik van de beschikbare gebouwen en ruimtes. De instellingen gaan meer samenwerken; op inhoud en ook wat betreft de huisvesting. Er wordt onderzocht of een herordening van accommodaties kan leiden tot een beter en meer gezamenlijk gebruik van de panden.

Uitvoeringsagenda Cultuur
De komende jaren werken wij gezamenlijk met de culturele instellingen, en met behulp van een uitvoeringsagenda cultuur, verder aan het realiseren van de ambities uit de Cultuurvisie. De C6 (de grote cultuurinstellingen: Schouwburg en Stadsgehoorzaal, Popodium Gebr. De Nobel. BplusC, Theater Ins Blau en De Pieterskerk) pakken in diverse werkgroepen de verschillende thema’s op en koppelen hier acties aan. Het gaat om acties als: een kwalitatief breed en divers cultuuraanbod, een breder publieksbereik, onderzoek naar de gevolgen van betere naleving van de Fair Practice Code, inzet op Kunst & Zorg, Cultuur & Jongeren en de huisvesting cultuurorganisaties op orde. Zo is o.a. in de Uitvoeringsagenda Cultuur 2022 opgenomen dat de gemeente en de culturele instellingen in 2022 de gevolgen van de kosten van Fair Pay inventariseren voor het culturele veld. In 2023 onderzoeken we gezamenlijk hoe Fair Pay meer in de praktijk kan worden gebracht.

BplusC
BplusC werkt aan vernieuwing van activiteiten, diensten en vestigingslocaties. De grote lijn is dat BplusC zich méér richt op het aanbieden van diensten en activiteiten voor kinderen, jongeren en mensen met taal- en/of andere (sociaaleconomische) achterstanden, in de binnenstad en in de wijken. De bibliotheek biedt inwoners ontwikkelmogelijkheden, nieuwe inzichten en vermaak en een plek van ontmoeting.

Samen met BplusC geven we verder invulling aan het hiermee samenhangende (her)huisvestingsvraagstuk. De uitkomsten van het onderzoek naar de drie huisvestingsvarianten van de moderne bibliotheek (huidige pand aan de Nieuwstraat of verhuizing naar een andere centrale locatie in de binnenstad) komen in een voorstel aan de raad.

Ten aanzien van de herhuisvesting nieuwe muziekschool en –programmering zal de projectmanager een projectplan-definitie opstellen en deze zal worden voorgelegd aan het college. De door de raad meegegeven wensen en bedenkingen zijn hierin meegenomen.

We continueren de ingeslagen weg van het versterken van ons accounthouderschap, waarbij een betrokken en professionele aansturing uitgangspunt is. We streven ernaar met ingang van 2023 wederom een meerjarige uitvoeringsovereenkomst met BplusC af te sluiten. De noodzakelijke verdere organisatorische ontwikkeling van BplusC is hiervoor van belang.

8A1.1. Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod
Vanaf begin 2022 kunnen de instellingen weer publiek ontvangen. Tot nu toe blijkt dat het publiek nog niet in volle omvang terug keert. De gemeente stimuleert de instellingen om gezamenlijk een effectieve publiekswerving te realiseren. De gemeente wil een cultureel divers publiek bereiken en dit mogelijk ook deels realiseren door meer de wijken in te trekken. Dit zal een uitdaging vormen voor de instellingen. De C6 (de zes grote meerjarig ondersteunde Leidse culturele instellingen) hebben de opgave om meer samen te werken o.a. op het gebied van programmering en publiekswerving. Met de grote(re) instellingen worden de subsidieafspraken (ook in 2023) vastgelegd in bij de subsidiebeschikkingen behorende uitvoeringsovereenkomsten (Uvok's). Met de kleinere instellingen worden de afspraken vastgelegd in subsidiebeschikkingen.

- In samenwerking met andere Leidse culturele instellingen (C6, PS Theater, Kassett, Veenfabriek e.a.) biedt de Leidse Schouwburg een breed en gevarieerd aanbod van professioneel en amateurtheater. Ook specifiek op Leiden gerichte culturele activiteiten en programma's komen aan bod, mede om mensen te interesseren die de schouwburg zelden bezoeken. Het onderzoek om met BplusC op het gebied van muziekeducatie en programmering samen te gaan wonen in een ‘C-hub’ (om beter met de vierkante meters om te gaan én om op de inhoud samenwerkingen te optimaliseren) is in een uitvoeringsstadium gekomen. Ook met Gebr. de Nobel komt er een hechtere samenwerking tot stand.

- In de Stadsgehoorzaal wordt de muziek in een zo breed mogelijk programma aangeboden. Er wordt net als bij de Leidse Schouwburg meer aandacht besteed aan diversiteit.

- Theater Ins Blau is een compact vlakke vloertheater en een creatieve broedplaats (werkplaats/productiehuis). Het theater biedt een afwisselend aanbod van zowel professionele als amateurgezelschappen. Theater Ins Blau wil het actief én passief beoefenen van theater stimuleren en brengt makers, amateurs en het publiek samen. In 2023 geeft Ins Blau opnieuw makers de ruimte om hun productie in Theater Ins Blau te maken. Ins Blau onderzoekt hoe zij - in samenwerken met anderen - nog meer een Makershuis kan worden.

- Het Muziekcentrum/ poppodium Gebr. de Nobel zorgt voor een breed en divers aanbod van popmuziek met kwaliteit en vernieuwing. In 2022 heeft Gebr. de Nobel diverse aanpassingen gedaan waardoor het pand beter functioneert. Dit leidt in 2023 (en verder) tot meer levendigheid in de Nobel, de Marktsteeg en het Cultuurkwartier. Dat laatste ook door een samenwerking met Stichting Cultuurkwartier en Scheltema. Er wordt een link gelegd met de (mogelijke) realisatie van een Verbindend Cultuurhuis (muziekschool en – programmering) in de Hazewindsteeg. Gebr. De Nobel zal in 2023 nog meer focussen op de live muziek behoefte van de bewoners van Leiden en de directe omgeving, met name de doelgroep Generatie Z.

- De overige podia in de stad (waaronder Hothouse, de X, BplusC (Volkshuis, Kapelzaal en Q-bus), Open Lucht Theater Leidse Hout en de Pieterskerk verzorgen een muziekprogrammering in diverse genres (popmuziek, klassieke muziek, jazz en wereldmuziek, koormuziek, orgel- en oude muziek).

- Het muziektheatergezelschap de Veenfabriek heeft Leiden als vestigingsplaats en speelt regelmatig producties in onze stad. Het theatergezelschap heeft als stadspartner/maker een rol bij cultuurprojecten in Leiden. Ook is er een samenwerking in Scheltema met theatergroep Domino. PS|theater is hét stadsgezelschap van Leiden, zij spelen een belangrijke rol in het bieden van theatervoorstellingen in de diverse wijken van de stad. Daarnaast ondersteunt de gemeente Fields of Wonder, Kassett en De Generator.

- Op het gebied van dans wordt op basis van het Makersstipendium Dance Company The Kitchen en Dansblok ondersteund. Ook buiten de podia zijn deze makers actief en kunnen op locatie culturele activiteiten worden beleefd.

- Het Leiden International Film Festival is een steeds bekender wordend film event, dat ook bezoekers van buiten Leiden trekt. Het "kleine zusje" Leiden International Short Film Experience begint steeds meer aan bekendheid te winnen.

- In samenwerking met een groot aantal festivals, musea, organisatoren en theatermakers is er gedurende het voorjaar een rijk aanbod van culturele projecten. Toonaangevend zijn o.a. de Hofjesconcerten, Beelden in Leiden, Fields of Wonder met het Van Rijnfestival en het Openlucht Hotel, Schemerstad, een jaarlijks kunstroute met openstelling ateliers etc. De door studentenverenigingen georganiseerde Museumnacht en het Stukafest dragen bij aan de zichtbaarheid van makers in stad. En tijdens de Nacht van Ontdekkingen gaan de bezoekers in de historische binnenstad van Leiden op ontdekkingstocht naar nieuwe kennis, kunst, muziek, en revolutionaire uitvindingen.

8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod
De 14 Leidse musea zorgen voor een divers museaal aanbod rondom uiteenlopende thema’s. Museum De Lakenhal en Molenmuseum De Valk vallen hierbij onder de gemeentelijke organisatie. Daarnaast ondersteunen wij structureel het Japanmuseum SieboldHuis en Het Wevershuisje. Met de rijksmusea vindt regelmatig overleg plaats, zo ook rondom samenwerking met de universiteit en het project Collectie Leiden vanuit Leiden Kennisstad.

8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod
Een aantal culturele instellingen in Leiden verzorgt het gesubsidieerde cultuureducatief aanbod (zoals BplusC, Ars Aemula Naturae en de jeugdtheaterscholen). Dit gebeurt onder schooltijd voor leerlingen van de Leidse scholen, maar ook na schooltijd.

De Cultuureducatiegroep, BplusC en Naturalis werken in de Leidse Regio samen aan Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) 3. Het hoofddoel is de kwaliteit van het cultuuronderwijs op scholen te versterken door het stimuleren van duurzame samenwerking tussen onderwijs en de culturele sector. De Cultuureducatiegroep begeleidt de deskundigheidsbevordering en de ontwikkeltrajecten en BplusC verzorgt een breed binnenschools aanbod waaronder de cultuurpakketten op de basisscholen in Leiden. Het aanbod cultuureducatie voor de scholen wordt ontsloten via het platform ‘Verwonder om de hoek’.

In 2023 werkt BplusC aan de doorontwikkeling van de nieuwe muziekschool. Zowel qua huisvesting als qua inhoud ontwikkelt deze zich tot een organisatie die nog meer actief inzet op samenwerkingen met andere (muziek-, welzijn-) organisaties en die een initiërende, stimulerende rol speelt als netwerkorganisatie. Er komt daarnaast meer focus op groeps- en ensemblelessen voor kinderen en jongeren tot 21 jaar.

8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte)
De gemeente ondersteunt jaarlijks de openluchttentoonstelling Beelden in Leiden op de Hooglandse Kerkgracht.
Voor de periode 2017-2021 waren er middelen beschikbaar voor het Lucas van Leyden fonds, dat de afgelopen jaren kunst in de openbare ruimte heeft aangejaagd. Voor de komende jaren onderzoeken we de mogelijkheid om voor beeldende kunst in de openbare ruimte bindende afspraken te maken bij gebiedsontwikkelingen.

8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
Gemiddeld maken zo’n 65 amateurkunstgezelschappen gebruik van subsidie via de ‘Deelverordening Amateurkunst Leiden’. Al deze gezelschappen verzorgen minstens een keer per jaar een optreden in Leiden. Eens in de twee jaar wordt het Leids Amateurkunst Festival georganiseerd. De amateurkunst sector wordt ondersteund door het Centrum voor Amateurkunst.

8A1.6 Ondersteunen lokale media
Sterke lokale media zijn van groot belang voor de stad en de (lokale) democratie. Het Leids Mediafonds wordt om die reden verlengd t/m 2026. Het Leids Mediafonds bevordert de kwaliteitsjournalistiek om inwoners, instellingen en bedrijven beter te informeren over wat er speelt in de stad Leiden en de directe omgeving. Wanneer de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek van de provincie Zuid-Holland in 2023 wordt verlengd, kan de door de gemeente Leiden verleende subsidie aan het Leids Media Fonds voor 2023 wederom worden verhoogd (2022 € 75.000,-).

Op 4 december 2023 eindigt de huidige 5-jaars vergunning periode voor lokale omroep ‘Lorelei-Sleutelstad’ als de lokale publieke omroep voor de stad Leiden. Het Commissariaat voor de Media (CvdM) is verantwoordelijk voor uitgifte van de vergunningen voor de lokale publieke omroepen. Naar verwachting zal het CvdM in het derde kwartaal van 2023 de procedure starten voor adviesverstrekking door de gemeenteraad voor de benoeming van de lokale omroep voor Leiden voor de nieuwe vergunningsperiode.

8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad
In 2023 blijven we het ontwikkelen en uitvoeren van een divers en inclusief cultuuraanbod stimuleren en evt. subsidiëren. Denk hierbij aan projecten die cultuuraanbod laagdrempelig maken voor verschillende doelgroepen, zoals prikkelarme concerten of het Festival van het Andere theater in de wijken. Ook voor de C6 is dit een belangrijke prioriteit om aan bij te dragen.

8A1.8 Exploitatie Stedelijk museum De Lakenhal
Museum De Lakenhal zal in de eerste helft van 2023 een belangrijke tentoonstelling over kunstenaar David Bailly (Leiden, 1584-1657) laten zien met als middelpunt zijn Vanitas-stilleven met zelfportret. In de tweede helft van 2023 toont het museum werk van een nieuwe generatie Leidse kunstenaars. Met interventies en kleinere wisseltentoonstellingen speelt het museum in op actuele thema’s van de stad. Tegelijkertijd blijft het museum bouwen aan het goed bezochte onderwijs- en publieksprogramma. Naast de wekelijkse activiteiten voor gezinnen en algemeen publiek, wordt aandacht besteed aan ‘special guests’, met prikkelvrije openingen, speciale rondleidingen voor slechthorenden en voor mensen met dementie. Ook wordt een start gemaakt met specifieke programma’s die zich richten op jongvolwassenen.

De eerste helft van 2022 liet zien dat de bezoeker het museum nog niet altijd wist te vinden, waarschijnlijk als nasleep van de coronacrisis. Ook voor volgend jaar verwachten we dat het museum extra moeite moeten doen om de gewenste aantallen te bereiken. Daarmee bestaat ook in 2023 het risico dat minder dan de geraamde inkomsten wordt gegenereerd. Vooralsnog verwachten we dit binnen de bedrijfsvoering - en zo nodig de bedrijfsreserve- op te kunnen vangen.

In 2022 hebben de medewerkers van het museum gewerkt aan de purpose, missie, visie en strategische doelen. In 2023 wordt dit uitgewerkt in concrete (meerjaren-) plannen op het gebied van collectie, programma, publieksbereik en bedrijfsvoering. Binnen verschillende netwerken – gemeentelijke instellingen, C6, Universiteit Leiden, scholen & partners kennisstad, Leidse en landelijke musea, cultuurkwartier, kunstenaars - werken we samen in onderzoek, publieksbereik of projecten, vaak in verschillende disciplines. Hiermee versterken we onze organisatie, de kennis over onze collectie en bereiken we een breder publiek.

8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector
In 2023 wordt verder gewerkt aan de verbinding tussen de cultuur- en de zorgsector. Een cultuurcoach Cultuur en zorg fungeert hierin als spin in het web. Er wordt een vervolg gegeven aan het succesvolle project Kunst op recept. Het onlineplatform Leids Cement biedt een makelaarsfunctie voor vraag en aanbod tussen zorg en cultuur.

8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bij draagt bij aan integratie nieuwkomers 
Cultuurprojecten die integratie van nieuwkomers bevorderen worden gestimuleerd (en eventueel gesubsidieerd). Denk hierbij aan projecten die ontmoeting stimuleren tussen Leidenaars en nieuwe Leidenaars. Voorbeelden van projecten zijn het Amalyashi festival, Koken met Amba van Theatergezelschap de Veenfabriek, Theater Festival Ankrá door Theater de Generator en Songs of Freedom.

8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren
Het cultuuraanbod voor jongeren willen we vergroten door:
- aan de C6 opdracht te geven in hun reguliere aanbod ook meer aandacht te besteden aan jongerenprogrammering;
- activiteiten te stimuleren via de cultuurcoaches, nieuwe organisatoren of welzijnspartners.

8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur
We bouwen voort op de behaalde resultaten van Leiden ECS 2022, onder andere op het thema “Kennis door de wijken”, wat heeft geleid tot nieuwe verbindingen in het netwerk (organisaties weten elkaar beter te vinden).

Daarnaast wordt, in nauwe samenwerking met Leiden Kennisstad (zie ‘Bijzonder Programma Kennisstad’) samengewerkt aan thema’s zoals de Leidse Collecties. Bij het project ‘Leidse Collecties’ staat de samenwerking tussen musea, erfgoed en kennisinstellingen centraal. Doel is om uiteindelijk toe te werken naar integraal onderzoek voor de Leidse collecties en hier zo meerwaarde aan te geven voor de identiteit van de stad en haar inwoners. Zo zijn de musea van plan om in 2023 een pilot voor thematische samenwerking op te starten waarbij het eerste thema een link heeft met het slavernijverleden.

Maar ook op andere manieren zoeken wij deze verbinding. Zo gaan we met een aantal studenten onderzoeken doen naar actuele thema’s binnen de cultuursector. Voorgenomen thema’s zijn publieksbereik (diversiteit en inclusie), fair practice code en de fysieke kant van cultuur in Leiden. Vanuit cultuur / erfgoed leveren we een bijdrage aan de aandacht voor het slavernijverleden (opgenomen in programma 9).

8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek
Het platform Verwonder om de hoek biedt op één plek de activiteiten van het Verwonderpaspoort en het cultuur-educatief aanbod voor de basisscholen aan. Veel activiteiten - binnen én buiten schooltijd - in alle wijken en gemeenten in de regio Holland Rijnland zijn op deze website te vinden. Het verbindt leerkrachten, ouders/verzorgers, buitenschoolse organisaties en aanbieders van educatieve activiteiten met elkaar. Denk aan musea, theaters, kunstencentra, schooltuinen, onderzoekslabs en nog veel meer.

In een aantal wijken in Holland Rijnland is er aandacht voor gelijke kansen voor alle kinderen om te groeien in vaardigheden en zich te ontwikkelen binnen het onderwerp van hun belangstelling in de ‘om de hoek – projecten’, door het verbinden van binnen- en buitenschoolse activiteiten. In Leiden wordt hieraan gewerkt in de wijken Stevenshof, Leiden Zuidwest en in de Morswijk. De cultuurcoaches zullen hierin een centrale rol spelen. Speciaal voor Leiden wordt via het platform ook de kennismakingscursussen kunst, cultuur, natuur en techniek buiten schooltijd aangeboden. Dit zal een breed palet aan kortlopende cursussen zijn (bijv. instrumenten, theater, beeldhouwen of een museumclub) die voor kinderen en jongeren beschikbaar komen tegen een redelijk tarief, vergelijkbaar met de sportintro-activiteiten.

(1) pre corona sluiting
(2) tijdens coronasluiting
(3) uitgaande van geen coronasluiting

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 8B Cultureel erfgoed

Inleiding
Het erfgoedbeleid is vastgelegd in de Leidse Erfgoednota (verlengd begin 2021). Het erfgoedbeleid draagt bij aan de toekomstvisie Leiden, Stad van Ontdekkingen (internationale kennis en historische cultuur). Leiden heeft met erfgoed een onderscheidende kracht in huis; zo heeft Leiden én de (internationale) kennis én collecties, én de aantrekkelijke historische stad én de grote mate van betrokkenheid van bewoners. Zowel de gemeente als vele stadspartners dragen bij aan de ambities uit de Erfgoednota. Erfgoed heeft ook een link met programma kennisstad, waarin erfgoed de komende jaren één van de drie pijlers is. 

8B1.1 Exploitatie en beheer Erfgoed Leiden en Omstreken 
Als speler in de Stad van Ontdekkingen bouwt Erfgoed Leiden en Omstreken verder aan historische kennis en collecties, samen met en voor Leiden, de regio, internationale partners en het erfgoedveld.

Erfgoed Leiden zal ook in 2023 nauw betrokken blijven bij de verdere implementatie van het instrumentarium van de Omgevingswet, mits deze wordt ingevoerd. Archivering van de producten heeft hierbij speciale aandacht.

Vanuit de advisering duurzaam erfgoed levert Erfgoed Leiden een bijdrage aan de verduurzaming van de stad.

De ontwikkeling van een nieuwe website wordt voortgezet en voor zover mogelijk gerealiseerd. Archeologisch materiaal en van oorsprong digitaal archief uit het e-depot zullen zichtbaar zijn voor een breed publiek. Ook worden vrijwilligersprojecten, als de Politiearchieven uit WO2 en de informatie van Historisch Leiden in Kaart geïntegreerd in de nieuwe website. Daarnaast kunnen we met de nieuwe software voor crowdsourcing meer vrijwilligersprojecten starten.

De noodzakelijke renovatie en verduurzaming van de Boisotkade wordt in 2023 verder voorbereid. De renovatie kent drie doelstellingen. Ten eerste moeten de klimaatinstallaties wegens veroudering (27 jaar) vervangen worden om de collecties veilig te stellen en te voldoen aan de Archiefwet. Omdat alle gemeentelijke gebouwen verduurzaamd moeten worden, wordt ook verduurzaming bij deze renovatie meegenomen. Tot slot wordt met de renovatie invulling gegeven aan een raadsopdracht (RV12.0089) om de publieksruimten van het gebouw te moderniseren.

Waar mogelijk wordt met partners uit de stad en de Omstreken samengewerkt aan het delen van kennis en collecties, onder meer tijdens educatieve programma’s en evenementen. Met partners buiten de regio werken we samen aan kennisdeling en de uitvoering van de archiefinspectie van de eigen depots.

8B1.2 Exploitatie molenmuseum De Valk
Molenmuseum de Valk verwacht in 2023 weer een ‘normaal’ jaar te draaien met zo’n 25.000 tot 30.000 bezoekers.

8B1.3 Toezicht en handhaven op monumenten
Het toezicht en handhaven op monumenten heeft binnen de VTH-keten (vergunnen, toezicht en handhaving) absolute prioriteit. Deze prioriteitstelling is vastgelegd in het VTH beleidsplan en het jaarlijkse VTH uitvoeringsplan. Naast het vergunning-gebonden toezicht wordt ook ingezet op het onderzoeken van klachten en meldingen en verzoeken tot handhaving van monumenten. Er wordt zowel een preventieve als proactieve rol vervuld. Hierbij wordt nauw samengewerkt met Erfgoed Leiden en omstreken.

8B1.4 Uitvoeren erfgoedbeleid met partners 
Deze prestatie mede in vervolg op 8B1.1 (betreft ook uitvoering erfgoedbeleid met partners). Voor de prestaties met verbindingen tussen kennis, cultuur en erfgoed verwijzen we ook naar 8A1.2 (Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod) en 8A3.1 (Versterken unieke weefsel kennis en cultuur).

Het beleidsakkoord geeft het volgende aan: Het culturele erfgoed van Leiden is van grote waarde voor de stad. We actualiseren het beleid de komende jaren, waarbij we onderzoeken hoe we de bescherming van ons erfgoed verder kunnen verbeteren, in het bijzonder voor nieuwe naoorlogse monumenten. We onderzoeken hiervoor verschillende varianten.

De (evaluatie en) actualisatie van beleid is de komende jaren hierop gericht en mede afhankelijk van de invoering van - en de ervaringen met - de instrumenten van de Omgevingswet. De omgang met (en bescherming van) al het fysieke erfgoed maakt hier namelijk integraal deel van uit. Bij invoering van de Omgevingswet wordt de huidige bescherming van erfgoed (in het bestemmingsplan) onder andere via de zogeheten bruidsschat omgezet naar het tijdelijke Omgevingsplan. In de jaren die volgen werkt Leiden aan het nieuwe integrale Omgevingsplan. We onderzoeken hierbij de (nieuwe) mogelijkheden én verplichtingen die de Omgevingswet voor erfgoed biedt, zoals maatwerk in bescherming en de bescherming van de omgeving van het monument. De planning, werkwijze en ontwikkeling van het nieuwe Omgevingsplan is daarbij leidend.

Ook de bescherming van de jonge bouwkunst nemen we daarbij mee. In vervolg op het onderzoek (2021-2022) naar de jonge bouwkunst neemt het college in 2022 - 2023 een besluit over de omgang met en wijze van bescherming van de jonge bouwkunst.

In 2023 vervolgen we de uitvoering van de in 2022 vastgestelde nota Leids religieus erfgoed. We blijven daarbij in gesprek met de eigenaren van het religieus erfgoed, zowel individueel als aan een gezamenlijke gesprekstafel (indien voldoende belangstelling van eigenaren). We continueren ook het gesprek aan de Erfgoedtafel met stadspartners ten behoeve van uitwisseling en samenwerking op het gebied van erfgoed.

In 2022 werd aan archeologisch park Matilo als onderdeel van de Romeinse Limes de Unesco status toegekend. In vervolg daarop wordt in 2022 een managementplan vastgesteld door het college, wat in 2023 en opvolgende jaren wordt uitgevoerd. De vastgestelde managementplannen van alle Nederlandse Limes-locaties worden door de minister aan Unesco aangeboden.

We continueren de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld voor het herstellen van onder andere historische winkelpuien en historische kleuren.
We ondersteunen de stichting Open Monumentendagen met subsidie. Tijdens de Open monumentendagen in september worden jaarlijks vele monumenten opengesteld voor een groot publiek.
Leiden heeft geen subsidieregeling voor de restauratie van gemeentelijke monumenten. Wel worden de lopende subsidies van de oude regeling (hoofdstuk 3 monumenten van de subsidieverordening stadsvernieuwing) nog tot 2030 afgerond.

* aantal bezoekers is afhankelijk van renovatie

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 8C Sport

8C1.1 Exploiteren, beheren en onderhouden van de gemeentelijke sportaccommodaties

In de sportbranche zien we een aantal ontwikkelingen die ook van belang zijn voor beheer en exploitatie:

• Creatiever gebruik van (sportieve) ruimte. De ruimte in Leiden, zoals ook in heel Nederland, wordt steeds schaarser. Ook voor sport is ruimte nodig. Voor de beoefening van sport wordt daarom steeds vaker gekeken naar multifunctioneel gebruik, bijvoorbeeld gekoppeld aan andere functies als onderwijs (sportpark Boshuizerkade – Leonardo College) en naschoolse opvang (sportpark Kikkerpolder II – BSO de Sportanen)
• Kosten versus opbrengsten. De maatschappelijke waarde van (sport)accommodaties wordt steeds belangrijker. Nieuwbouw wordt meer en meer verbonden aan duurzaamheidscondities, ook op het gebied van kosten en opbrengsten.

In Leiden willen we aansluiten bij deze ontwikkelingen. De blik is hierbij op de toekomst gericht, met als doel huidige en nieuwe sportaccommodaties langdurig en rendabel bij beheer in gebruik te hebben. Het aanbod dat we realiseren moet multifunctioneel, duurzaam, inpasbaar, veilig en betaalbaar zijn. We maken voor onderhoud en beheer al steeds meer gebruik van elektrisch werkmaterieel en hergebruiken ook materiaal waar dat kan.

In 2023 werken we aan de volgende optimalisaties:

• Om het gebruik van de gemeentelijke sportaccommodaties te intensiveren, gaan we onder andere de tarieven sport in 2023 herzien;
• Bij de ingebruikname van het nieuwe Indoorsportcentrum (ISC) Leiden wordt de programmering op onderdelen aangepast om zo aan de groei voor indoor sporten ruimte te bieden;
• Met de start van de herinrichting op Sportcomplex Morskwartier willen we de knelpunten van de rugbysport en voetbal op dit sportpark oplossen. Tot die tijd wordt er een passend alternatief geboden;
• Er wordt in 2023 doorgegaan met het verduurzamen van de buiten sportaccomodaties.

8C1.2 Uitvoering geven aan het sportaccommodatieplan v.w.b. de jaarschijf 2023
Het Uitvoeringsprogramma Beheer Sport 2022-2026 vormt de basis voor het duurzaam in stand houden van de sportaccommodaties. Dit biedt de kaders voor het kwaliteitsniveau waarop de accommodaties worden beheerd en waar nodig worden onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd (bijv. aan verlichting, ICT, velden, kleedkamers). Er is nadrukkelijk oog voor de veiligheid en kwaliteit van de sportaccommodaties. Daarnaast zijn er grote onderhoudswerkzaamheden gepland, zoals vervanging van de kunstgrastoplagen op een aantal buitensportlocaties en renovatie van de kleedkamer voorziening Kikkerpolder I.

Oplevering ISC en Combibad-Ijshal
De oplevering van het gebouw van het ISC is momenteel gepland voor mei 2023. Daarbij is rekening gehouden met een vertraging van enkele weken die is opgetreden bij aanvang van de bouw als gevolg van langere levertijden van materialen. Direct na oplevering wordt de buitenruimte aangelegd. Het is dan mogelijk om het gebouw na de zomervakantie in gebruik te nemen. De oplevering van het Combibad-Ijshal De Vliet is momenteel gepland voor mei 2023, ingebruikname van het zwembad voor juni 2023. Ook hier is mede als gevolg van langere levertijden van diverse materialen er een vertraging van enkele weken opgetreden die naar verwachting deels kan worden ingelopen.
Ingebruikname van de ijshal is gepland voor eind september 2023, bij de start van het nieuwe schaatsseizoen. Het Definitief Ontwerp van de buitenruimte wordt momenteel afgerond, waarna het Uitvoeringsbesluit wordt opgesteld en naar de raad wordt verzonden. Uitvoering van de openbare ruimte vindt gefaseerd plaats zodat het gebruik van de sportfuncties altijd door kan gaan. Oplevering van de buitenruimte is gepland voor begin 2024.

8C2.1 Leidenaars bewegen voldoende
We investeren flink in een duurzame sportdeelname en daarmee een gezonde en actieve leefstijl van onze inwoners. Dit doen we onder meer zo:

• De schoolsportcommissie organiseert samen met sportaanbieders laagdrempelige sportkennismakingscursussen
• De buurtsportcoaches werken wijkgericht en zorgen voor een toegankelijk beweegaanbod in de wijk. De beweegcoach begeleidt mensen met een beperking bij hun beweegvraag en ondersteunt verenigingen bij het opzetten en verbeteren van hun aanbod voor mensen met een beperking.
• De breedtesportcoördinator verbindt hierin verschillende organisaties en biedt daarnaast verenigingsondersteuning.
• We stimuleren innovatieve initiatieven die het bestaande sport- en beweegaanbod verrijken, waaronder de organisatie van een urban sports week.
• We ondersteunen we lokale sportevenementen, zoals de Singelloop en de Leiden marathon.
• We stimuleren en ondersteunen talenten in hun weg naar de topsport.
• Met de inzet van onder andere de buurtsportcoaches en breedtesportcoördinator proberen we meer Leidenaars (meer) aan het bewegen te krijgen.

8C2.2 Leiden heeft sterke toekomstbestendige sportverenigingen
Samen met de Leidse Sportfederatie en Stichting Topsport Leiden werken we vanuit gezamenlijkheid en gedeelde verantwoordelijkheid aan sterke en toekomstbestendige sportverenigingen. We stimuleren innovatieve initiatieven die het bestaande sport- en beweegaanbod verrijken, waaronder de pilot sportplaza’s. Daarnaast ondersteunen we lokale sportevenementen. We stimuleren en ondersteunen talenten in hun weg naar de topsport. In juni 2020 hebben we samen met diverse organisaties en verenigingen in de stad het Leidse Sportakkoord gesloten. We gaan ook in 2023 door met de uitvoering van dit akkoord. Ook geven we in 2023 uitvoering aan de deelverordening sportstimulering om nieuwe initiatieven op het gebied van de sport in Leiden te stimuleren en meer Leidenaars aan het sporten en bewegen te brengen.

8C3.1 De openbare ruimte is beweegvriendelijk
Steeds meer en vaker sporten Leidenaars in de openbare ruimte. Corona heeft laten zien dat de openbare ruimte onmisbaar is voor de (on)georganiseerde sport. In 2021 zijn de Leidse Beweegsleutels, om de openbare ruimte beweegvriendelijker in te richten, opgesteld. Net als in 2022 gaan wij ook in 2023 verder met de implementatie van deze sleutels. We investeren in kleinschalige sportvoorzieningen in wijken en urban sports.

* Deze BBV-indicator is landelijk verplicht. De realisatiewaarden staan op waarstaatjegemeente.nl. De gezondheidsmonitor wordt eens per vier jaar gehouden (2020, 2024, etc.). Daarom zijn er voor 2021 t/m 2023 geen streefwaarden opgenomen. De realisatiewaarde van 2020 is momenteel nog niet beschikbaar.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 8D Recreatie

8D1 Voldoende recreatieve mogelijkheden voor Leidenaars

8D1.1. Beheer en exploitatie van Jeugddorp Zuid-west
In 2022 heeft de Raad besloten tot de start van het project Vlietzone-Midden, met de intentie dat dit een bedrijfsterrein wordt. In 2023 wordt de planvorming voortgezet. De nieuwe invulling van het gebied betekent dat de huidige verenigingen in het gebied zo goed als zeker niet op hun huidige plek kunnen blijven. Naar verwachting per eind 2024 / begin 2025 zal de grond- en/of gebouwhuur beëindigd worden. In “Motie: 21.0061/Onderwerp: LCKV jeugdvakanties, Stichting Jeugddorp en Hardloopvereniging Roadrunners blijven in Leiden” heeft de Raad het college opgeroepen om zich in te spannen om drie van de verenigingen huisvesting te blijven bieden in Leiden.

8D1.2 Beheer en exploitatie van volkstuinen
In Leiden zijn zes volkstuincomplexen. Deze vallen onder de Leidse bond van amateurtuinders. Het huurcontract van 10 jaar voor al deze complexen verloopt per 31 dec 2022. Voor de periode vanaf 1 jan 2023 worden nieuwe afspraken gemaakt.

8D1.3 Verstrekken van subsidie aan amateurtuinders
Het college versterkt sinds 2011 een jaarlijks terugkerende onderhoudssubsidie aan de Leidse Bond van Amateurtuinders voor huurders-onderhoudsverplichtingen.

8D2 Voldoende onderscheidende evenementen ter versterking van de levendigheid in de stad, het aantrekken van extra bezoekers en versterking van de lokale economie

Nota Evenementenbeleid Leiden 2020
Sinds het loslaten van de restrictieve bepalingen van de coronapandemie is het weer mogelijk evenementen in de openbare ruimte te organiseren. Leidraad voor de stimulering van evenementen in Leiden is het beleidskader van de nota Evenementenbeleid Leiden 2020. In het 4e kwartaal 2023 starten we met een tussentijdse evaluatie van het evenementenbeleid.

Revolverend evenementenfonds
In het coalitieakkoord is de ontwikkeling van een revolverend evenementenfonds opgenomen, voor stimulering en ondersteuning van evenementen in de stad. Hiervoor is incidenteel een bedrag beschikbaar gesteld. Voor de opzet en werking van dit revolverend fonds worden criteria en een subsidieverordening ontwikkeld.

Stadsfeest Leidens Ontzet
De evaluatie van de viering van Leidens Ontzet 2022 wordt benut voor de voorbereidingen en de organisatiestructuur van de viering van dit stadsfeest in 2023.

Kaderstellende beleidsstukken

Inleiding

• Visie Sociaal Domein (RV 19.0029)

8A, 8B en 8D

• RV 21.0143 Nota religieus erfgoed Leiden, kaders voor de toekomst
• RV 21.0078 Omgevingsvisie Leiden 2040 (incl. erfgoed)
• B&W 20.0648 Startnotitie Bibliotheek, cultuureducatie en cultuurparticipatie
• RV 20.0147 Leidse Erfgoednota (2014, in 2020 gecontinueerd)
• RV 20.0079 Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020 (incl. erfgoed)
• B&W 20.0631 Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld 2021
• RV 20.0008 Evenementenbeleid Leiden 2020
• RV 19.0140 Cultuurvisie 2020, De kracht van cultuur
• RV 18.0011 / RV 17.0073 en B&W 18.0116 Leids Media Fonds
• RV 17.0090 Visie op beeldende kunst in de openbare ruimte
• RV 12.0042 Kaderbesluit Restauratie en Uitbreiding Museum De Lakenhal

8C

• Beleidskader Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023 (BW 19.0380 / RV 19.0093)
• Sportaccommodatieplan 2012-2025 (RV 12.0118)
• Contourenplan buitensportaccommodaties (RV 17.0062)
• Deelverordening sportstimulering (RV 16.0122)
• De Leidse Beweegsleutels (Z/21/3229757)

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen
De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2023-2026. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht.

Beleidsterrein Cultuur
De lasten 2023 zijn € 210.000 lager dan in 2022. Dit is naast de algemene ontwikkelingen het gevolg van de onderstaande beleidswijzigingen.

In 2022 zijn incidentele budgetten beschikbaar die in 2023 niet meer beschikbaar zijn. Dit betreft budget voor plankosten huisvesting culturele instellingen (€ 180.000), huisvestingsbudget BplusC reservering 2020/2021 (€ 400.000), coronasteun culturele sector (€ 795.000) en een incidentele subsidie verhoging PS|Theater (€ 50.000).

Nieuw beleid beleidsakkoord Samen Leven in Leiden:

• Onderhoudskosten/Index culturele instellingen. Het gebruik van deze publiek toegankelijke gebouwen moet bijdragen aan het behoud van lokaal erfgoed en de aantrekkelijkheid van de binnenstad. Voor een instelling streven we ernaar dat de huisvesting kwalitatief voldoende is en dat de kosten betaalbaar zijn en voorspelbaar blijven. Het oplossen van actuele knelpunten in de huisvesting van de culturele instellingen vraagt een samenhangende aanpak voordat maatwerkoplossingen per instelling tot nieuwe afspraken leiden. Het nieuwe college heeft besloten voor de kwalitatieve instandhouding van de huisvesting van de culturele instellingen € 350.000 beschikbaar te stellen. Daarnaast speelt ook de indexering van de subsidie een rol. Het niet in gelijke mate laten meelopen van de indexering van de subsidie met de werkelijke kostenstijgingen betekent een jaarlijkse bezuiniging voor de culturele instellingen. Voor het index-verschil 2021 wordt dit gecorrigeerd en is € 98.000 door het nieuwe college beschikbaar gesteld.
• Voortzetten Mediafonds t/m 2026. Het Leids Mediafonds bevordert de kwaliteitsjournalistiek om inwoners, instellingen en bedrijven beter te informeren over wat er speelt in de stad Leiden en de directe omgeving. Wanneer de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek van de provincie Zuid-Holland wordt gecontinueerd kan er aanspraak gemaakt worden op cofinanciering door de provincie. Hiervoor stelt het college ook voor 2026 incidenteel €100.000 beschikbaar.

Beleidsterrein Cultureel erfgoed
De lasten 2023 zijn € 690.000 hoger dan in 2022. Dit wordt voor het belangrijkste deel veroorzaakt door twee ontwikkeling(en). Ten eerste komt dit door de stijging (€60.000) van het ICT budget Erfgoed Leiden. Dit heeft te maken dat er vanaf 2023 een structureel budget beschikbaar komt, voor het uitbreiden van het e-depot. Dit is nodig omdat de huidige capaciteit niet meer toereikend is, voor het opslaan van digitale bouwdossiers. Ten tweede heeft er een mutatie in de toerekening van de overhead plaatsgevonden in 2022, dit als gevolg van de gestegen salarislasten, gestegen inhuurlasten en gestegen indexering.

Nieuw beleid beleidsakkoord Samen Leven in Leiden:

Edepot Erfgoed Leiden. Leiden heeft een wettelijk verplicht e-depot voor het bewaren van digitale bronnen. Na de wijziging van het systeem en de implementatie hiervan, zijn de eisen aan het systeem verzwaard. Dit omdat er ruim 100TB aan bouwdossiers van gemeente Leiden gedigitaliseerd. Deze worden in het e-deport opgeslagen. Het oorspronkelijke e-depot had voor een dergelijke verzwaring te weinig mogelijkheden, waardoor een upgrade noodzakelijk was. Voor deze upgrade van het systeem is structureel € 90.000 budget beschikbaar gesteld.

Onderhoud verduurzaming renovatie erfgoed Leiden (Boisotkade 2a).
Erfgoed Leiden en omstreken (ELO) is de erfgoedinstelling voor archieven, monumenten en archeologie voor Leiden en regiogemeenten. Het gebouw met bijbehorende installaties is na 27 jaar – steeds intensiever – gebruik toe aan groot onderhoud en een grondige renovatie. Het onderhoud heeft begin 2022 urgentie gekregen omdat de huidige onderhoudspartij heeft aangegeven dat de (klimaat)installaties zo erg verouderd zijn, dat hun functioneren een bedreiging vormt voor het wettelijk verantwoord bewaren van de collecties. Ze moeten worden vervangen, zo blijkt ook uit onafhankelijk onderzoek. Ook blijft – bij niets doen – een risico op reputatieschade richting de regionale klanten die hun collecties bij Erfgoed Leiden in bewaring hebben gegeven. En moeten medewerkers langer in slecht geventileerde ruimten blijven werken. Vervanging raakt het gehele gebouw waardoor het raadzaam is ook de renovatie en verduurzaming met meer urgentie uit te voeren.
Voor de renovatie van de publieksruimten heeft de gemeenteraad aan ELO in 2013 opdracht gegeven om plannen voor de publieksfunctie nader uit te werken. In de afgelopen jaren heeft ELO samen met het team Grond Vastgoedbedrijf onderzocht welke optie (renovatie, sloop-nieuwbouw of verhuizen) het meest haalbaar blijkt. De eerste optie – renovatie – is (ook na afstemming met B&W in 2018) als de beste optie uit de bus gekomen. Het is logisch om met het onderhoud en renovatie ook meteen te voldoen aan de Routekaart Verduurzaming Vastgoed. Een renovatie van dit Rijksmonument biedt bovendien een mooie kans om een voorbeeld te worden van een duurzaam historisch gebouw in de binnenstad. ELO wil straks een aantrekkelijke en uitnodigende ‘erfgoed-hotspot’ zijn, midden in het Singelpark, niet alleen voor Leidenaars maar voor allen die – al dan niet doelbewust – langskomen. In een open verbinding met de stad en de regio. Maar bovenal: waar collecties veilig en duurzaam worden bewaard voor de eeuwigheid.
De totale investering is begroot op € 7.990.857. De benodigde kapitaallasten voor deze investering bedragen € 368.133 en zijn vanaf 2025 opgenomen in de begroting.

Beleidsterrein Sport
De lasten zijn in 2023 €1.800.000 lager dan in 2022. Dit is naast algemene ontwikkelingen het gevolg van de onderstaande beleidswijzigingen. De daling van de lasten met €1.800.000 wordt voor het belangrijkste deel veroorzaakt door twee ontwikkelingen. Ten eerste komt dit door incidentele investeringsbijdragen, ten tweede komt dit door algemene ontwikkelingen. De baten zijn in 2023 € 280.000 lager dan in 2022. Dit is het gevolg van een abusievelijk dubbel begroot bedrag van €135.000 (Specifieke uitkering leefstijlinterventies). Dit wordt gecorrigeerd in de derde technische wijziging van 2022.

Algemene ontwikkelingen:

In 2022 is een pilot jeugdsport gestart van 1 jaar. De proef hield in dat Leidse 8 jarigen een jaar lang gratis konden sporten, om zo het sporten te stimuleren onder de jeugd. Hiervoor is in 2022 incidenteel €200.000 vrijgemaakt in 2023 is dit niet meer het geval. Daarnaast is er structureel €77.000 vrijgemaakt om de stijging minimumloon uitzendkrachten te dekken. In de meest recent vastgelegde raamovereenkomst met uitzendbureau Tempo Team is vastgelegd dat het salaris van de uitzendkrachten in dienst van de gemeente Leiden de CAO van gemeenten volgt voor wat betreft de stijging van het minimumloon naar € 14,00. Voor een aantal afdelingen binnen het cluster Beheer betekent dit substantieel hogere kosten voor (seizoensgebonden) inhuur. Gemiddeld is sprake, na indexeringen van de budgetten voor 2022 als onderdeel van de programmabegroting, van een prijsstijging van 18,5%. .

Investeringsbijdragen:

In de begroting van 2022 zijn incidentele investeringsbijdragen opgenomen van. Dit zorgt voor een groot deel voor een daling van de lasten in 2023.

• € 1.000.000 voor de uitbreiding sportpark De Mors, ter compensatie van het sportareaal in Vlietzone-Midden;
• € 500.000 voor het realiseren van meerdere kleinere sportvoorzieningen in de openbare ruimte, voor de ongeorganiseerde sporter.

Nieuw beleid beleidsakkoord Samen Leven in Leiden:

• Incidentele impuls sportaccommodaties. De komende periode zijn extra investeringen nodig om de sportinfrastructuur op peil te houden en mee te laten groeien met de ontwikkeling van de stad. Vooruitlopend op het op te stellen sportaccommodatieplan is hiervoor twee keer € 1.000.000 euro gereserveerd in 2024 en 2025.
• Het gemeentebrede project Leiden Inclusief wordt met twee jaar verlengd. Er is jaarlijks € 225.000 beschikbaar gesteld voor uitvoeringscapaciteit in 2024 en 2025, waarvan € 35.000 op dit beleidsterrein. Deze post is via de kostenverdeelstaat toegerekend aan diverse programma's, in de Programmakosten van Programma 9 wordt de totale verdeling inzichtelijk gemaakt.

Reserves

Reserve exploitatie De Nobel
In 2022 is conform RB 11.0101 de ontrekking van €9.135 geraamd.

Reserve bedrijfsvoering ELO
Het exploitatietekort van ELO wordt onttrokken aan deze reserve. In 2023 staat de onttrekking Verbouwing ELO van €12.343 geraamd.

Reserve sportstimuleringsfonds
In 2023 is een onttrekking geraamd van €50.000 voor subsidies sportstimulering.

Reserve Molen de Valk / Erfgoed Leiden
De geraamde inttrekking in 2023 komt overeen met de salarislasten van de aangestelde 3e molenaar.

Reserve grondexploitaties
Vanuit de reserve grondexploitatie wordt jaarlijks een bedrag onttrokken voor een vergoeding aan FC Boshuizen voor jeugdactiviteiten en activiteiten voor de wijk (€26.000 per jaar, voor een periode van 5 jaar vanaf 2021).

Investeringen

In bovenstaand overzicht staan de investeringen zoals deze zijn opgenomen in het investeringsplan 2023-2026. In paragraaf 4.2.2 Investeringen wordt de ontwikkeling van de kapitaallasten toegelicht en staat een overzicht met te voteren kredieten.

Subsidies

­Het volledige subsidie-overzicht is opgenomen in paragraaf 3.2.8 subsidies.