Inleiding

De komende jaren worden de mobiliteitsambities zoals opgenomen in de Mobiliteitsnota en de Parkeervisie gerealiseerd. We kiezen nadrukkelijk voor vormen van schoon vervoer, die tegelijkertijd ook weinig ruimte innemen. In de groeiende stad is een overgang naar duurzame vervoersvormen nodig om Leiden als historische Hollandse stad leefbaar en bereikbaar en de luchtkwaliteit op het gewenste niveau te houden. Het is daarbij zoeken naar een goed evenwicht tussen bereikbaarheid, leefbaarheid, duurzaamheid, economische ontwikkeling en verstedelijking. Uitgangspunt bij de inrichting van de openbare ruimte is altijd het verbeteren van de verkeersveiligheid.

In de 2024 hebben er een aantal vreselijke verkeersongevallen plaatsgevonden in de stad. Het college is hier erg van geschrokken en leeft mee met de nabestaanden en alle omstanders die de ongelukken hebben zien gebeuren. Ook de Verkeersveiligheidsmonitor 2024 laat zien dat we onverminderd door moeten met projecten en campagnes om de verkeersveiligheid te verbeteren. In de verkeersveiligheidsmonitor zijn ook een aantal extra maatregelen aangekondigd. Maar dat is niet genoeg. We hebben ieders hulp daarbij nodig. Ieders alertheid, ieders voorzichtigheid, ieders geduld, ieders omkijken naar elkaar. Zeker in onze drukke stad. We maken samen het verkeer. 

Een prettig leefklimaat is belangrijk voor zowel de bewoners als de ondernemers, als ook voor de bezoekers. Leiden zet de komende periode meer in op het verbeteren van het leefklimaat. Dit doen we door het stimuleren van langzaam verkeer en openbaar vervoer, maar ook door het aanwijzen van gebieden waar het verblijven en de voetganger voorop staat. Een goede hoofdstructuur voor het autoverkeer is daarbij van groot belang, zodat op die wegen het autoverkeer afgewikkeld kan worden. Dit komt ten goede aan de verkeersveiligheid en zo ontstaat er in de verblijfsgebieden meer ruimte voor ontmoeten. Maar ook een goede oplossing voor het stallen van fietsen en auto’s draagt bij aan het verbeteren van het verblijfsklimaat.

De mobiliteit in de stad verandert

Leiden werkt aan grote infrastructurele projecten die ervoor zorgen dat de stad, ook in de toekomst, bereikbaar en veilig blijft. Met het project Leidse Ring Noord werken Leiden en Leiderdorp aan een betere doorstroming van het verkeer op de Plesmanlaan, Schipholweg, Willem de Zwijgerlaan, Engelendaal en de Oude Spoorbaan. Deze wegen vormen samen met de A4, A44, N446 en de N434 (onderdeel van de RijnlandRoute) de Leidse Ring. De ringstructuur leidt doorgaand verkeer om het stadscentrum van Leiden en de dorpskern van Leiderdorp. Met deze ringstructuur en andere aanpassingen op de hoofdstructuur worden de Groene Lopers in de binnenstad mogelijk gemaakt. In juli 2024 is de Corbulotunnel geopend, die een belangrijk onderdeel vormt van de toekomstige Leidse Ring. In 2025 hebben we ervaring wat de effecten van deze nieuwe weg zijn op de doorstroming in het Leidse wegennet.
Door een verbetering van de doorstroming verbetert ook de luchtkwaliteit. Ook voor de fiets- en voetganger werken we aan een verbeterde infrastructuur voor zowel de bewegende als stilstaande vervoersmiddelen.
Geparkeerde auto’s nemen veel ruimte in, en in Leiden is de ruimte schaars. Die ruimte willen we vooral gebruiken om de leefbaarheid te verbeteren. Daarom werken we aan oplossingen die ‘de juiste parkeerder op de juiste plek’ brengen. Bezoekers parkeren zoveel mogelijk in de parkeergarages of op het eigen terrein van de organisatie waar ze te gast zijn, bewoners op loopafstand van hun woning. Waar mogelijk brengen we het aantal parkeerplaatsen op straat terug, zo ontstaat meer ruimte voor bijvoorbeeld de voetganger, groen en fietsparkeren. We stimuleren de overgang van "bezit" naar "deelgebruik", denk daarbij aan deelauto’s en deelbakfietsen. Steeds meer auto’s rijden elektrisch en we versterken de laadinfrastructuur.

Autoluwe Binnenstad

We verbeteren met de Agenda autoluwe binnenstad de leefbaarheid, het ondernemersklimaat en de toegankelijkheid in de binnenstad. De grachten uit de Gouden Eeuw zijn niet ontworpen voor doorgaand autoverkeer en de middeleeuwse straten rondom de Pieterskerk of de Hooglandse kerk zien we het liefst autovrij. Vanaf het station creëren we een groene loper naar het kernverblijfsgebied. We versterken de kwaliteit van de openbare ruimte doordat er stap voor stap minder ruimte nodig is voor de geparkeerde auto’s op straat. Het doorgaande autoverkeer rijdt niet meer door de binnenstad. De binnenstad blijft uiteraard wel goed bereikbaar voor de bezoekers aan de stad en voor de bevoorrading. Binnenkort wordt ook de zero-emissie stadsdistributie uitgevoerd. Zo zorgen we voor schonere lucht en minder geluid. En daarmee blijft het in de binnenstad prettig en veilig vertoeven en wordt het leefklimaat voor bewoners gewaarborgd. De parkeerdruk wordt actief gemonitord en de planning van de locaties die kunnen worden getransformeerd wordt daarop afgestemd in de Regietafel Parkeren.

Programma Leiden Duurzaam Bereikbaar

Leiden staat voor een grote opgave om een forse uitbreiding van functies te realiseren in een dichtbevolkte stad, waar de ruimte schaars is. Daarnaast is de ambitie om de leefbaarheid te verbeteren door te investeren in groen en duurzaamheid. Bereikbaarheid en mobiliteit vormen daarin de ruggengraat van de stad. Om de groeiende verkeersstromen in goede banen te leiden, is beleid geformuleerd in de vorm van een mobiliteitsnota. De uitwerking en uitvoering ervan is opgenomen in het programma Leiden Duurzaam Bereikbaar 2020-2030. Passend daarbij is het programma waarbinnen aan meerdere thema’s wordt gewerkt: verduurzaming mobiliteit, verbeteren bereikbaarheid en verbeteren verkeersveiligheid. De daadwerkelijke uitvoering van de thema’s dan wel programmaonderdelen gebeurt in projecten. In het programma zijn o.a. bereikbaarheidsprojecten als de Leidse Ring Noord, de Lammenschansweg en de Rijnlandroute opgenomen. Daarnaast zijn diverse fiets(parkeer) projecten vastgesteld ter stimulering van het fietsverkeer.
Het programma Leiden Duurzaam Bereikbaar staat uiteraard niet op zichzelf, maar moet in verband gezien worden met andere vraagstukken die in Leiden spelen. Met name de verstedelijkingsopgave, klimaatadaptatie en energietransitie, zijn onderwerpen die evenals mobiliteit en bereikbaarheid een fors beslag leggen op niet alleen de schaarse ruimte in Leiden, maar ook op de schaarse financiële middelen en moeten alleen daarom al noodzakelijkerwijs in samenhang worden bekeken en opgepakt. Daarom zijn de duurzaamheidsdoelstellingen mede leidend voor de projecten binnen Leiden Duurzaam Bereikbaar.

Beleidsterrein 4A Duurzame Mobiliteit

Wil Leiden nu en in de toekomst bereikbaar blijven, ook met een groei in aantal inwoners en arbeidsplaatsen, is het noodzakelijk dat er een verschuiving plaats vindt in vervoerswijze van auto naar fiets, lopen en openbaar vervoer. Voor de leefbaarheid in de stad is het belangrijk dat de noodzakelijke gemotoriseerde vervoersbewegingen plaatsvinden met minder milieu belastende vervoersmiddelen, de zogenaamde zero emissie voertuigen.

4A1.1 Beïnvloeden modal shift ten gunste van fiets, voetganger en openbaar vervoer

Leidenaren en bezoekers aan de gemeente gebruiken vervoermiddelen voor hun verplaatsing. De verhouding tussen het gebruik van deze vervoermiddelen (modaliteiten) wordt de modal split genoemd. Bijvoorbeeld: 45% van de weggebruikers gebruikt de fiets. Een verschuiving tussen de modaliteiten wordt de modal shift genoemd. We streven naar het vergroten van het aandeel duurzame en gezonde vervoerswijzen lopen, fietsen en openbaar vervoer. In veel van onze maatregelen zit impliciet ook deze doelstelling. Sommige maatregelen gaan echter expliciet over het beïnvloeden van de modal split. We kijken wat het huidige netwerk aan kan en zetten in op het versnellen van de modal shift. Het doel is om een bredere onderbouwing te geven zodat we een integrale afweging maken tussen mobiliteit, verstedelijking, duurzaamheid en het vestigingsklimaat. Een modal shift is nodig om de ambities voor de duurzame verstedelijking van Leiden mogelijk te maken.

Zo vergroten wij het keuzeaanbod in de vervoersketen door ook in 2025 samen met de aanbieders in te zetten op een goed aanbod aan deelauto's verspreid over stad. Tevens zetten we in op de deel(bak)fiets en faciliteren we de forens met parkeerfaciliteiten aan de randen van de stad (P+R) in combinatie met onder andere de deelfiets en openbaar vervoer. Dankzij de inzet van de mobiliteitsmakelaar en logistiek makelaar(s) en een communicatieteam worden de lijnen met het bedrijfsleven verkort en kan met hun inzet snel met het bedrijfsleven worden geschakeld op thema’s als de zakelijke elektrische deelauto, stadsdistributie, invoering zero-emissiezone stadsdistributie en parkeren. Ook zetten we samen met een mobiliteitsmakelaar in op een alliantie met werkgevers om duurzaam mobiliteitsgedrag te bevorderen, zoals in het Bio Science Park in het kader van de autoluwe binnenstad. In 2025 zetten we zowel de mobiliteitsmakelaar, als de logistiek makelaar en een laadconsulent in op verdere uitbouw van deze alliantie.

Autoluwe binnenstad

In onze historische binnenstad genieten we van ons rijke verleden en bouwen we verder aan onze toekomst. Om ervoor te zorgen dat onze binnenstad nu, straks en later een nog fijnere plek wordt, heeft de gemeenteraad ‘Ruimte voor een groen en vitaal Leiden’ (2021) vastgesteld. De binnenstad is niet gebouwd voor veel personenautoverkeer of veel geparkeerde auto’s. Omdat Leiden naar verwachting blijft groeien qua inwoners, bezoekers, studenten en werknemers, willen we de ruimte zo goed mogelijk besteden. De ruimte die er is, delen we daarom anders in. Het versterken van de kwaliteiten van een economische vitale en leefbare Leidse binnenstad met een kwalitatief hoogstaande (historische) openbare ruimte is één van de belangrijkste ambities van ons gemeentebestuur. Een binnenstad met minder auto’s op straat geeft mogelijkheden om de kwaliteit van de openbare ruimte te vergroten, de leefbaarheid voor bewoners te versterken, de verblijfskwaliteit te verhogen voor bezoekers en de verkeersveiligheid te vergroten. Ook de historische gebouwen en het water worden beter zichtbaar. De bereikbaarheid van de binnenstad blijft hierbij gewaarborgd en efficiënte bevoorrading is een topprioriteit voor een bloeiende economie. De auto blijft aanwezig in de stad, maar minder prominent. Met de start van de zero-emissie zone stadsdistributie op 1 januari 2025 zorgen we voor schonere lucht en minder geluid. En daarmee blijft het in de binnenstad prettig en veilig vertoeven en wordt het leefklimaat voor bewoners gewaarborgd, waardoor we verwachten dat bezoeken, verblijfsduur en bestedingen toenemen.

Door inzet op overgang naar fiets, voetganger en openbaar vervoer ontstaat ruimte voor vergroenen. Ook dat is onderdeel van de agenda autoluwe binnenstad. Deze projecten dragen bij aan de doelen geformuleerd in programma 5.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar 

4A1.2 Stimuleren verduurzaming personen- en goederenvervoer

Duurzame mobiliteit draagt bij aan een leefbare binnenstad. De meest gebruikte manier van verplaatsen met de veelal fossiel aangedreven auto, is niet duurzaam en een belangrijke veroorzaker van de uitstoot van verontreinigende stoffen als CO₂, fijnstof en NOx. Ook neemt de auto veel ruimte in beslag; ruimte die we ook nodig hebben voor groen, klimaatadaptatie, fietser, voetganger en OV gebruik. De inzet op efficiënt en duurzaam vervoer is noodzakelijk om de leefbaarheid en de economische activiteit in de binnenstad te kunnen garanderen. Naast inzet op de transitie van autogebruik naar fietsgebruik, openbaar vervoer gebruik en lopen (korte afstand) gaat het daarbij ook om de transitie van noodzakelijk gemotoriseerd autoverkeer naar emissieloos (deel)verkeer. Daarbij geldt de transitie in brede zin voor het personenvervoer en het goederenvervoer. Voor het goederenvervoer wordt daarbij ingezet op duurzaam (emissieloos), anders (kleinschalig op de last mile, vervoer over water) en minder bewegingen (meer gebundeld).
Als convenantpartner van Zuid-Holland Bereikbaar en in Holland Rijnland verband wordt met publieke en private partners samengewerkt om de duurzame bereikbaarheid van de regio te verbeteren.

Laadinfrastructuur

We stimuleren elektrisch rijden door het faciliteren van publieke laadpalen en laadpleinen in de openbare ruimte. De laadpalen zijn niet alleen bedoeld voor de realisatie van de zero-emissiezone, maar ook om de transitie te bevorderen naar duurzaam en schoon rijden onder bewoners en medewerkers in de gemeente Leiden. Daarbij werken we samen in Zuid-Holland met de provincie en regio zodat een dekkend netwerk van (snel-) laadinfra ontstaat. Ook wordt dankzij twee rijkssubsidies ingezet op de realisatie van bouwstroompunten in 2025 en het mede beschikbaar stellen van evenementenstroom voor laadstroom. Tenslotte worden ook (elektrische) deelauto initiatieven ondersteund en gefaciliteerd.

Deelmobiliteit

We zetten ons beleid op het gebied van de deelauto voort in 2025, dat wil zeggen dat autodate parkeerplaatsen (op aanvraag) ruimhartig worden gefaciliteerd. In 2025 willen we inzetten op de realisatie van wijk/minihubs, zoals de combinatie van een deelauto met deel(bak)fiets. Ook in 2025 streven we naar verdere uitrol van de deelbakfiets. Tenslotte zien we in 2025 of en hoe we deelmobiliteit in gebiedsontwikkeling kunnen stimuleren.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4A1.3 Invoering zero-emissie stadslogistiek

In het kader van het convenant stadsdistributie 071 wordt nauw met stakeholders en lokaal bedrijfsleven toegewerkt aan het inrichten en opzetten van een duurzaam stedelijk distributiesysteem. Het doel is een emissievrije zone voor stedelijke distributie in de binnenstad (inclusief Stationsplein voorzijde) dat is gestart in 2025. In de periode 2025 -2030 werken we samen met de partners verder aan het verduurzamen van de stedelijke logistiek over de weg en het water, ons eigen wagenpark en het inkoop- en aanbestedingsproces in het algemeen. Daartoe is met de partners een communicatieplan zero emissie opgesteld met inzet op nieuwsbrieven, social media, websites, podcasts, ambassadeurs en bijeenkomsten. Daarbij wordt samen met Bereikbaar Zuid-Holland volop ingezet op communicatie en bewustwordingscampagnes zoals via bijeenkomsten, de website doehetzero.nl en bevoorraden zonder CO2 uitstoot. Ook worden aan ondernemers gratis adviezen en probeertegoeden aangeboden.
Momenteel lopen veel projecten en pilots op zero-emissie gebied zoals het beschikbaar stellen van evenementenstroom als laadstroom, gebundeld leveren aan lokale horeca (binnenstad), zero-emissie afval inzamelen etc. Dit wordt in de komende periode voortgezet. Onderdeel van de zero-emissiezone is ook het handhavingsproces, waarvoor ANPR (kentekenregistratie) camera’s worden ingezet. Deze camera’s dienen een dubbel doel, met de camera's wordt ook gehandhaafd in het kader van de autoluwe binnenstad. Gemeente Leiden sluit net als andere zero-emissie gemeenten aan bij het landelijk centrale loket ontheffingen en het landelijk geharmoniseerde ontheffingenbeleid.

*) Er waren te weinig respondenten met een elektrische auto voor de nulmeting.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 4B Bereikbaarheid

Een goede bereikbaarheid is van belang voor de economie van een stad. Voor de leefbaarheid in een stad is het belangrijk dat het autoverkeer gebundeld wordt op goed ingerichte hoofdroutes, zodat de verblijfsgebieden ontlast worden. Ook een goede hoofdstructuur voor het fietsverkeer is van belang. In de Mobiliteitsnota is de structuur van het toekomstige hoofdwegennet voor het autoverkeer en het wegennet voor het fietsverkeer opgenomen.

4B1.1 Verbeteren bereikbaarheid voor voetgangers

Iedereen is op een bepaald moment in zijn verplaatsing voetganger. Het beleidsprogramma voetganger, dat in 2021 is vastgesteld, geeft richting aan onze ambities en draagt bij aan het versterken van de positie van de voetgangers in het mobiliteitssysteem. In de mobiliteitsnota is opgenomen dat we streven naar een modal shift van auto naar duurzame vervoerswijzen als fiets, openbaar vervoer en voetganger. In het beleidsprogramma voetganger zijn de uitgangspunten uit de Mobiliteitsnota verder uitgewerkt. Deze uitgangspunten zijn:

• Een fijnmazig netwerk en continuïteit in routes;
• Passende maatvoering daar waar grote stromen voetgangers zijn;
• Inclusiviteit en lopen;
• Beleving en kwaliteit van routes;
• Voetganger in de ketenverplaatsing.

Met duurzame beleidsdoelen uit het beleidsprogramma voetganger 2020-2030 spelen we in op de actuele vraagstukken. We willen hiermee dat mensen meer kiezen voor de fiets, voet en het openbaar vervoer dan de auto.

In 2024 is de ‘Nota Bewegwijzering: Voetganger’ vastgesteld. In 2025 wordt de voetgangersbewegwijzering op straat aangepast, volgens deze nieuwe richtlijnen. Daarnaast wordt in 2025 gestart met het aanpassen van de richtlijnen voor de inrichtingskenmerken van de openbare ruimte, om de positie van de voetganger te verbeteren.

Ruimte op straat 

Een van de middelen om de binnenstad gezonder, prettiger en leefbaarder te maken is het weghalen van parkeerplaatsen op locaties waar de leefbaarheid onder druk staat. Het betreft bijvoorbeeld smalle historische straten waar het parkeren ten koste gaat van een plek voor de voetganger, of geparkeerde auto’s pal voor een raam van een woonhuis. Door het weghalen van parkeerplaatsen ontstaat er ruimte voor verblijven, groen of fietsparkeren. Het uitgangspunt bij het omvormen van de parkeerplaatsen is altijd dat er meer ruimte voor de voetganger ontstaat. Dit kan ook betekenen dat we maatregelen treffen die indirect meer ruimte voor de voetganger oplevert, door bijvoorbeeld op een parkeerplaats fietsvoorzieningen te realiseren waardoor er geen / minder fietsen op de stoep geparkeerd worden. Parkeerplaatsen worden alleen weggehaald als de parkeerdruk dit toestaat. Het project “ruimte op straat” zal de komende jaren zorgen voor het omvormen van parkeerplaatsen. Jaarlijks monitoren we op twee momenten per jaar de parkeerdruk om te bepalen wat de ruimte is die we kunnen gebruiken om parkeerplekken om te vormen. De planning wordt aan de hand van deze telgegevens bijgesteld. De eerste omvorming van autoparkeerplaatsen in de straten in de omgeving van het Noordeinde en de parkeerplaatsen van de Tweede Binnenvestgracht zijn uitgevoerd om zo ruimte te maken op de trottoirs voor voetgangers. Voor 2025 staan de Nieuwstraat, Nieuwe Rijn en het Gangetje op de planning. Naast kleine wijzigingen zijn er ook projecten waar veel parkeerplaatsen tegelijkertijd worden weggehaald. Door de gegarandeerde parkeerdruk kunnen deze grote projecten niet tegelijkertijd worden uitgevoerd. Het project Jan van Houtkade is nu in uitvoering en de ontwikkeling van het Energiepark heeft voorrang gekregen op de herinrichting van de Kaasmarkt vanwege de afspraken met de ontwikkelaar in het Energiepark. Op de Kaasmarkt vinden bovendien nog de komende jaren bouwactiviteiten plaats, die zich niet goed verhouden tot een nieuw ingerichte openbare ruimte.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.2 Verbeteren bereikbaarheid fiets

Op 15 december 2020 is het Beleidsprogramma Fiets 2020-2030 vastgesteld door de gemeenteraad. Met nieuwe beleidsdoelen gericht op fietsparkeren, fietsroutes en fietsgedrag, spelen we in op de actuele vraagstukken. We willen dat mensen meer kiezen voor de fiets en het openbaar vervoer dan voor de auto. Ook de eventuele inzet van deelfietsen kan hieraan bijdragen. We verwachten in 2030 40% meer fietsers (t.o.v. 2017) door de toename van het aantal inwoners, werknemers, studenten, bezoekers en reizigers van het openbaar vervoer. Daarbij zorgt ook de verdere ontwikkeling van de elektrische fiets, als alternatief voor de auto, de leasefiets en een gezondere levensstijl van inwoners voor meer fietsgebruik. De veiligheid van onze fietsers staat altijd bovenaan, maar ook comfortabele, directe en aantrekkelijke fietsroutes dragen bij aan meer fietsgebruik. We willen dat de kinderen in Leiden zelfstandig kunnen deelnemen aan het verkeer. Daarom verbeteren we de fietsroutes en zorgen we voor meer fietsparkeervoorzieningen, waaronder fietsenstallingen. In Leiden zetten we de Fiets op 1! Hierbij werken we samen met de regiogemeenten, provincie Zuid-Holland en op landelijk niveau met de andere fietsgemeenten, die gaan voor een 10 (F10 gemeenten) en Tour de Force.
Naast voorzieningen zoals extra fietsenstallingen is het van groot belang het fietsnetwerk te verbeteren en uit te breiden om de huidige fietsers beter te faciliteren. We bereiden ons daarbij ook voor op de toekomstige groei van het aantal fietsers. Het fietsnetwerk in Leiden moet veilig, direct, samenhangend, comfortabel en aantrekkelijk zijn. Zo moet bijvoorbeeld de breedte van fietspaden afgestemd zijn op het aantal fietsers in de spits. Fietsroutes worden bij voorkeur uitgevoerd in rood asfalt zodat ze herkenbaar en comfortabel zijn en liggen bij voorkeur in een aantrekkelijke omgeving. De fietser, het fietsen en de fiets zijn uitgangspunt bij de inrichting van nieuwe infrastructuur. De verbeteringen aan het fietsnetwerk zijn zeer divers, van kleine aanpassingen ter verbetering van het comfort en veiligheid op een route (quick wins), tot aanleg van ontbrekende schakels en als onderdeel van reconstructies en wijkvervangingen.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.3 Verbeteren openbaar vervoer

Leiden heeft een uitstekende aansluiting op het landelijke openbaar vervoersnetwerk. Ons centraal station is het zesde station van Nederland. Ook de stations De Vink en Lammenschans worden goed gebruikt. Lijn 400 tussen Leiden en Zoetermeer is de drukste R-net lijn in Zuid-Holland.

Voor Leiden is een aantal verbeterpunten wenselijk en belangrijk. Voor het oplossen van deze punten werken we samen met collega overheden en andere partners (zoals de MIRT¹-verkenning Leiden Centraal). We investeren in de fietsbereikbaarheid van de Leidse stations. We verkennen met alle relevante partners de verbeteringen op de OV-knooppunten en het spoor, zowel richting Den Haag / Rotterdam, Amsterdam/Haarlem als richting Utrecht.

Bussen moeten elektrisch en comfortabel zijn en frequent rijden. De gemeente maakt de komende jaren de bushaltes voor iedereen toegankelijk, zodat we werk maken van een inclusieve stad, die voor iedereen bereikbaar is. Er zijn forse investeringen nodig om de groei en schaalsprong van het openbaar vervoer te kunnen realiseren. Dit pakken we op in Holland Rijnland verband, met de provincie en met het Rijk.

Het streven is om de kwaliteit van het openbaar vervoer in de Leidse regio op een hoogwaardig niveau te brengen, waarbij zowel de drukke woon-werk routes hoogfrequent en snel bediend worden, als ook het onderliggende netwerk op voldoende niveau gehouden wordt.

In het najaar van 2024 worden de resultaten van het onderzoek naar de HOV-corridor Leiden – Noordwijk verwacht. Het onderzoek naar de mogelijk doorstromingsmaatregelen op de corridor Leiden – Zoetermeer is deze zomer opgeleverd. Hieruit blijkt dat er nog een aantal vervolgacties nodig zijn om te bezien wanneer en hoe een snellere en kwalitatief hoge HOV-lijn tussen Leiden en Zoetermeer kan gaan rijden. Een koppeling met de stationsomgeving en het lopende MIRT-onderzoek is daarbij een belangrijk onderdeel.

We onderzoeken de mogelijkheid om het gebruik van het OV door mensen met een beperking te stimuleren. Hiermee blijven de mensen zelfstandig mobiel en hoeven ze minder gebruik te maken van de regiotaxi.

In 2025 gaan we een OV-visie afronden om onze wensen op het gebied van OV te bundelen richting andere partijen zoals Holland Rijnland en provincie. Deze visie is onze inbreng in de nieuwe beleidsvisies van de andere overheden.

Nieuwe concessie

In het voorjaar van 2022 is de aanbesteding van een nieuwe concessie 2024 - 2034 weer opgestart. Leiden heeft, samen met de regiogemeenten en de gemeenten uit de regio Midden-Holland, input geleverd voor de nieuwe concessie. Het verlenen van de OV-concessie is de verantwoordelijkheid van de provincie Zuid-Holland. De nieuwe concessie is verleend aan vervoersmaatschappij Qbuzz. Per december 2024 gaat de nieuwe concessie in voor het busvervoer. Er is een nieuwe locatie voor de busgarage gevonden door Qbuzz, maar de capaciteit op het elektriciteitsnetwerk is nog niet volledig beschikbaar op de beoogde locatie. De implementatie van de OV-concessie loopt naar verwachting door tot in 2025, mede omdat Qbuzz nog geen grote wijzigingen heeft doorgevoerd.

Spoor

Om de Leidse ambitie op het spoor te kunnen realiseren wordt er gewerkt aan de positionering van Leiden in langlopende beleidsinitiatieven in het spoornetwerk van de Randstad. Hiervoor is aansluiting gevonden bij onder andere het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS), programma’s die in het kader van het Programma Mobiliteit & Verstedelijking (MoVe) van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH) worden opgesteld, de lange termijn spooragenda (Toekomstbeeld OV 2040), programma’s die worden opgesteld in het kader van de NOVEX Zuidelijke Randstad en de spoorconcessie. Leiden is sinds 2021 bestuurlijk vertegenwoordigd in de Programmaraad MoVe op het onderwerp spoor. Er is samen met de andere MoVe-partners een organisatie geformeerd, die nu werkt aan de OV-knoop. Daarnaast verkennen we samen met onder meer de provincie Zuid-Holland wat de lange termijn oplossingen zijn voor de succesvolle lijn 400 Leiden – Zoetermeer. Samen met de provincie Zuid-Holland werken wij aan de verbetering van het spoor Leiden-Utrecht. In de dienstregeling 2022 (december 2021) is in de brede spits 4x per uur in beide richtingen tussen Leiden en Utrecht ingesteld. Momenteel werken we aan het invoeren van 4x per uur gedurende de gehele dag. Naar verwachting wordt in 2025 duidelijk onder welke condities dit kan.

Toegankelijkheid

De gemeente werkt doorlopend aan het toegankelijk maken van bushaltes. Ook in 2025 worden haltes toegankelijk gemaakt voor iedereen, zodat we werk maken van een inclusieve stad die voor iedereen bereikbaar is. Dit gebeurt door geleidenlijnen op en naar de haltes aan te brengen en de instap te vergemakkelijken. De laatste haltes worden in een aantal projecten aangepast.

Stationsgebied

Het stationsgebied van Leiden is de toegangspoort van onze stad en hét OV-knooppunt dat de regio verbindt met de rest van het land. Station Leiden Centraal is het zesde station van Nederland en bedient een regio, die doorgroeit naar 400.000 inwoners. Dit zorgt in de toekomst voor een sterke groei van de reizigersstromen van openbaar vervoer, fiets en voetganger. Om deze groei te kunnen blijven faciliteren is een sprong nodig in kwaliteit en capaciteit van het OV-knooppunt. Dat doen we als onderdeel van de totale ontwikkeling van het stationsgebied met een flink programma van woningbouw en kantoren.

De ontwikkeling van knooppunt Leiden Centraal is onderdeel van de MIRT-Verkenning Oude Lijn, waarin de capaciteit van spoorlijn en nieuwe en bestaande stations tussen Leiden en Dordrecht wordt vergroot ten behoeve van woningbouw- en kantorenontwikkeling in heel de provincie. In Leiden werken we hiervoor samen met Rijk, provincie, NS, ProRail en LUMC. Uiteraard worden ook omgevingspartijen en belanghebbenden bij de MIRT-verkenning betrokken. De MIRT-verkenning is in 2023 opgestart.

In een Notitie Kansrijke Oplossingsrichtingen (NKO) zijn de verschillende bouwstenen en mogelijke, integrale oplossingsrichtingen uitgewerkt. Eind 2024 volgt vaststelling door Rijk-regio over het trechteren naar kansrijke oplossingsrichtingen. Deze (3) kansrijke oplossingsrichtingen worden vervolgens verder uitgewerkt en geoptimaliseerd. Naar verwachting wordt de MIRT-verkenning eind 2025 afgerond met een gezamenlijke voorkeursbeslissing en bestuurlijke overeenkomst van de projectpartners over de toekomstige inrichting van het stationsgebied binnen het scopegebied van de MIRT-verkenning.

Daarna volgt de planuitwerking waarin de verschillende deelprojecten in het stationsgebied verder worden uitgewerkt. Binnen de scope van de MIRT-verkenning wordt gekeken naar verschillende onderdelen, zoals het fietsparkeren, inrichting en locatie van het busstation, capaciteit van het reizigersdomein in het treinstation, het verbinden van stads- en LBSP-zijde van het spoor, de ontwikkeling van woningbouw, kantoren en voorzieningen en belangrijke randvoorwaarden als duurzaamheid, verkeersveiligheid en toegankelijkheid.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.4 Waarborgen doorstroming

Zich goed kunnen verplaatsen is belangrijk voor de stad, vanuit sociaal en economisch perspectief. De gemeente spant zich daarom in te voorzien in infrastructuur die het verkeer naar behoren kan verwerken. Met andere woorden, om de bereikbaarheid in de stad te waarborgen.
In de huidige situatie is er in Leiden sprake van een fors belast wegennet. Dit zorgt gedurende delen van de dag voor aanzienlijke vertragingen. De toenemende verstedelijking zal bovendien zorgen voor een toename van de hoeveelheid verkeer. Zowel vanwege de bestaande situatie als vanwege de verstedelijking zijn er daarom verbeteringen nodig van de infrastructuur.
Bij bereikbaarheid dient gedacht te worden aan alle vervoerwijzen. Zeker in het stedelijk wegennet hebben deze een sterk verband met elkaar. Verreweg de meeste wegen in Leiden worden gebruikt door de fietser, voetganger, auto en ook de bus. Infrastructurele maatregelen hebben dan ook in veel gevallen effect op alle vervoerwijzen. Daarom wordt met een integrale blik gekeken naar het wegennet om zo de juiste projecten uit te voeren. Bij de uitvoering ervan wordt de verschillende beleidsambities meegenomen, zoals het stimuleren van duurzame vervoerwijzen.
Tegelijk is als basis voor het wegennet het noodzakelijk ook te investeren in maatregelen om meer autoverkeer te kunnen verwerken. Dit kan het geval zijn vanwege grote overlast op locaties die overbelast zijn. Dit gaat ook ten koste van de verkeersveiligheid. Daarnaast is het belangrijk een aantal vlotte verbindingen te hebben voor het autoverkeer, zoals de Leidse Ring, zodat het autoverkeer zich hier concentreert en er zo minder auto’s elders rijden. Hier rijden ook vaak lijnbussen, waarvoor een vlotte en betrouwbare reistijd belangrijk is. Voor deze drukke wegen is het belangrijk tegelijk ook te voorzien in goede oversteekvoorzieningen en een goede inpassing.
Verreweg de meeste wegen in de stad zijn overigens rustige woonstraten. Daar is een eenvoudige inrichting meestal voldoende en kunnen fietser en auto gebruik maken van dezelfde ruimte. Daarbij geldt een snelheidslimiet van 30 km/h. Er is in Leiden nog een aantal van deze wegen waar nog een limiet van 50 km/h geldt. We werken aan een verlaging van de snelheid op deze wegen om de verkeersveiligheid te verbeteren. Een hogere limiet zal dan alleen nog gelden op de ontsluitende wegen in de stad.
De basis die bepaalt welke projecten te realiseren vanuit bereikbaarheid is de Mobiliteitsnota. Zo werkt de gemeente aan verschillende infrastructurele projecten om de verkeersveiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid van Leiden te verbeteren. Ook vinden diverse studies plaats om te onderzoeken welke maatregelen mogelijk en nodig zijn. Naast deze projecten werken we met de inzet van verkeersmanagement dagelijks aan efficiënt en veilig gebruik van het Leidse mobiliteitsnetwerk.

Verkeersmanagement

Met de inzet van verkeersmanagement sturen en geleiden we het verkeer in de stad, zodat Leiden ook in 2025 goed bereikbaar blijft.

• Verkeersmanagement draagt bij aan verandering van de model shift door weggebruikers te stimuleren bepaalde routekeuzes te maken. We zorgen er bijvoorbeeld voor dat de wachttijd bij verkeerslichten van regionale fietsroutes kort is. Ook zien wij erop toe dat de doorstroming van het HOV en OV optimaal functioneert in relatie tot het overige wegverkeer;
• Vanuit regulier onderhoud aan de verkeerssystemen wordt in 2025 bij geregelde kruispunten verkeerskundig beheer uitgevoerd om de verkeersdoorstroming te beheersen. Dit doen wij door monitoring en bijsturing. Hiervoor maken wij gebruik van TomTom beeldmateriaal en een verkeersmonitoringsysteem, die gedetailleerd en actueel inzicht geeft over verkeersstromen aan de hand van verkeersdata uit de verkeerslichten. Jaarlijks worden meerdere verkeersregelinstallaties verkeerskundig geanalyseerd en waar nodig wordt een optimalisatie uitgevoerd;
• De verkeersdata gebruiken we onder andere om te bepalen wanneer en hoe laat er op de weg gewerkt mag worden om daarmee Leiden bereikbaar te houden. Daarnaast gebruiken we de verkeersdata voor het opstellen en bijstellen van omleidingsplannen bij werkzaamheden en voor evenementen. Ook voor het ontwikkelen van mobiliteitsbeleid wordt data uit het verkeersmonitoringsysteem gebruikt;
• Binnen Verkeersmanagement maken we verkeersregelscenario’s vanuit de Verkeerscentrale als blijkt dat afsluitingen en wegomleidingen effecten hebben op de doorstroming. Deze verkeersregelscenario’s worden gebruikt om verkeersregelingen in een bepaalde periode automatisch aan te passen. Tijdens een actieve verkeersregelscenario monitoren we de verkeersdoorstroming om de bereikbaarheid te garanderen;
• Om de betrouwbaarheid en verkeersveiligheid van het Leidse wegennet te waarborgen, plegen wij preventief en correctief technisch onderhoud aan de verkeerssystemen (verkeerscentrale, verkeersregelinstallaties, pollers en camera’s). Bij defecte detectielussen of andere technische mankementen doen we vanuit de Verkeerscentrale verkeerskundige aanpassingen in de verkeersregeling om de doorstroming te waarborgen en de verkeersveiligheid te garanderen;
• Verkeersregie richt zich op de veiligheid van het verkeer, verkeersdoorstroming en uitvoering van de werkzaamheden. Verkeersregie zorgt ervoor dat de stad bereikbaar blijft tijdens de bouw van grote (infrastructurele) projecten. De stad mag immers niet op slot gaan. Daarom is het maken van goede planningen en een goede afstemming met de hulpdiensten van groot belang. Naast werken die aan de weg of het water plaatsvinden houdt verkeersregie zich ook bezig met andere activiteiten die ingrijpen op de beschikbaarheid en de werking van de weg, zoals kabels en leidingen, rioolwerkzaamheden, evenementen en bouwlocaties. Ook draagt verkeersregie elk jaar bij aan het afwikkelen van het verkeer bij de terugkerende grote Leidse evenementen. Zoals bijvoorbeeld 3 Oktober en de Leiden Marathon.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.5 Verbeteren parkeeraanbod

Om Leiden aantrekkelijk te houden om in te wonen, werken en verblijven en als vestigingsplaats voor bedrijven is het noodzakelijk om integraal parkeerbeleid te hebben. Onze ambitie is om de juiste parkeerder op de juiste plek te laten parkeren. Dit doen wij door de inzet van gereguleerd parkeren, vergunningen en door ons parkeerareaal kwantitatief en kwalitatief aan te laten sluiten bij de ambitie.

Parkeerbeleid

De ambities op het gebied van parkeren zijn verwoord in de Parkeervisie Auto- en Fietsparkeren Leiden 2020-2030. Dit parkeerbeleid draagt bij aan het stimuleren van het gebruik van duurzame vervoersmiddelen en het verbeteren van de leefbaarheid en kwaliteit van de openbare ruimte. Wij willen de juiste parkeerder op de juiste plek laten parkeren. Uitgangspunt hierbij is dat (langparkerende) bezoekers – die met de auto moeten/willen komen – in de garages parkeren, zodat de openbare parkeerplaatsen op straat gebruikt kunnen worden door bewoners en kortparkerende bezoekers. Tevens levert het parkeerbeleid een bijdrage aan het op een verantwoorde wijze inbedden van de verstedelijkingsopgave. Parkeerbeleid maakt onderdeel uit van de integrale afweging tussen mobiliteit, verstedelijking, duurzaamheid en het vestigingsklimaat. Daarnaast wordt met het parkeerbeleid beoogt de parkeerdruk op een acceptabel niveau te houden, dan wel te krijgen. Dit om de benodigde ruimte te creëren voor groen- en verblijfsvoorzieningen.

Na besluitvorming over het voorbereidingskrediet Morspoorterrein zomer 2024 wordt een nieuwe ondergrondse parkeergarage voorbereid van circa 484 parkeerplaatsen. Verwacht wordt in 2027 een uitvoeringsbesluit aan de gemeenteraad voor te leggen.

Om het ingezette en uitgevoerde beleid te optimaliseren, is het belangrijk om de ontwikkelingen, effecten van en ervaringen van doelgroepen met het beleid goed te monitoren en te evalueren. Hier zal in 2025 veel energie in gestoken worden.

Parkeermanagement

Het parkeermanagement heeft de taak om het parkeerbeleid voor de auto en fiets effectief en efficiënt in de praktijk te brengen en zodoende de parkeerruimte optimaal te benutten en de opbrengst van het parkeren binnen de beleidskaders te optimaliseren. Parkeermanagement voert regie uit over het fietsparkeren en autoparkeren. Dit gebeurt door middel van het afsluiten en onderhouden van dienstverleningsovereenkomsten over de resultaten van de uitvoering. Hieronder vallen onder andere beheer en onderhoud van straatparkeren en parkeren in garages, uitgifte van parkeervergunningen, innen van naheffingen en afhandeling van bezwaar en beroep, inzet van handhaving in de parkeerrestrictiegebieden en beheer van de fietsenstallingen. Daarnaast voert parkeermanagement het contractmanagement uit voor contracten met externe partijen. Aanvullend is parkeermanagement verantwoordelijk voor het verder digitaliseren van de parkeerketen.

Autoparkeren

In 2025 wordt het parkeerbeleid in de binnenstad en het stationsgebied – zoals uitgevoerd in de zomer van 2022 – geëvalueerd. Het betreft een deelevaluatie specifiek gericht op de effecten van de omzetting van betaalde (bezoekers) parkeerplaatsen naar parkeerplaatsen voor vergunninghouders, de introductie van kort parkeerplaatsen (max. 2 uur) en het rode-band-parkeerautomaatregime (Doezastraat en Lange Mare) in de binnenstad en de stationsomgeving. De algehele evaluatie van de overige maatregelen uit de parkeervisie vindt in een later stadium plaats. Wel zal er in 2025 een tussenrapportage opgesteld worden over de eerste ervaringen met het nieuw ingezette beleid. Daarnaast worden in 2025 de Beleidsregels parkeernormen Leiden 2020 geëvalueerd. De evaluatie van het parkeerbeleid in de binnenstad en de beleidsregels zullen resulteren in een voorstel tot optimalisatie van het beleid, met daarbij de doelstellingen uit het beleidsakkoord als richtsnoer. Tevens zal het effectueren van de maatregelen uit de Agenda Autoluw worden voortgezet evenals het vergroenen van woonwijken waar de parkeerdruk dit toelaat.

In 2025 zal de nieuwe P&R Locatie Mendelweg (nieuwe parkeergarage van Naturalis) worden geopend. Hiermee krijgen de bezoekers van Naturalis een ruime eigen parkeergarage en ontstaat er parkeercapaciteit voor P&R in de stad.

Fietsparkeren

Door de groei van de stad, de regio en het fietsgebruik ontstaat er ook meer vraag naar fietsparkeervoorzieningen. De ruimtelijke beperkingen in de historische binnenstad, maar ook de kwaliteitsambities voor de openbare ruimte hebben tot gevolg dat er steeds meer inpandige voorzieningen nodig zijn. In de vele smalle straten van de binnenstad en de eerste en tweede schil rond de binnenstad is vaak de enige mogelijkheid voor uitbreiding van fietsparkeerplaatsen het opheffen van autoparkeerplaatsen ten behoeve van fietsenrekken. Het realiseren van voldoende fietsparkeerplaatsen vergt dan ook een lange adem, zoals al blijkt bij de realisatie van de Breestraatstalling, die naar verwachting in de eerste helft van 2025 open kan gaan (dit is wel afhankelijk van Liander en de aanbesteding voor de inrichting van deze stalling).
Met name bij stations en in de binnenstad is de vraag naar parkeervoorzieningen groter dan het aanbod. Ook sluiten de parkeervoorzieningen niet altijd aan bij de parkeervraag. De kwalitatieve en kwantitatieve uitbreiding van het aantal fietsparkeerplaatsen sluit aan bij de ambitie Fiets op 1 en de overgang naar duurzame mobiliteit.
In 2025 wordt verder gegaan met het uitvoeren van de doelstellingen uit de Parkeervisie, waarin fietsparkeren een prominente rol heeft. In de binnenstad wordt gewerkt aan verbeteringen van het fietsparkeren via het Uitvoeringsplan Fietsparkeren Binnenstad. Ook blijven we in 2025 verzoeken behandelen van bewoners en ondernemers voor het (bij)plaatsen van fietsenrekken.
Om het fietsen te stimuleren zijn voldoende, kwalitatief hoogwaardige voorzieningen op een strategische locatie randvoorwaardelijk. De kosten en baten van het fietsparkeren zijn onderdeel van de Parkeerexploitatie (Pex) waarin ook de kosten en opbrengsten van het autoparkeren opgenomen zijn.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 4C Verkeersveiligheid

Het verbeteren van de verkeersveiligheid is een belangrijke ambitie van Leiden. Leiden is een drukke en dichtbebouwde stad, waar veel mensen met elkaar samenleven en samen op een veilige manier gebruik maken van die stad. In 2024 is de tweede verkeersveiligheidsmonitor opgesteld waarmee de verkeersveiligheid in de stad gemonitord wordt.

Doelen en prestaties bij 4C Verkeersveiligheid

4C 1.1. Stimuleren verkeersveilig gedrag

Het verkeersveiligheidsbeleid is onderdeel van de Mobiliteitsnota 2020-2030. Om de stad verkeersveiliger te maken richten we ons op de drie pijlers van het verkeersveiligheidsbeleid: infrastructuur, educatie en handhaving. In 2025 zetten wij weer volop in op verkeerseducatie ter verbetering van de verkeersveiligheid. De gemeente doet mee aan landelijke en regionale campagnemomenten aan het begin van het schooljaar, over fietsverlichting, alcoholgebruik en afleiding in het verkeer. Ook wordt er jaarlijks voor ouderen een Opfriscursus georganiseerd, in het kader van het landelijke programma Doortrappen. De campagnes en acties worden steeds meer in regioverband afgestemd en uitgevoerd.

Rondom scholen is veel aandacht voor de verkeersveiligheid. Op basis van een eerder uitgevoerde evaluatie schoolomgeving, nemen wij aanvullende maatregelen om de verkeersveiligheid rondom basisscholen te verbeteren. Deze maatregelen hebben als doel een zo veilig mogelijke schoolomgeving voor iedere basisschoolleerling te maken. In de contacten met de Leidse scholen kijken we, naast verbeteringen in de fysieke omgeving, ook naar gedragsbeïnvloeding door educatie en handhaving om de verkeersveiligheid te verbeteren. In 2025 werken we aan een verbeterde schoolomgeving bij de Zijlwijkschool en Dukdalf, De Morskring en de Pacelli, de Lorentzschool en de St. Josephschool en bij de Tweemaster en de Kwintijn.

4C1.2 Verbeteren verkeersveilige inrichting

Leiden streeft naar een zo veilig mogelijke inrichting van de openbare ruimte. Bij alle projecten in de openbare ruimte is dan ook nadrukkelijk aandacht voor verbetering van de leefomgeving en de verkeersveiligheid. Bijvoorbeeld bij de wijkgerichte aanpak vanuit beheer is nadrukkelijk aandacht voor verbetering van de verkeersveiligheid in een wijk. Maar ook bij de projecten uit de programma’s Leiden Duurzaam Bereikbaar en Autoluwe Binnenstad is het verbeteren van de verkeersveiligheid altijd onderdeel van de opgave.

Middels de veiligheidsmonitor, die iedere twee jaar wordt opgesteld, wordt de verkeersveiligheid gemonitord. Uit de monitor van 2022 bleek dat de nadruk in aanpak het beste kan komen te liggen op het Duurzaam Veilig inrichten van 30 kilometerzones op gemeentelijke wegen, het verbeteren van de verkeersveiligheid voor de fietser op gemeentelijk gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom, aandacht voor de oudere verkeersdeelnemer (55+), aandacht voor de jongere verkeersdeelnemer (18 – 24 jaar) en verkeersveiligheidsoplossingen voor de bromfietsers op gebiedsontsluitingswegen. Dit is voor 2025 niet anders.

De aandachtlocaties, die in de monitor naar voren zijn gekomen, zullen de komende jaren worden onderzocht en zo mogelijk verbeterd.

In 2024 is de tweede tweejaarlijkse verkeersveiligheidsmonitor opnieuw opgesteld en in 2025 zullen hier concrete uitvoeringsprojecten aan worden gekoppeld.

In de komende jaren zullen we de landelijke ontwikkelingen van de gebiedsontsluitingsweg 30 volgen, uitwerken en gaan toepassen.

Lammenschansweg verkeersveiligheidsmaatregelen korte termijn

Naar aanleiding van frequente verkeersongevallen op de Lammenschansweg heeft een groep omwonenden van de Lammenschansweg eind 2022 de buurtactie ‘Lammenschansweg Veilig!’ gestart. Dit heeft geresulteerd in de uitvoering van een extern onderzoek naar de verkeersveiligheidssituatie op de Lammenschansweg. In december 2023 heeft het college ingestemd met het voorgestelde maatregelenpakket en de start van de voorbereiding en uitvoering van de betreffende maatregelen. Het maatregelenpakket wordt in het 3e kwartaal van 2024 aanbesteed. De start van de uitvoerende werkzaamheden staat gepland in december 2024. Naar verwachting wordt het werk in het 2e kwartaal van 2025 opgeleverd.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

*) De stijging van de letselongevallen op aandachtlocaties is te verklaren doordat er wordt teruggekeken naar de periode 2021-2023 en het coronajaar 2020 buiten de cijfers is gevallen. De verwachting is dat er nog een stijging is tot 2025 en dat daarna een daling wordt ingezet, omdat een aantal projecten om de verkeersveiligheid te verbeteren nu worden uitgevoerd, zoals Groote Vink, Vrijheidslaan/ Zoeterwoudseweg en de eerste maatregelen op de Lammenschansweg.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

Onderstaand overzicht omvat de afgelopen 5 jaar.

• RV 24.0048 Uitvoering maatregelen parkeervisie fase 3
• RV 24.0035 Kaderbesluit Groene lopers Leiden; Veilige straten, leefbare wijken, schone lucht en een vitale binnenstad, Ontwerpschetsen ‘slimme knips’ en Leiden-west
• RV 24.0018 Ontwerp-VVGB Fietsenstalling Lange Mare bij de Hartebrugkerk
• RV 23.0132 Uitvoeringsbesluit Herinrichting kruispunt bij de Groote Vink (Haagweg-Leidseweg) en verkeersontsluiting Leiden-Voorschoten
• RV 23.0125 Herinrichting Openbare Ruimte Verbeekstraat
• RV 23.0128 Verordening op de heffing en invordering van parkeerbelastingen 2024
• RV 23.0083 Kaderbesluit herinrichting Hoge Rijndijk
• RV 23.0066 Agenda Autoluwe Binnenstad - Herinrichting openbare ruimte Noordeinde
• RV 23.0064 Uitvoeringsbesluit Jan van Houtkade/Koepoortsbrug
• RV 23.0037 Kaderbesluit fietsenstalling Hartebrugkerk
• RV 23.0029 Aanvullend krediet fietsenstalling de Geus
• RV 23.0009 Kaderbesluit gebiedsontwikkeling Park De Zwijger en aanvullende kaders Leidse Ring Noord Willem de Zwijgerlaan
• RV 23.0001 Aanpassingen parkeer- en parkeerbelastingverordening ten behoeve van implementatie nieuwe parkeerzones en wijzigingen parkeerzone A
• RV 22.0027 Kaderbesluit Herinrichting kruispunt bij de Groote Vink (Haagweg-Leidseweg)
• RV 21.0140 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord – Deelproject Schipholweg Oost
• RV 21.0130 Uitvoeringsbesluit Ophogen parkeergarage Haarlemmerstraat
• RV 21.0107 Esthetisch programma van Eisen Rijnlandroute Europaweg en Lammenschansplein
• RV 21.0102 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord - deelproject Oude Spoorbaan
• RV 21.0086 Uitvoeringsbesluit Herinrichting Veerplein e.o. deelproject Singelpark
• RV 21.0081 Verordening tot wijziging van de Wegsleepverordening Leiden 2004
• RV 21.0077 Uitvoeringsbesluit Openbare Ruimte projecten Binnenstad: Havenplein
• RV 21.0075 Parapluherziening beleidsregels parkeren Binnenstad en Stationsomgeving
• RV 21.0071 Uitvoeringsbesluit herinrichting Centrumroute fase 4, tracédeel Schuttersveld
• RV 21.0059 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord – Deelproject Engelendaal
• RV 21.0057 Uitbreiding gereguleerd parkeren
• RV 21.0051 Exploitatie en Beheer Fietsenstalling Breestraat-Mosterdsteeg
• RV 21.0045 Wensen en bedenkingen bij Regionale Strategie Mobiliteit Holland Rijnland
• RV 21.0038 Gebiedsvisie Stationsgebied
• RV 21.0034 Kaderbesluit Herinrichting Jan van Houtkade (Singelpark fase 2)
• RV 21.0033 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord Plesmanlaan
• RV 21.0028 Beleidsprogramma Voetganger 2020-2030
• RV 21.0012 Instandhoudingswerkzaamheden Fietsenstalling Taxistandplaats
• RV 21.0002 Vaststellen bestemmingsplan Parapluherziening Fietsparkeren
• RV 20.0148 Autoluwe Binnenstad
• BW 20.0379 Beleidsregels Parkeernormen Leiden 2020
• BW 20.0258 Beleidsregel Oplaadinfrastructuur elektrische voertuigen gemeente Leiden 2020
• RV 20.0137 Aanpassen Parkeerverordening, Parkeerbelastingverordening en de Nadere voorschriften (K.31.2)
• RV 20.0125 Uitvoeringsbesluit geluidvoorzieningen c.a. Willem de Zwijgerbrug
• RV 20.0111 Beleidsprogramma Fiets 2020-2030 Leiden Fietsstad
• RV 20.0078 Aanpassen komgrenzen Wegenwet en Wegenverkeerswet
• RV 20.0063 Fietsenstalling De Geus
• RV 20.0050 Uitvoeringsbesluit Brug Poelgeest
• RV 20.0038 Parkeervisie Leiden Auto- en Fietsparkeren 2020-2030
• RV 20.0031 Kaderbesluit Renovatie en ophoging Haarlemmerstraat parkeergarage
• RV 20.0030 Mobiliteitsnota Leiden duurzaam bereikbaar 2020-2030
• RV 20.0029 Uitvoeringsbesluit LBSP Duurzame Reconstructie Openbare Ruimte en Infrastructuur
• RV 20.0007 Uitvoeringsbesluit herinrichting Centrumroute fase 3, tracédeel Langegracht en Oude Herengracht
• RV 19.0109 Geactualiseerd Kaderbesluit Leidse Ring Noord
• RV 19.0045 Voortgangsbesluit Centrumroute
• RV 19.0034 Kaderbesluit LBSP Duurzame Reconstructie Openbare Ruimte en Infrastructuur

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen

De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2025-2028. Beleidswijzigingen met financiële consequenties hoger dan € 250.000 op de baten en/of lasten worden hierna per beleidsterrein toegelicht.

Beleidsterrein Duurzame Mobiliteit

De lasten op dit beleidsterrein zijn in 2025, ten opzichte van 2024, gedaald met € 294.000. De daling wordt veroorzaakt doordat in 2024 een bijdrage van € 281.000 aan het bij de derde tecnnische wijziging 2023 beschikbaar gestelde krediet voor "ruimte op straat" staat opgenomen. Dit budget uit 2024 blijft ook in 2025 beschikbaar wanneer de werkzaamheden doorlopen in 2025.

Beleidsterrein Bereikbaarheid

De totale lasten van op dit beleidsterrein bedragen in 2025 € 28,5 mln. In 2024 bedragen de lasten 30,6 mln. Derhalve is sprake van lagere lasten voor een bedrag van € 2,1 mln.

Een belangrijke oorzaak van de verlaging van de lasten in 2025, ten opzichte van 2024, is dat er in de bestaande begroting 2024 lasten zijn begroot (meestal gedekt door reserves) voor bijdragen aan diverse mobiliteitsinvesteringen voor een bedrag van € 6,4 mln. terwijl in 2025 € 3,4 mln. is begroot. Dat is een daling van € 3,0 mln. Wanneer de lasten in 2024 gedeeltelijk niet worden gerealiseerd omdat er bijvoorbeeld sprake is van gewijzigde planningen in projecten, blijven deze wel beschikbaar voor de uitvoering in een volgend jaar.

Daarnaast is het budget voor de Leidse planvoorbereidingskosten voor de "MIRT-verkenningsfase OV knoop Leiden CS" in 2025 € 480.000 lager dan in 2024. Wanneer het budget in 2024 niet volledig wordt besteed blijven de middelen wel beschikbaar voor de kosten van planvoorbereiding in 2025.

Binnen de prestatie voor het verbeteren van het (fiets)parkeeraanbod is voor het fietsparkeren De Geus sprake van een stijging van de lasten in 2025 ten opzichte van 2024 in verband met een éénmalige betaling van appartementsrecht aan de ontwikkelaar van € 497.000.

De totale baten op het beleidsterrein Mobiliteit bedragen in 2025 € 23,6 mln. terwijl deze in 2024 € 23,0 mln. Een stijging van € 600.000.

Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door hogere opbrengsten van het Rijk en de Provincie Zuid-Holland voor een bedrag van € 900.000 voor de gezamelijke voorbereidingskosten "MIRT-verkenningsfase OV knoop Leiden CS". Leiden treed daarbij op als aanbestedende organisatie namens de betrokken partijen en brengt jaarlijks de gemaakte kosten in rekening bij het Rijk en de Provincie Zuid-Holland.

Tot slot is sprake van een daling van de baten met € 350.000 omdat deze jaarlijkse bijdrage van de NS over de afgelopen 10 jaar, voor de ontwikkeling van het fietsparkeren in het Stationsgebied, in 2024 eindigt.

Beleidsterrein Verkeersveiligheid

De lasten en baten van dit beleidsterrein blijven nagenoeg gelijk en eventuele verschillen beneden de grens van € 250.000.

Reserves

Reserve parkeren
Het uitgangspunt binnen het beleidsterrein parkeren is altijd geweest dat lasten en baten die betrekking hebben op parkeren worden verrekend met de daarvoor ingerichte reserve Parkeren. In 2020 is met het Financieel Perspectief Duurzame Stad al een claim gelegd op een gedeelte van de parkeerinkomsten.

Het voordelige saldo van de fiets- en parkeerexploitatie in 2023 van € 2,4 mln. is bij de bestemming van het resultaat gestort in de reserve parkeren.

Onderstaand wordt de actuele ontwikkeling van de reserve Parkeren voor de komende 20 jaar beschreven.

De belangrijkste extracomptabele ontwikkelingen zijn:

• De grondkosten van fietsenstalling de Geus. De kosten zijn opgenomen in 2026 en geraamd op € 0,6 mln.
• De fietsenstalling in de Hartebrugkerk. De kosten zijn geraamd op € 4,4 mln. (€ 2,9 mln. activeerbare lasten en € 1,5 mln. incidentele lasten).
• Een risicobuffer voor de impact rentewijzigingen van jaarlijks € 0,4 mln. (uitgangspunt omslagrente 1,5%).
• Een indexering van de energielasten. Vanaf 2024 wordt jaarlijks een gemiddeld bedrag opgenomen van € 0,22 mln.
• Toename onderhoudskosten van de autogarages Lammermarkt en Garenmarkt. Er wordt jaarlijks (tot en met de einddatum van het onderhoudscontract) ruim € 0,1 mln. per garage opgenomen in de prognose.
• ICT kosten voor applicaties die niet binnen het gesloten systeem van de parkeerexploitatie worden geboekt. Jaarlijks wordt een bedrag inclusief indexatie opgenomen van gemiddeld € 0,11 mln.
• Een vervangingsinvestering voor de parkeerautomaten in zone A en B die sinds 2016 in gebruik zijn. Vanaf 2026 wordt jaarlijks een bedrag opgenomen van € 0,1 mln.
• Een reservering voor de toename exploitatiekosten parkeergarages (onderhoud gebouwen, schoonmaakkosten en beheerskosten). Jaarlijks wordt een bedrag inclusief indexatie opgenomen van gemiddeld € 0,34 mln.
• Een reservering voor de vervangingsinvesteringen van installaties, parkeerapparatuur en wagenpark. Vanaf 2025 worden jaarlijks extra kapitaallasten opgenomen van gemiddeld € 0,67 mln.
• In de reserve Parkeren is een veiligheidsbuffer opgenomen van € 2 mln. voor potentiële toekomstige economische ontwikkelingen die tegenvallende omzetten ten gevolg hebben.

In het beleidsakkoord 2022-2026 is besloten om de reserve Parkeren in te zetten als dekking voor investeringen in duurzame mobiliteit. Bij het Beleidsakkoord is hiervoor € 17 mln. vanuit de reserve gereserveerd. In de Kaderbrief 2022-2026 is besloten deze onttrekking voorlopig te verlagen naar € 13 mln. omdat het erop leek dat de Reserve parkeren in 2026 negatief zou worden. Bij de Kaderbrief 2024-2028 is opnieuw een prognose gegeven (Bijlage 5.7) van de reserve Parkeren. Hieruit blijkt dat met een verhoging van de afdracht met € 4 mln. mogelijk is door een extra onttrekking uit de Reserve parkeren in 2027 en 2028. In totaal wordt de onttrekking voor duurzame mobiliteit daarmee weer €17 mln (in 2028), zoals door de raad reeds bevestigd bij het raadsvoorstel over de Slimme Knips uit het Programma Autoluwe Binnenstad.

In 2029 bedraagt de laagste stand van de reserve circa € 2.7 mln. Conclusie is dat met de hiervoor genoemde maatregelen de reserve Parkeren naar verwachting gezond blijft, en daarmee past binnen het kader van het raadsbesluit uit 2009. Het toekomstbeeld wordt defensief geschetst om mogelijke tegenvallers te kunnen dragen.

Reserve bereikbaarheidsprojecten

De toevoeging aan de reserve bereikbaarheidsprojecten van € 75.000 heeft betrekking op de beheerkosten van de Leidse Ring Noord.

Reserve OV Knoop Leiden CS
De storting van € 23,9 mln. in de reserve OV Knoop Leiden CS betreft de dekking van de investeringsambities van dit project. In 2025 zijn onttrekkingen begroot voor aanvullende studiekosten van € 957.000 en de eerste investeringsuitgaven van € 3,3 mln.

Investeringen

In bovenstaand overzicht staan de investeringen zoals deze zijn opgenomen in het investeringsplan 2025-2028. In paragraaf 4.2.2 Investeringen wordt de ontwikkeling van de kapitaallasten toegelicht en staat een overzicht met te voteren kredieten.

Subsidies

Niet van toepassing.