Inleiding

Al jaren wordt hard gewerkt aan het realiseren van de mobiliteitsambities zoals opgenomen in de Mobiliteitsnota en de Parkeervisie. Leiden kiest bewust voor schoon en ruimte-efficiënt vervoer. In een groeiende stad is de overgang naar duurzame vervoersvormen essentieel om de leefbaarheid, bereikbaarheid en luchtkwaliteit op peil te houden. Daarbij zoeken we een balans tussen bereikbaarheid, leefbaarheid, duurzaamheid, economische ontwikkeling en verstedelijking. Verbetering van de verkeersveiligheid is altijd het uitgangspunt bij de inrichting van de openbare ruimte.

De Verkeersveiligheidsmonitor 2024 onderstreept de noodzaak om door te gaan met projecten en campagnes voor verkeersveiligheid. Er zijn extra maatregelen aangekondigd, maar dat is niet voldoende. Verkeersveiligheid vraagt om ieders inzet: alertheid, voorzichtigheid, geduld en zorg voor elkaar. Samen maken we het verkeer veiliger.

Leefklimaat en Verkeer

Een prettig leefklimaat is belangrijk voor bewoners, ondernemers en bezoekers. Leiden zet in op het stimuleren van langzaam verkeer en openbaar vervoer en op het creëren van gebieden waar verblijf en voetgangers centraal staan. Een sterke hoofdstructuur voor autoverkeer is cruciaal om verkeer efficiënt af te wikkelen, wat de verkeersveiligheid ten goede komt en ruimte schept voor ontmoeting en groen. Ook goede voorzieningen voor het stallen van fietsen en auto’s dragen bij aan een aantrekkelijk verblijfsklimaat.

Veranderende Mobiliteit en Verstedelijking in Leiden

Leiden groeit, en met die groei komt de behoefte aan meer woningen, voorzieningen en een leefbare stad. Dankzij het project Leidse Ring Noord ontstaat er ruimte voor verstedelijking: nieuwe woonwijken, herontwikkeling van bestaande gebieden en betere verbindingen tussen stad en regio. De verbeterde infrastructuur rondom de Plesmanlaan, Schipholweg en Willem de Zwijgerlaan maakt het mogelijk om gebieden zoals Park de Zwijger, Schipholwegzone en Leiden Bio Science Park intensiever te benutten voor woningbouw, werken en voorzieningen. Een belangrijke mijlpaal is de opening van de Corbulotunnel in juli 2024, die de doorstroming verbetert en verkeer om het centrum leidt. Hierdoor ontstaat ruimte voor Groene Lopers in de binnenstad: autoluwe zones met meer plek voor voetgangers, fietsers en groen. Dit draagt bij aan een gezondere leefomgeving en maakt de stad aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers.

Ook het parkeerbeleid verandert: minder parkeerplaatsen op straat, meer deelmobiliteit en betere laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen. Zo benutten we de ruimte optimaal en maken we verstedelijking mogelijk op een duurzame manier.

Inleiding programma’s Leiden Duurzaam Bereikbaar en Autoluwe Binnenstad 

In dit begrotingsprogramma zijn de mobiliteitsambities vertaald in een doelenboom met drie hoofddoelstellingen. Deze doelstellingen realiseren we door het maken en uitvoeren van beleid (denk aan Omgevingsvisie met als onderdeel daarvan de mobiliteitsnota, de parkeervisie, de agenda Autoluwe Binnenstad etc). Vanuit de uitvoeringsprogramma’s werken we aan deze doelstellingen door het realiseren van projecten. Alle projectinspanningen binnen de programma’s zijn gekoppeld aan een doelstelling. De hoofddoelstellingen zijn:

4A1 – Verduurzaming Mobiliteit

4B1 – Verbeteren Bereikbaarheid

4C1 – Verbeteren Verkeersveiligheid

Aan de programma’s wordt sturing gegeven door de voortgang en ontwikkeling van de projecten te monitoren aan de hand van de gekoppelde doelstelling. Door de sturing op doelstellingniveau kunnen we prioriteren tussen projecten en overige inspanningen binnen de doelstelling. Als er een project stil komt te liggen kan voortvarend voorgesteld worden om het budget te gebruiken voor een ander project binnen dezelfde doelstelling. Hiermee blijven we tempo houden op het behalen van de doelstellingen. Daarnaast worden de trends binnen de doelstellingen gemonitord om bij te sturen. 

Autoluwe Binnenstad

Met de Agenda Autoluwe Binnenstad verbeteren we de leefbaarheid, het ondernemersklimaat en de toegankelijkheid. De historische grachten en straten zijn niet geschikt voor doorgaand autoverkeer. Daarom streven wij naar autovrije zones rond bijvoorbeeld de Pieterskerk en Hooglandse Kerk. Vanaf het station ontstaat een groene loper naar het kernverblijfsgebied. Minder geparkeerde auto’s op straat verbeteren de kwaliteit van de openbare ruimte. Doorgaand verkeer rijdt niet meer door de binnenstad, die wel bereikbaar blijft voor bezoekers en bevoorrading. Door de zero-emissie stadsdistributie zorgen we voor schonere lucht en minder geluid. De parkeerdruk wordt actief gemonitord en de transformatie van locaties afgestemd.

Programma Leiden Duurzaam Bereikbaar

Leiden staat voor de uitdaging om functies uit te breiden in een dichtbevolkte stad met beperkte ruimte. Tegelijkertijd willen we de leefbaarheid verbeteren door te investeren in groen en duurzaamheid. Mobiliteit en bereikbaarheid vormen de ruggengraat van deze ontwikkeling. Het beleid is vastgelegd in de Mobiliteitsnota en uitgewerkt in het programma Leiden Duurzaam Bereikbaar 2020–2030. Hierin werken wij aan verduurzaming van mobiliteit, verbetering van bereikbaarheid en verkeersveiligheid. Projecten zoals Leidse Ring Noord, Lammenschansweg en RijnlandRoute maken hier deel van uit, evenals diverse fiets(parkeer)projecten.

Het programma staat niet op zichzelf, maar is verbonden met andere stedelijke opgaven zoals verstedelijking, klimaatadaptatie en energietransitie. Deze thema’s leggen een groot beslag op de beschikbare ruimte en middelen en moeten daarom in samenhang worden aangepakt. Duurzaamheidsdoelstellingen zijn leidend bij de uitvoering van projecten binnen Leiden Duurzaam Bereikbaar.

Beleidsterrein 4A Duurzame Mobiliteit

Wil Leiden nu en in de toekomst bereikbaar blijven, ook met een groei in aantal inwoners en arbeidsplaatsen, is het noodzakelijk dat er een verschuiving plaatsvindt in vervoerswijze van auto naar fiets, lopen en openbaar vervoer. Voor de leefbaarheid in de stad is het belangrijk dat de noodzakelijke gemotoriseerde vervoersbewegingen plaatsvinden met minder milieu belastende vervoersmiddelen, de zogenaamde zero-emissie voertuigen.

Doelen en prestaties bij 4A Duurzame Mobiliteit

4A1.1 Beïnvloeden modal shift ten gunste van fiets, voetganger en openbaar vervoer

Leidenaren en bezoekers aan de gemeente gebruiken vervoermiddelen voor hun verplaatsing. De verhouding tussen het gebruik van deze vervoermiddelen (modaliteiten) wordt de modal split genoemd. Bijvoorbeeld: 45% van de weggebruikers gebruikt de fiets. Een verschuiving tussen de modaliteiten wordt de modal shift genoemd. We streven naar het vergroten van het aandeel duurzame en gezonde vervoerswijzen lopen, fietsen en openbaar vervoer. In veel van onze maatregelen zit impliciet ook deze doelstelling. Sommige maatregelen gaan echter expliciet over het beïnvloeden van de modal split. We kijken wat het huidige netwerk aan kan en zetten in op het versnellen van de modal shift. Het doel is om een bredere onderbouwing te geven zodat we een integrale afweging maken tussen mobiliteit, verstedelijking, duurzaamheid en het vestigingsklimaat. Een modal shift is nodig om de ambities voor de duurzame verstedelijking van Leiden mogelijk te maken.

Dankzij de inzet van de mobiliteitsmakelaar, logistiek makelaar(s) en laadconsulent wordt het bedrijfsleven van adviezen op maat voorzien om hun bedrijfsvoering te verslimmen, hun wagenpark te verschonen en/of het reisgedrag van hun medewerkers te verduurzamen.

Ten slotte gaan we in 2026 met hinderbeperking aan de slag. Doel hiervan is om zowel hinder te beperken door anders te reizen (mijden, spreiden en andere vervoersvormen), als ook om dit gedrag na de hinderperiode vast te houden.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar 

4A1.2 Stimuleren verduurzaming personen- en goederenvervoer

Duurzame mobiliteit draagt bij aan een leefbare binnenstad. De meest gebruikte manier van verplaatsen met de veelal fossiel aangedreven auto, is niet duurzaam en een belangrijke veroorzaker van de uitstoot van verontreinigende stoffen als CO₂, fijnstof en NOx. Ook neemt de auto veel ruimte in beslag; ruimte die we ook nodig hebben voor groen, klimaatadaptatie, fietser, voetganger en openbaar vervoer gebruik. De inzet op efficiënt en duurzaam vervoer is noodzakelijk om de leefbaarheid en de economische activiteit in de binnenstad te kunnen garanderen. Naast inzet op de transitie van autogebruik naar fietsgebruik, openbaar vervoer gebruik en lopen (korte afstand) gaat het daarbij ook om de transitie van noodzakelijk gemotoriseerd autoverkeer naar emissieloos (deel)verkeer. Daarbij geldt de transitie in brede zin voor het personenvervoer en het goederenvervoer. Voor het goederenvervoer wordt daarbij ingezet op duurzaam (emissieloos), anders (kleinschalig op de last mile, vervoer over water) en minder bewegingen (meer gebundeld). Als convenantpartner van Zuid-Holland Bereikbaar en in Holland Rijnland verband wordt met publieke en private partners samengewerkt om de duurzame bereikbaarheid van de regio te verbeteren.

Laadinfrastructuur

We stimuleren elektrisch rijden door het faciliteren van publieke laadpalen en nu vooral in de vorm van laadpleinen in de openbare ruimte. Daarnaast faciliteren we laadpunten in semi-publieke ruimten (garages) en stroompunten op evenementen/marktlokaties en bouwlokaties. De laadpalen zijn niet alleen bedoeld voor ondernemers in het kader van de zero-emissiezone, maar ook om de transitie te bevorderen naar duurzaam en schoon rijden onder bewoners en medewerkers in de gemeente Leiden. 

Daarbij is de doelstelling van 750 laadpalen in de openbare ruimte al gepasseerd en zullen we eind 2025 de 1000^ste laadpaal plaatsen. Teneinde aan de groeiende vraag te voldoen zijn we in regionaal verband (Holland Rijnland en Provincie) bezig met het opstellen van een logistieke laadvisie die zich richt op de verdere realisatie van snellaad infrastructuur vanaf 2026. Tenslotte worden ook (elektrische) deelauto initiatieven ondersteund en gefaciliteerd.

Deelmobiliteit

Wij vergroten het keuzeaanbod in de vervoersketen door ook in 2026 samen met de aanbieders in te zetten op een goed aanbod aan deelauto's verspreid over stad. Tevens zetten we in op de deel(bak)fiets en faciliteren we de forens met parkeerfaciliteiten aan de randen van de stad (P+R) in combinatie met onder andere de deelfiets en openbaar vervoer. Daarbij wordt deelmobiliteit weloverwogen ingezet in samenhang met autoluwe maatregelen en mag deelmobiliteit niet de openbare ruimte belasten in de (binnen)stad. 

Aangezien inwoners en bezoekers ook buiten en over de gemeentegrenzen reizen is een aantrekkelijk netwerk van hubs en deelaanbod in de regio benodigd. In 2025 maken we in Holland Rijnland een visie en actieagenda hubs en deelmobiliteit (onderdeel RIA). Vanaf 2026 geven we uitvoer aan deze agenda. Dit moet leiden tot groei van het aantal hubs en aanbod en gebruik van deelmobiliteit in de regio.

4A1.3 Invoering zero-emissie stadslogistiek

In het kader van het convenant stadsdistributie 071 en de landelijke uitvoeringsagenda stadslogistiek is nauw met stakeholders en lokaal bedrijfsleven toegewerkt naar het inrichten en opzetten van een duurzaam stedelijk distributiesysteem. In 2025 is hiertoe een belangrijke stap gezet: het instellen van emissievrije zone voor stedelijke distributie in de binnenstad (inclusief Stationsplein voorzijde). Dankzij aansluiting bij een centraal (landelijk) loket ontheffingen zero-emissie kunnen ondernemers en leveranciers ontheffingen aanvragen met een landelijke geldigheid. 

Sowieso zijn alle toegangsregels landelijk overeengekomen. Wel faciliteert de gemeente lokale ontheffingen voor bijzondere omstandigheden bij ondernemers.  Onderdeel van de zero-emissiezone is ook het handhavingsproces, waarvoor ANPR (kentekenregistratie) camera’s worden ingezet. Deze camera’s dienen een dubbel doel, met de camera's wordt ook gehandhaafd in het kader van de autoluwe binnenstad. Met deze camera’s en aan de hand van de RDW gegevens, ontheffingsaanvragen en overtredingen monitoren we de effecten van de zero-emissie zone jaarlijks. Daarbij houden we voortdurend rekening met een goede dienstverlening richting ondernemers en blijvende economische vitaliteit bij deze ondernemers. Sowieso zal in het (leer) jaar 2025 coulant worden opgetreden richting de ondernemers. 

Aan de hand van ervaringen van ondernemers, ondernemersverenigingen en op basis van monitoring kan indien nodig in 2026 het beleid worden bijgesteld voor ondernemers. Daartoe vindt ook monitoring plaats aan de hand van overtredingen en ontheffingsaanvragen. In de periode 2026 -2030 werken we samen met de partners verder aan het verduurzamen van de stedelijke logistiek over de weg en het water, ons eigen wagenpark en het inkoop- en aanbestedingsproces in het algemeen. Daarbij wordt samen met Bereikbaar Zuid-Holland, Ondernemend Leiden, Centrummanagement en een leergroep met ondernemers (t/m december 2025) volop ingezet op communicatie en bewustwordingscampagnes en de gratis op maat adviezen voor ondernemers. Dit laatste is mogelijk dankzij de inzet van logistieke makelaars/laadconsulenten.

Effectindicatoren bij 4A Duurzame mobiliteit

Beleidsterrein 4B Bereikbaarheid

Een goede bereikbaarheid is van belang voor de economie van een stad. Voor de leefbaarheid in een stad is het belangrijk dat het autoverkeer gebundeld wordt op goed ingerichte hoofdroutes, zodat de verblijfsgebieden ontlast worden. Ook een goede hoofdstructuur voor het fietsverkeer is van belang. In de Mobiliteitsnota is de structuur van het toekomstige hoofdwegennet voor het autoverkeer en het wegennet voor het fietsverkeer opgenomen.

Doelen en prestaties bij 4B Bereikbaarheid

4B1.1 Verbeteren bereikbaarheid voor voetgangers

Iedereen is op een bepaald moment in zijn verplaatsing voetganger. Het beleidsprogramma voetganger, dat in 2021 is vastgesteld, geeft richting aan onze ambities en draagt bij aan het versterken van de positie van de voetgangers in het mobiliteitssysteem. In de mobiliteitsnota is opgenomen dat we streven naar een modal shift van auto naar duurzame vervoerswijzen als fiets, openbaar vervoer en voetganger. In het beleidsprogramma voetganger zijn de uitgangspunten uit de Mobiliteitsnota verder uitgewerkt. Deze uitgangspunten zijn:

• Een fijnmazig netwerk en continuïteit in routes;
• Passende maatvoering daar waar grote stromen voetgangers zijn;
• Inclusiviteit en lopen;
• Beleving en kwaliteit van routes;
• Voetganger in de ketenverplaatsing.

Met duurzame beleidsdoelen uit het beleidsprogramma voetganger 2020-2030 spelen we in op de actuele vraagstukken. We willen hiermee dat mensen meer kiezen voor de fiets, voet en het openbaar vervoer dan de auto.

In 2026 worden de vastgestelde richtlijnen en uitgangspunten uit het Voetgangersbeleid en de Oversteekwijzer: zebrapaden zoveel mogelijk meegenomen in projecten en wijkvernieuwingen om de positie van de voetganger te verbeteren. 

Ruimte op straat 

Een van de middelen om de binnenstad gezonder, prettiger en leefbaarder te maken is het weghalen van parkeerplaatsen op locaties waar de leefbaarheid onder druk staat. Het betreft bijvoorbeeld smalle historische straten waar het parkeren ten koste gaat van een plek voor de voetganger, of geparkeerde auto’s pal voor een raam van een woonhuis staan. Door het weghalen van parkeerplaatsen ontstaat er ruimte voor verblijven, groen of fietsparkeren. Het uitgangspunt bij het omvormen van de parkeerplaatsen is altijd dat er meer ruimte voor de voetganger ontstaat. Dit kan ook betekenen dat we maatregelen treffen die indirect meer ruimte voor de voetganger oplevert, door bijvoorbeeld op een parkeerplaats fietsvoorzieningen te realiseren waardoor er geen / minder fietsen op de stoep geparkeerd worden. Parkeerplaatsen worden alleen weggehaald als de parkeerdruk dit toestaat. Het project “ruimte op straat” zal de komende jaren zorgen voor het omvormen van parkeerplaatsen. Jaarlijks monitoren we op twee momenten per jaar de parkeerdruk om te bepalen wat de ruimte is die we kunnen gebruiken om parkeerplekken om te vormen. De planning wordt aan de hand van deze (onafhankelijke) telgegevens bijgesteld. De eerste omvorming van autoparkeerplaatsen in de straten in de omgeving van het Noordeinde en de parkeerplaatsen van de Tweede Binnenvestgracht zijn uitgevoerd om zo ruimte te maken op de trottoirs voor voetgangers. In 2026 wordt gewerkt aan de projecten Nieuwstraat, Hogewoerd en Oude Varkensmarkt.  

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.2 Verbeteren bereikbaarheid fiets

Op 15 december 2020 is het Beleidsprogramma Fiets 2020-2030 vastgesteld door de gemeenteraad. Met nieuwe beleidsdoelen gericht op fietsparkeren, fietsroutes en fietsgedrag, spelen we in op de actuele vraagstukken. We willen dat mensen meer kiezen voor de fiets en het openbaar vervoer dan voor de auto. Ook de eventuele inzet van deelfietsen kan hieraan bijdragen. We verwachten in 2030 40% meer fietsers (t.o.v. 2017) door de toename van het aantal inwoners, werknemers, studenten, bezoekers en reizigers van het openbaar vervoer. Daarbij zorgt ook de verdere ontwikkeling van de elektrische fiets, als alternatief voor de auto, de leasefiets en een gezondere levensstijl van inwoners voor meer fietsgebruik. De veiligheid van onze fietsers staat altijd bovenaan, maar ook comfortabele, directe en aantrekkelijke fietsroutes dragen bij aan meer fietsgebruik. We willen dat de kinderen in Leiden zelfstandig kunnen deelnemen aan het verkeer. Daarom verbeteren we de fietsroutes en zorgen we voor meer fietsparkeervoorzieningen, waaronder fietsenstallingen. In Leiden zetten we de Fiets op 1! Hierbij werken we samen met de regiogemeenten, provincie Zuid-Holland en op landelijk niveau met de andere fietsgemeenten, die gaan voor een 10 (F10 gemeenten) en Tour de Force. Naast voorzieningen zoals extra fietsenstallingen is het van groot belang het fietsnetwerk te verbeteren en uit te breiden om de huidige fietsers beter te faciliteren. We bereiden ons daarbij ook voor op de toekomstige groei van het aantal fietsers. Het fietsnetwerk in Leiden moet veilig, direct, samenhangend, comfortabel en aantrekkelijk zijn. Zo moet bijvoorbeeld de breedte van fietspaden afgestemd zijn op het aantal fietsers in de spits. Fietsroutes worden bij voorkeur uitgevoerd in rood asfalt zodat ze herkenbaar en comfortabel zijn en liggen bij voorkeur in een aantrekkelijke omgeving. De fietser, het fietsen en de fiets zijn uitgangspunt bij de inrichting van nieuwe infrastructuur. De verbeteringen aan het fietsnetwerk zijn zeer divers, van kleine aanpassingen ter verbetering van het comfort en veiligheid op een route (quick wins), tot aanleg van ontbrekende schakels en als onderdeel van reconstructies en wijkvervangingen.

Door deelname aan de City Deal ‘Fietsen voor Iedereen’ willen we bereiken dat zoveel mogelijk mensen gaan fietsen die nu om uiteenlopende redenen nog niet kunnen fietsen. Gebleken is dat er met name bij mensen die op latere leeftijd in Leiden zijn komen wonen veel vraag is naar fietslessen. Door het aanschaffen van lesmaterialen, fietsen en het aantrekken van fietsdocenten gaan we de fietslessen uitbreiden. Dat doen wij in samenwerking met Stichting BuZz die al locaties heeft in vier focuswijken in Leiden (Merenwijk, Noord, Mors en Zuid-West).

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.3 Verbeteren openbaar vervoer

Leiden heeft een uitstekende aansluiting op het landelijke openbaar vervoersnetwerk. Ons centraal station is het zesde station van Nederland. Ook de stations De Vink en Lammenschans worden goed gebruikt. Lijn 400 tussen Leiden en Zoetermeer is de drukste R-net lijn in Zuid-Holland.

Voor Leiden is een aantal verbeterpunten wenselijk en belangrijk. Voor het oplossen van deze punten werken we samen met collega overheden en andere partners (zoals de MIRT¹ -verkenning Leiden Centraal). We investeren in de fietsbereikbaarheid van de Leidse stations. We verkennen met alle relevante partners de verbeteringen op de openbaar vervoerknooppunten en het spoor, zowel richting Den Haag / Rotterdam, Amsterdam/Haarlem als richting Utrecht.

Bussen moeten elektrisch en comfortabel zijn en frequent rijden. De gemeente maakt de komende jaren de bushaltes voor iedereen toegankelijk, zodat we werk maken van een inclusieve stad, die voor iedereen bereikbaar is. Er zijn forse investeringen nodig om de groei en schaalsprong van het openbaar vervoer te kunnen realiseren. Dit pakken we op in Holland Rijnland verband, met de provincie en met het Rijk.

Het streven is om de kwaliteit van het openbaar vervoer in de Leidse regio op een hoogwaardig niveau te brengen, waarbij zowel de drukke woon-werk routes hoogfrequent en snel bediend worden, als ook het onderliggende netwerk op voldoende niveau gehouden wordt.

In het voorjaar van 2025 zijn de resultaten van het onderzoek naar de HOV-corridor Leiden – Noordwijk opgeleverd. Hierover is een separate raadsbrief gestuurd. In 2026 gaan we verder met de vervolgacties die nodig zijn om te bezien wanneer en hoe een snellere en kwalitatief hoge HOV-lijn tussen Leiden en Zoetermeer kan gaan rijden. Een koppeling met de stationsomgeving en het lopende MIRT-onderzoek is daarbij een belangrijk onderdeel dat moet worden vastgelegd in een bestuursovereenkomst waarin alle afspraken staan rondom de doorontwikkeling van de HOV-lijn.

We onderzoeken de mogelijkheid om het gebruik van het openbaar vervoer door mensen met een inkomen onder het sociaal minimum te stimuleren. Hiermee blijven de mensen zelfstandig mobiel en hoeven ze minder gebruik te maken van de regiotaxi.

Ook onderzoeken we in Holland-Rijnland verband de mogelijkheden van een fijnmazig netwerk van hubs in de Leidse regio. Deze hubs vormen plekken waar reizigers kunnen overstappen tussen trein, bus, fiets, auto en/of deelvervoer. Daarbij streven we naar een samenhangend netwerk dat het voor reizigers makkelijker maakt om met het openbaar vervoer te reizen en de openbaar vervoerketen zelf versterkt.

Uitvoeringsagenda NOVEX Zuidelijke Randstad

Tijdens het BO Leefomgeving (juni 2025) is de Uitvoeringsagenda NOVEX Zuidelijke Randstad vastgesteld door het Rijk, de provincie Zuid-Holland, waterschappen en 32 gemeenten in de Zuidelijke Randstad. In de Uitvoeringsagenda is onder andere afgesproken om gezamenlijk onderzoek te doen naar de upgrade van de HOV-corridor tussen de NL Space Campus in Noordwijk via de Duinvallei in Katwijk naar Leiden Centraal. Deze verbinding, die nu wordt bediend door R-net buslijnen 400 en 401, heeft in de toekomst – als zowel Valkenhorst, Zijlhoek-De Woerd en Westerpoort zijn ontwikkeld – onvoldoende capaciteit. Het onderzoek start in 2026 en is erop gericht te ontdekken hoe de toekomst van deze HOV-corridor eruit zou moeten zien vanaf 2040. Op basis van de huidige concessie rijden hier nu al 12 bussen per uur per rijrichting in de spits.

Spoor

Om de Leidse ambitie op het spoor te kunnen realiseren wordt er gewerkt aan de positionering van Leiden in langlopende beleidsinitiatieven in het spoornetwerk van de Randstad. Hiervoor is aansluiting gevonden bij onder andere het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS), programma’s die in het kader van het Programma Mobiliteit & Verstedelijking (MoVe) van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH) worden opgesteld, de lange termijn spooragenda (Toekomstbeeld OV 2040), programma’s die worden opgesteld in het kader van de NOVEX Zuidelijke Randstad en de spoorconcessie. Leiden is sinds 2021 bestuurlijk vertegenwoordigd in de Programmaraad MoVe op het onderwerp spoor. Er is samen met de andere MoVe-partners een organisatie geformeerd, die nu werkt aan de OV-knoop. Daarnaast hebben we samen met onder meer de provincie Zuid-Holland verkend wat de lange termijn oplossingen zijn voor de succesvolle lijn 400 Leiden – Zoetermeer. Samen met de provincie Zuid-Holland werken wij aan de verbetering van het spoor Leiden-Utrecht. In de dienstregeling 2022 (december 2021) is in de brede spits 4x per uur in beide richtingen tussen Leiden en Utrecht ingesteld. Momenteel werken we aan het invoeren van 4x per uur gedurende de gehele dag. 

Toegankelijkheid

De gemeente werkt doorlopend aan het toegankelijk maken van bushaltes. Ook in 2026 worden haltes toegankelijk gemaakt voor iedereen, zodat we werk maken van een inclusieve stad die voor iedereen bereikbaar is. Dit gebeurt door geleidenlijnen op en naar de haltes aan te brengen en de instap te vergemakkelijken. In 2026 wordt gewerkt aan de laatste bushaltes in de binnenstad en worden enkele haltes in projecten toegankelijk gemaakt voor iedereen. 

Stationsgebied

Het Stationsgebied van Leiden is de toegangspoort van onze stad en hét OV-knooppunt dat de regio verbindt met de rest van het land. Station Leiden Centraal is het zesde station van Nederland en bedient een regio, die doorgroeit naar 400.000 inwoners. Dit zorgt in de toekomst voor een sterke groei van de reizigersstromen van openbaar vervoer, fiets en voetganger. Om deze groei te kunnen blijven faciliteren is een sprong nodig in kwaliteit en capaciteit van het OV-knooppunt. Dat doen we als onderdeel van de totale ontwikkeling van het Stationsgebied met een flink programma van woningbouw en kantoren in samenhang met het realiseren van ruimte voor ontspannen, reizen en ontmoeten.

De ontwikkeling van knooppunt Leiden Centraal is onderdeel van de MIRT-Verkenning Oude Lijn, waarin de capaciteit van spoorlijn en nieuwe en bestaande stations tussen Leiden en Dordrecht wordt vergroot ten behoeve van woningbouw- en kantorenontwikkeling in heel de provincie. In Leiden werken we hiervoor samen met Rijk, provincie, NS en ProRail. Uiteraard worden ook omgevingspartijen en belanghebbenden bij de MIRT-verkenning betrokken. Eind 2022 is de startbeslissing voor de MIRT-verkenning ondertekend. Op basis van de gezamenlijke Notitie Kansrijke Oplossingsrichtingen (NKO) hebben Rijk en regio eind 2024 drie kansrijke oplossingsrichtingen vastgesteld. Deze drie kansrijke oplossingsrichtingen zijn vervolgens verder uitgewerkt en geoptimaliseerd. Naar verwachting wordt eind 2025 een gezamenlijk voorkeursalternatief vastgesteld, inclusief financiële afspraken en volgt medio 2026 de afronding van de MIRT verkenning en bestuurlijke overeenkomst van de projectpartners over de toekomstige inrichting van het stationsgebied binnen het scopegebied van de MIRT-verkenning.

Daarna volgt de planuitwerking waarin de verschillende deelprojecten in het stationsgebied verder worden uitgewerkt. Binnen de scope van de MIRT-verkenning wordt gekeken naar verschillende onderdelen, zoals het fietsparkeren, inrichting en locatie van het busstation, capaciteit van het reizigersdomein in het treinstation, het verbinden van stads- en LBSP-zijde van het spoor, de ontwikkeling van woningbouw, kantoren en voorzieningen en belangrijke randvoorwaarden als duurzaamheid, verkeersveiligheid en toegankelijkheid.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.4 Waarborgen doorstroming

Zich goed kunnen verplaatsen is belangrijk voor de stad, vanuit sociaal en economisch perspectief. De gemeente spant zich daarom in te voorzien in infrastructuur die het verkeer naar behoren kan verwerken. Met andere woorden, om de bereikbaarheid in de stad te waarborgen. In de huidige situatie is er in Leiden sprake van een fors belast wegennet. Dit zorgt gedurende delen van de dag op sommige locaties voor vertragingen. De toenemende verstedelijking zal bovendien zorgen voor een toename van de hoeveelheid verkeer. Zowel vanwege de bestaande situatie als vanwege de verstedelijking zijn er daarom verbeteringen nodig van de infrastructuur. Bij bereikbaarheid dient gedacht te worden aan alle vervoerwijzen. Zeker in het stedelijk wegennet hebben deze een sterk verband met elkaar. Verreweg de meeste wegen in Leiden worden gebruikt door de fietser, voetganger, auto en ook de bus. Infrastructurele maatregelen hebben dan ook in veel gevallen effect op alle vervoerwijzen. Daarom wordt met een integrale blik gekeken naar het wegennet om zo de juiste projecten uit te voeren. Bij de uitvoering ervan wordt de verschillende beleidsambities meegenomen, zoals het stimuleren van duurzame vervoerwijzen. Tegelijk is als basis voor het wegennet het noodzakelijk ook te investeren in maatregelen om meer autoverkeer te kunnen verwerken. Dit kan het geval zijn vanwege grote overlast op locaties die overbelast zijn. Dit gaat ook ten koste van de verkeersveiligheid. Daarnaast is het belangrijk een aantal vlotte verbindingen te hebben voor het autoverkeer, zoals de Leidse Ring . Het autoverkeer concentreert zich dan op de meest geschikte wegen zodat elders minder auto’s rijden. Dergelijke wegen en infrastructurele projecten die hier plaatsvinden zijn ook direct belangrijk voor verstedelijkingsopgaven. Voorbeelden hiervan zijn de reconstructie van de Lammenschansweg in relatie tot de Lammenschansdriehoek, en de Leidse Ring Noord in relatie tot Park De Zwijger, verstedelijking aan de Schipholweg en de ontwikkelingen op het BSP. Op de drukkere wegen rijden ook vaak lijnbussen, waarvoor een vlotte en betrouwbare reistijd belangrijk is. Voor deze drukke wegen is het belangrijk tegelijk ook te voorzien in goede oversteekvoorzieningen en een goede inpassing. Verreweg de meeste wegen in de stad zijn overigens rustige woonstraten. Daar is een eenvoudige inrichting meestal voldoende en kunnen fietser en auto gebruik maken van dezelfde ruimte. De basis die bepaalt welke projecten te realiseren vanuit bereikbaarheid is de Mobiliteitsnota. Zo werkt de gemeente aan verschillende infrastructurele projecten om de verkeersveiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid van Leiden te verbeteren. Ook vinden diverse studies plaats om te onderzoeken welke maatregelen mogelijk en nodig zijn.

Beleidsontwikkeling bevoorrading en laden/lossen

Komend jaar zetten we actief in op beleidsontwikkeling rondom bevoorradingsroutes en het laden en lossen in onze stad. Door de toename van bezorgverkeer, extra woningbouw en de groeiende druk op de openbare ruimte, is het essentieel om slimme en toekomstbestendige keuzes te maken. We willen zorgen voor een goede bereikbaarheid van ondernemers, terwijl we tegelijkertijd oog houden voor leefbaarheid en verkeersveiligheid. Samen met partners en stakeholders werken we aan duidelijke kaders en praktische oplossingen die bijdragen aan een efficiënte en duurzame stedelijke logistiek.

Verkeersmanagement

Met de inzet van verkeersmanagement sturen en geleiden we het verkeer in de stad, zodat Leiden ook in 2026 goed bereikbaar blijft.

• Verkeersmanagement draagt bij aan verandering van de model shift door weggebruikers te stimuleren bepaalde routekeuzes te maken. We zorgen er bijvoorbeeld voor dat de wachttijd bij verkeerslichten van regionale fietsroutes kort is. In 2026 zullen de verkeersregelingen op de regionale fietsroute langs de Plesmanlaan worden geoptimaliseerd voor een betere fietsdoorstroming. Ook zien wij erop toe dat de doorstroming van het HOV en OV optimaal functioneert in relatie tot het overige wegverkeer. Dit doen we door regelmatig overleg te voeren met Qbuzz en kritisch te kijken naar de systemen van de lijnbussen die prioriteit aanvragen bij de verkeerslichten.
• Verkeersmanagement werkt nauw samen met de hulpdiensten om de stad bij calamiteiten bereikbaar te houden. De brandweer en ambulances kunnen nagenoeg bij alle verkeerslichten op grote afstand prioriteit aanvragen om ongehinderd door te rijden. In 2026 zal de dekking van prioriteit bij verkeerslichten van 95% naar 100% gaan. 
• Vanuit regulier onderhoud aan de verkeerssystemen wordt in 2026 bij geregelde kruispunten verkeerskundig beheer uitgevoerd om de verkeersdoorstroming te beheersen. Dit doen wij door monitoring en bijsturing. Hiervoor maken wij gebruik van TomTom beeldmateriaal en een verkeersmonitoringsysteem, die gedetailleerd en actueel inzicht geeft over verkeersstromen aan de hand van verkeersdata uit de verkeerslichten. Jaarlijks worden meerdere verkeersregelinstallaties verkeerskundig geanalyseerd en waar nodig wordt een optimalisatie uitgevoerd.
• De verkeersdata gebruiken we onder andere om te bepalen wanneer en hoe laat er op de weg gewerkt mag worden om daarmee Leiden bereikbaar te houden. Daarnaast gebruiken we de verkeersdata voor het opstellen en bijstellen van omleidingsplannen bij werkzaamheden en voor evenementen. Ook voor het ontwikkelen van mobiliteitsbeleid wordt data uit het verkeersmonitoringsysteem gebruikt. En tot slot evalueren we de impact van tijdelijke afsluitingen met behulp van verkeersdata.
• Binnen Verkeersmanagement maken we verkeersregelscenario’s vanuit de Verkeerscentrale als blijkt dat afsluitingen en wegomleidingen effecten hebben op de doorstroming. Bij regionale stremmingen of omvangrijke binnenstedelijke hinder wordt getracht de impact te minimaliseren met regelscenario’s. 
• Om de betrouwbaarheid en verkeersveiligheid van het Leidse wegennet te waarborgen, plegen wij preventief en correctief technisch onderhoud aan de verkeerssystemen (verkeerscentrale, verkeersregelinstallaties, pollers en verkeerscamera’s). Bij defecte detectielussen of andere technische mankementen doen we vanuit de Verkeerscentrale verkeerskundige aanpassingen in de verkeersregeling om de doorstroming te waarborgen en de verkeersveiligheid te garanderen.
• Verkeersregie richt zich op de veiligheid van het verkeer, verkeersdoorstroming en uitvoering van de werkzaamheden. Verkeersregie zorgt ervoor dat de stad bereikbaar blijft tijdens de bouw van grote (infrastructurele) projecten. De stad mag immers niet op slot gaan. Daarom is het maken van goede planningen en een goede afstemming met de hulpdiensten van groot belang. Naast werken die aan de weg of het water plaatsvinden houdt verkeersregie zich ook bezig met andere activiteiten die ingrijpen op de beschikbaarheid en de werking van de weg, zoals kabels en leidingen, rioolwerkzaamheden, evenementen en bouwlocaties. Ook draagt verkeersregie elk jaar bij aan het afwikkelen van het verkeer bij de terugkerende grote Leidse evenementen. Zoals bijvoorbeeld 3 Oktober en de Leiden Marathon.
• Bij de kaderbrief 2025 is geld beschikbaar gesteld tot aan 2027 om werk te maken van hinderbeperking. Samen met partners en bedrijven in de stad wordt een plan opgesteld om door middel van verkeersmaatregelen, mobiliteitsmaatregelen en de communicatie daarover, slimme gezamenlijke maatregelen te treffen waardoor de stad ook tijdens de vele werkzaamheden goed kan blijven functioneren. Voorbeelden van maatregelen zijn: 
  • Inzetten op het verduurzamen van het reisbeleid van grote werkgevers. Hiervoor worden mobiliteitsadviseurs ingezet die de bedrijven benaderen en concreet kunnen adviseren.
  • Inzetten op een doelgroepgerichte communicatieaanpak gericht op reizigers. Zij worden bewuster gemaakt van voor hen passende alternatieven. Daarbij zetten we onder andere social media en apps in.
  • Verbeteren van de mogelijkheden voor parkeren op afstand met natransport. Daarbij verkennen we of en hoe het aanbod aan P+R faciliteiten kan worden uitgebreid. 

Een project overstijgende aanpak draagt bij aan de mogelijkheden om evenementen te organiseren, woningbouw te ontwikkelen, verkeersveiligheid te versterken, beheerwerkzaamheden uit te voeren en de beleidsdoelstellingen voor mobiliteit (de modal shift) te verwezenlijken. 

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

4B1.5 Verbeteren parkeeraanbod

Om Leiden aantrekkelijk te houden om in te wonen, werken en verblijven en als vestigingsplaats voor bedrijven is het noodzakelijk om integraal parkeerbeleid te hebben. Onze ambitie is om de juiste parkeerder op de juiste plek te laten parkeren. Dit doen wij door de inzet van gereguleerd parkeren, vergunningen en door ons parkeerareaal kwantitatief en kwalitatief aan te laten sluiten bij de ambitie.

Parkeerbeleid

De ambities op het gebied van parkeren zijn verwoord in de Parkeervisie Auto- en Fietsparkeren Leiden 2020-2030. Dit parkeerbeleid draagt bij aan het stimuleren van het gebruik van duurzame vervoersmiddelen en het verbeteren van de leefbaarheid en kwaliteit van de openbare ruimte. Wij willen de juiste parkeerder op de juiste plek laten parkeren. Uitgangspunt hierbij is dat (langparkerende) bezoekers – die met de auto moeten/willen komen – in de garages parkeren, zodat de openbare parkeerplaatsen op straat gebruikt kunnen worden door bewoners en kortparkerende bezoekers. Tevens levert het parkeerbeleid een bijdrage aan het op een verantwoorde wijze inbedden van de verstedelijkingsopgave. Parkeerbeleid maakt onderdeel uit van de integrale afweging tussen mobiliteit, verstedelijking, duurzaamheid en het vestigingsklimaat. Daarnaast wordt met het parkeerbeleid beoogt de parkeerdruk op een acceptabel niveau te houden, dan wel te krijgen. Dit om de benodigde ruimte te creëren voor groen- en verblijfsvoorzieningen.

Circa 4 jaar geleden is aangevangen met de uitvoering van de maatregelen uit de parkeervisie. Hierbij zijn de maatregelen in de binnenstad als eerste aan bod gekomen. Zo zijn er ongeveer 1.000 bezoekersparkeerplaatsen omgezet naar vergunninghoudersparkeerplaatsen, zijn er op een 7-tal locaties kort-parkeerplaatsen aangewezen, waarvan 2 locaties voorzien zijn van een rode-band-parkeerautomaat, is het aantal parkeervergunningen per adres teruggebracht van 2 stuks naar 1 stuk, is het tarief voor de (bestaande) tweede parkeervergunning opgehoogd, zijn er parkeerplaatsen in de gemeentelijke garages beschikbaar gesteld aan bewoners, zijn er plafonds ingesteld voor de vergunninguitgifte en worden er wachtlijsten gehanteerd. Om na te gaan wat het effect is van deze maatregelen en hoe bewoners, ondernemers, instellingen en bezoekers het parkeerbeleid ervaren, heeft er in 2025 een evaluatie plaats gevonden over het parkeerbeleid in de binnenstad. In 2026 zal het beleid - afhankelijk van de uitkomsten van de evaluatie – geoptimaliseerd worden.  

Tevens zal er in 2026 een grote evaluatie plaatsvinden van de effecten van en ervaringen met alle overige maatregelen uit de parkeervisie en de Beleidsregels Parkeernormen. 

In 2026 wordt verder gewerkt aan de voorbereiding voor een nieuwe ondergrondse parkeergarage van circa 484 parkeerplaatsen op het Morspoortterrein. Verwacht wordt in 2027 een uitvoeringsbesluit aan de gemeenteraad voor te leggen.

Parkeermanagement

Het parkeermanagement heeft de taak om het parkeerbeleid voor de auto en fiets effectief en efficiënt in de praktijk te brengen en zodoende de parkeerruimte optimaal te benutten en de opbrengst van het parkeren binnen de beleidskaders te optimaliseren. Parkeermanagement voert regie uit over het fietsparkeren en autoparkeren. Dit gebeurt door middel van het afsluiten en onderhouden van dienstverleningsovereenkomsten over de resultaten van de uitvoering. Hieronder vallen onder andere beheer en onderhoud van straatparkeren en parkeren in garages, uitgifte van parkeervergunningen, innen van naheffingen en afhandeling van bezwaar en beroep, inzet van handhaving in de parkeerrestrictiegebieden en beheer van de fietsenstallingen. Daarnaast voert parkeermanagement het contractmanagement uit voor contracten met externe partijen. Aanvullend is parkeermanagement verantwoordelijk voor het verder digitaliseren van de parkeerketen.

Autoparkeren

De evaluatie van het parkeerbeleid in de binnenstad (2025) en de evaluatie van de overige maatregelen uit de parkeervisie (2026) zullen resulteren in een voorstel tot optimalisatie van het beleid, met daarbij de doelstellingen uit het beleidsakkoord als richtsnoer. Tevens zal het effectueren van de maatregelen uit de Agenda Autoluw worden voortgezet evenals het vergroenen van woonwijken waar de parkeerdruk dit toelaat.

Eind 2025 gaat de nieuwe P&R Locatie Mendelweg (nieuwe parkeergarage van Naturalis) open. Hiermee hebben de bezoekers van Naturalis een ruime eigen parkeergarage en is er extra parkeercapaciteit voor P&R in de stad. 

Fietsparkeren

Door de groei van de stad, de regio en het fietsgebruik ontstaat er ook meer vraag naar fietsparkeervoorzieningen. De ruimtelijke beperkingen in de historische binnenstad, maar ook de kwaliteitsambities voor de openbare ruimte hebben tot gevolg dat er steeds meer inpandige voorzieningen nodig zijn. In de vele smalle straten van de binnenstad en de eerste en tweede schil rond de binnenstad is vaak de enige mogelijkheid voor uitbreiding van fietsparkeerplaatsen het opheffen van autoparkeerplaatsen ten behoeve van fietsenrekken. Het realiseren van voldoende fietsparkeerplaatsen vergt dan ook een lange adem, zoals bijvoorbeeld al blijkt bij de realisatie van de Breestraatstalling, die naar verwachting in de eerste helft van 2026 open kan gaan. Met name bij stations en in de binnenstad is de vraag naar parkeervoorzieningen groter dan het aanbod. Ook sluiten de parkeervoorzieningen niet altijd aan bij de parkeervraag. De kwalitatieve en kwantitatieve uitbreiding van het aantal fietsparkeerplaatsen sluit aan bij de ambitie Fiets op 1 en de overgang naar duurzame mobiliteit. In 2026 wordt verdergegaan met het uitvoeren van de doelstellingen uit de Parkeervisie, waarin fietsparkeren een prominente rol heeft. In de binnenstad wordt gewerkt aan verbeteringen van het fietsparkeren via het Uitvoeringsplan Fietsparkeren Binnenstad. Ook blijven we in 2026 verzoeken behandelen van bewoners en ondernemers voor het (bij)plaatsen van fietsenrekken. Om het fietsen te stimuleren zijn voldoende, kwalitatief hoogwaardige voorzieningen op een strategische locatie randvoorwaardelijk. De kosten en baten van het fietsparkeren zijn onderdeel van de Parkeerexploitatie (Pex) waarin ook de kosten en opbrengsten van het autoparkeren opgenomen zijn.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

Effectindicatoren bij 4B Bereikbaarheid

1. ¹ De streefwaarden voor het aantal in- uit- en overstappers op de treinstations in Leiden zijn verhoogd. In 2023 en 2024 is de streefwaarden van 2028 al bereikt. In 2024 is de groei minder groot dan in voorgaande jaren. Er is om die reden gekozen voor een streefwaarde met een lichte groei richting 2030. Hiermee laten we een realistischer beeld zien van de aantallen en dat de groei mogelijk afvlakt.

Beleidsterrein 4C Verkeersveiligheid

Het verbeteren van de verkeersveiligheid is een belangrijke ambitie van Leiden. Leiden is een drukke en dichtbebouwde stad, waar veel mensen met elkaar samenleven en samen op een veilige manier gebruik maken van die stad. In 2024 is de tweede verkeersveiligheidsmonitor opgesteld waarmee de verkeersveiligheid in de stad gemonitord wordt.

Met de Impuls Verkeersveiligheid heeft het college extra ambities geformuleerd om de verkeersveiligheid in Leiden te verbeteren. 

Doelen en prestaties bij 4C Verkeersveiligheid

4C 1.1. Stimuleren verkeersveilig gedrag

Het verkeersveiligheidsbeleid is onderdeel van de Mobiliteitsnota 2020-2030. Om de stad verkeersveiliger te maken richten we ons op de drie pijlers van het verkeersveiligheidsbeleid: infrastructuur, educatie en handhaving. In 2026 zetten wij weer volop in op verkeerseducatie ter verbetering van de verkeersveiligheid. De gemeente doet mee aan landelijke en regionale campagnemomenten aan het begin van het schooljaar, over fietsverlichting, alcoholgebruik en afleiding in het verkeer. Ook wordt er jaarlijks voor ouderen een Opfriscursus georganiseerd, in het kader van het landelijke programma Doortrappen. De campagnes en acties worden steeds meer in regioverband afgestemd en uitgevoerd.

Rondom scholen is veel aandacht voor de verkeersveiligheid. Op basis van een eerder uitgevoerde evaluatie schoolomgeving, nemen wij aanvullende maatregelen om de verkeersveiligheid rondom basisscholen te verbeteren. Deze maatregelen hebben als doel een zo veilig mogelijke schoolomgeving voor iedere basisschoolleerling te maken. In de contacten met de Leidse scholen kijken we, naast verbeteringen in de fysieke omgeving, ook naar gedragsbeïnvloeding door educatie en handhaving om de verkeersveiligheid te verbeteren. In 2026 gaan we verder met het verbeteren van de verkeersveiligheid rond verschillende scholen in Leiden.

Vanaf 2026 kunnen de handhavers gebruik maken van hun nieuwe bevoegdheden om op te treden tegen bellen op de fiets, door rood fietsen/lopen en het ontbreken van werkende fietsverlichting. Dit kan worden ingezet om campagnes en educatie te ondersteunen.

4C1.2 Verbeteren verkeersveilige inrichting

Leiden streeft naar een zo veilig mogelijke inrichting van de openbare ruimte. Bij alle projecten in de openbare ruimte is dan ook nadrukkelijk aandacht voor verbetering van de leefomgeving en de verkeersveiligheid. Bijvoorbeeld bij de wijkgerichte aanpak vanuit beheer is nadrukkelijk aandacht voor verbetering van de verkeersveiligheid in een wijk. Maar ook bij de projecten uit de programma’s Leiden Duurzaam Bereikbaar en Autoluwe Binnenstad is het verbeteren van de verkeersveiligheid altijd onderdeel van de opgave.

Middels de veiligheidsmonitor, die iedere twee jaar wordt opgesteld, wordt de verkeersveiligheid gemonitord. Uit de monitor van 2024 blijkt dat de nadruk in aanpak het beste kan komen te liggen op het inrichten van 30 kilometerwegen volgens de landelijke richtlijn van Duurzaam Veilig, het verbeteren van de verkeersveiligheid voor de fietser op gemeentelijk gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom, aandacht voor de oudere verkeersdeelnemer (55+), aandacht voor de jongere verkeersdeelnemer (18 – 24 jaar) en verkeersveiligheidsoplossingen voor de bromfietsers op gebiedsontsluitingswegen.

 In 2026 gaan we aan de slag met de Impuls Verkeersveiligheid; er wordt extra geïnvesteerd door uitbreiding van formatie, een gemeentebrede gedragscampagne, verbetering van de monitoring en extra inzet op handhaving door gemeente en flitspalen.

De 14 aandachtlocaties, die in de monitor naar voren zijn gekomen, zullen de komende jaren worden onderzocht en zo mogelijk worden verbeterd.

In 2025 is het wegencategoriseringsplan en het beleidskader GOW 30 vastgesteld. In 2026 gaat het college aan de slag met het opstellen van een uitvoeringsplanning om de verschillende wegen op te waarderen naar GOW30. Slechts enkele wegen kunnen direct worden opgewaardeerd. De meeste wegen moeten fysiek worden aangepast, zodat de gebruiker herkent dat het een weg betreft waar maximaal 30 km/h mag worden gereden. De aanpassing wordt in lopende projecten meegenomen. Voor sommige wegen wordt een apart project opgezet.

Projecten in de programma’s Autoluwe binnenstad en Leiden duurzaam bereikbaar

Effectindicatoren bij 4C Verkeersveiligheid

*) De stijging van de letselongevallen op aandachtlocaties is te verklaren doordat er wordt teruggekeken naar de periode 2021-2023 en het coronajaar 2020 buiten de cijfers is gevallen. De verwachting is dat er nog een stijging is tot 2025 en dat daarna een daling wordt ingezet, omdat een aantal projecten om de verkeersveiligheid te verbeteren nu worden uitgevoerd, zoals Groote Vink, Vrijheidslaan/ Zoeterwoudseweg en de eerste maatregelen op de Lammenschansweg.

Kaderstellende beleidsstukken

Onderstaand overzicht omvat de afgelopen 5 jaar.

• RV 24.0119 Voorbereidingskrediet programma autoluwe binnenstad - project nieuwe inrichting Oosterkerkstraat - Ir Driessenstraat
• RV 24.0069 Voorbereidingskrediet ondergrondse parkeergarage Morspoortterrein
• RV 24.0070 Tussentijdse wijziging legesverordening 2024 tbv aansluiting zero-emissie loket
• RV 24.0068 Uitvoeringsbesluit fietsenstalling Lange Mare
• RV 24.0062 Voorbereidingskrediet Fietspoort Spanjaardsbrug
• RV 24.0048 Uitvoering maatregelen parkeervisie fase 3
• RV 24.0035 Kaderbesluit Groene lopers Leiden; Veilige straten, leefbare wijken, schone lucht en een vitale binnenstad, Ontwerpschetsen ‘slimme knips’ en Leiden-west
• RV 24.0018 Ontwerp-VVGB Fietsenstalling Lange Mare bij de Hartebrugkerk
• RV 23.0132 Uitvoeringsbesluit Herinrichting kruispunt bij de Groote Vink (Haagweg-Leidseweg) en verkeersontsluiting Leiden-Voorschoten
• RV 23.0125 Herinrichting Openbare Ruimte Verbeekstraat
• RV 23.0128 Verordening op de heffing en invordering van parkeerbelastingen 2024
• RV 23.0083 Kaderbesluit herinrichting Hoge Rijndijk
• RV 23.0066 Agenda Autoluwe Binnenstad - Herinrichting openbare ruimte Noordeinde
• RV 23.0064 Uitvoeringsbesluit Jan van Houtkade/Koepoortsbrug
• RV 23.0037 Kaderbesluit fietsenstalling Hartebrugkerk
• RV 23.0029 Aanvullend krediet fietsenstalling de Geus
• RV 23.0009 Kaderbesluit gebiedsontwikkeling Park De Zwijger en aanvullende kaders Leidse Ring Noord Willem de Zwijgerlaan
• RV 23.0001 Aanpassingen parkeer- en parkeerbelastingverordening ten behoeve van implementatie nieuwe parkeerzones en wijzigingen parkeerzone A
• RV 22.0027 Kaderbesluit Herinrichting kruispunt bij de Groote Vink (Haagweg-Leidseweg)
• RV 21.0140 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord – Deelproject Schipholweg Oost
• RV 21.0130 Uitvoeringsbesluit Ophogen parkeergarage Haarlemmerstraat
• RV 21.0107 Esthetisch programma van Eisen Rijnlandroute Europaweg en Lammenschansplein
• RV 21.0102 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord - deelproject Oude Spoorbaan
• RV 21.0086 Uitvoeringsbesluit Herinrichting Veerplein e.o. deelproject Singelpark
• RV 21.0081 Verordening tot wijziging van de Wegsleepverordening Leiden 2004
• RV 21.0077 Uitvoeringsbesluit Openbare Ruimte projecten Binnenstad: Havenplein
• RV 21.0075 Parapluherziening beleidsregels parkeren Binnenstad en Stationsomgeving
• RV 21.0071 Uitvoeringsbesluit herinrichting Centrumroute fase 4, tracédeel Schuttersveld
• RV 21.0059 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord – Deelproject Engelendaal
• RV 21.0057 Uitbreiding gereguleerd parkeren
• RV 21.0051 Exploitatie en Beheer Fietsenstalling Breestraat-Mosterdsteeg
• RV 21.0045 Wensen en bedenkingen bij Regionale Strategie Mobiliteit Holland Rijnland
• RV 21.0038 Gebiedsvisie Stationsgebied
• RV 21.0034 Kaderbesluit Herinrichting Jan van Houtkade (Singelpark fase 2)
• RV 21.0033 Uitvoeringsbesluit Leidse Ring Noord Plesmanlaan
• RV 21.0028 Beleidsprogramma Voetganger 2020-2030
• RV 21.0012 Instandhoudingswerkzaamheden Fietsenstalling Taxistandplaats
• RV 21.0002 Vaststellen bestemmingsplan Parapluherziening Fietsparkeren
• RV 20.0148 Autoluwe Binnenstad
• BW 20.0379 Beleidsregels Parkeernormen Leiden 2020
• BW 20.0258 Beleidsregel Oplaadinfrastructuur elektrische voertuigen gemeente Leiden 2020
• RV 20.0137 Aanpassen Parkeerverordening, Parkeerbelastingverordening en de Nadere voorschriften (K.31.2)
• RV 20.0125 Uitvoeringsbesluit geluidvoorzieningen c.a. Willem de Zwijgerbrug
• RV 20.0111 Beleidsprogramma Fiets 2020-2030 Leiden Fietsstad
• RV 20.0078 Aanpassen komgrenzen Wegenwet en Wegenverkeerswet
• RV 20.0063 Fietsenstalling De Geus
• RV 20.0050 Uitvoeringsbesluit Brug Poelgeest
• RV 20.0038 Parkeervisie Leiden Auto- en Fietsparkeren 2020-2030
• RV 20.0031 Kaderbesluit Renovatie en ophoging Haarlemmerstraat parkeergarage
• RV 20.0030 Mobiliteitsnota Leiden duurzaam bereikbaar 2020-2030
• RV 20.0029 Uitvoeringsbesluit LBSP Duurzame Reconstructie Openbare Ruimte en Infrastructuur
• RV 20.0007 Uitvoeringsbesluit herinrichting Centrumroute fase 3, tracédeel Langegracht en Oude Herengracht

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen

De daling en/of stijging van de lasten en baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2026-2029.

Beleidsterrein Duurzame Mobiliteit

De lasten op dit beleidsterrein zijn gedaald met € 886.000.
Een bedrag van € 237.000 wordt veroorzaakt doordat in 2025 een bijdrage aan het krediet "ruimte op straat" is begroot. Wanneer deze lasten in 2025 niet geheel worden gerealiseerd blijven deze middelen wel beschikbaar voor uitvoering in 2026.
De lasten voor de Zero Emissie opgave dalen in 2026 met € 730.000 ten opzichte van 2025. Dat wordt veroorzaakt doordat de incidentele middelen (subsidie van het rijk) voor het laatst in 2025 zijn begroot. Deze middelen blijven ook in 2026 beschikbaar voor de Zero Emissie opgave.

De baten op dit beleidsterrein zijn gedaald met € 415.000 vanwege het feit dat de incidentele subsidie van het rijk voor de opgave Zero Emissie voor het laatst in 2025 wordt ontvangen.

Beleidsterrein Bereikbaarheid

De lasten op dit beleidsterrein bedragen € 27,6 mln. In 2026. Ten opzichte van 2025 (€ 31,1 mln.) is sprake van een daling met € 3,5 mln.
Een belangrijke oorzaak van de daling is dat er in de begroting 2025 lasten zijn begroot (gedekt door reserves) voor bijdragen aan diverse mobiliteitsinvesteringen, voor een bedrag van € 5,4 mln. terwijl in 2026 € 4,4 mln. is begroot. Dat is een daling van € 1,0 mln. Wanneer het budget in 2025 niet volledig wordt besteed omdat er bijvoorbeeld sprake is van gewijzigde planningen in projecten, blijven deze middelen wel beschikbaar voor uitvoering in 2026.
Daarnaast is het budget voor de planvoorbereidingskosten voor de "MiRT-verkenningsfase OV knoop Leiden CS" in 2026 € 2,8 mln. lager dan in 2025. Wanneer het budget in 2025 niet volledig wordt besteed blijven de middelen wel beschikbaar voor de kosten van planvoorbereiding in 2026.
Tot slot is binnen de prestatie voor het verbeteren van het (fiets)parkeeraanbod is voor het fietsparkeren De Geus sprake van een daling van de lasten in 2026 ten opzichte van 2025 in verband met een éénmalige betaling van appartementsrecht aan de ontwikkelaar van € 507.000 in 2025.

De baten van het beleidsterrein Bereikbaarheid bedragen in 2026 € 22,7 mln. Terwijl deze in 2025 € 24,5 mln. bedragen. Een verlaging van € 1,8 mln.
Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door lagere begrote bijdragen van het Rijk en Provincie Zuid-Holland voor een bedrag van € 1,9 mln. voor de gezamenlijke voorbereidingskosten "MIRT-verkenningsfase OV knoop Leiden CS". Leiden treedt daarbij op als aanbestedende organisatie namens de betrokken partijen en brengt jaarlijks de gemaakte kosten in rekening bij het Rijk en de Provincie Zuid-Holland.

Beleidsterrein Verkeersveiligheid

De lasten op dit beleidsterrein zijn gestegen met € 409.000.
Dit wordt onder andere veroorzaakt door de bij de Kaderbrief 2026 - 2029 toegekende middelen van € 125.000 voor het bevorderen van de verkeersveiligheid in de stad.
Het restant wordt veroorzaakt door indexering van budgetten, de doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten ontwikkeling vanuit het meerjareninvesteringsplan 2026 - 2029.

Reserves

Reserve parkeren

Het uitgangspunt binnen het beleidsterrein parkeren is altijd geweest dat lasten en baten die betrekking hebben op parkeren worden verrekend met de reserve parkeren. Ten opzichte van de begroting is het resultaat in 2024 € 296.737 nadelig. Dit bedrag is onttrokken aan de reserve parkeren.

Onderstaand wordt de actuele ontwikkeling van de reserve parkeren voor de komende jaren beschreven.

Een selectie van belangrijkste ontwikkelingen:

• De grondkosten van fietsenstalling de Geus. De kosten zijn opgenomen in 2026 en geraamd op € 0,6 mln.
• De kosten van de nieuwe fietsenstalling Lange Mare zijn geraamd op € 4,4 mln. (€ 2,9 mln. activeerbare lasten en € 1,5 mln. incidentele lasten).
• Een risicobuffer voor de impact rentewijzigingen van jaarlijks € 0,4 mln. (uitgangspunt omslagrente 1,5%)
• ICT kosten voor applicaties die niet binnen het gesloten systeem van de parkeerexploitatie worden geboekt. Deze kosten worden door de afdeling ICT doorbelast. Jaarlijks wordt een bedrag inclusief indexatie opgenomen van gemiddeld € 0,11 mln.
• Een vervangingsinvestering voor de parkeerautomaten in zone A en B die sinds 2016 in gebruik zijn. Vanaf 2027 wordt jaarlijks een bedrag opgenomen van € 0,1 mln.
• Een reservering voor de vervangingsinvesteringen van installaties, parkeerapparatuur en wagenpark. Vanaf 2025 worden jaarlijks extra kapitaallasten opgenomen van gemiddeld € 0,67 mln.
• De nieuwe fietsenstalling in de bibliotheek op de Nieuwstraat. Er wordt vanaf 2027 jaarlijks gemiddeld een bedrag opgenomen van € 0,4 mln. ter dekking van exploitatie- en kapitaallasten.
• In de reserve Parkeren is structureel een veiligheidsbuffer aangehouden van € 2 mln. voor potentiële toekomstige economische ontwikkelingen die tegenvallende resultaten tot gevolg hebben.
• Voor de aanpak van fietsparkeerproblemen in de wijken wordt structureel € 0,13 mln. opgenomen.
• Een structureel nadeel van € 0,31 mln. als gevolg van de uitbreiding van de formatie, vanwege het toegenomen werk door het uitgebreide gereguleerde parkeerareaal.
• Een structureel nadeel van € 0,2 mln. door de geprognosticeerde herijking van de beheerskosten voor de nieuwe fietsenstalling Breestraat, gebaseerd op ervaringscijfers van bestaande stallingen en de ruime openingstijden.
• Een bijdrage aan het MIRT (Meejarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) wordt in 2033 eenmalig € 8 mln. gereserveerd voor cofinanciering van nog niet gedekte fietsvoorzieningen.

Reserve bereikbaarheidsprojecten

In 2024 vindt er een toevoeging en onttrekking plaats van € 2,5 mln. plaats voor de dekking van plankosten in de definitiefase van mobiliteitsprojecten. De toevoeging aan de reserve van € 148.000 heeft betrekking op de beheerkosten van de Leidse Ring Noord.

Reserve OV Knoop Leiden CS

In 2026 is een onttrekking begroot van € 647.000 voor de investeringsuitgaven "MIRT OV knoop Leiden CS".

Investeringen

In bovenstaand overzicht staan de investeringen zoals deze zijn opgenomen in het investeringsplan 2026-2029. In paragraaf 4.2.2 Investeringen wordt de ontwikkeling van de kapitaallasten toegelicht en staat een overzicht met te voteren kredieten.

Subsidies

Niet van toepassing.

1. MIRT = Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport