Inleiding

Leiden is een gezonde en sociale stad. In 2026 ligt de focus daarom op het versterken van de sociale basis en het vergroten van de gezondheid en het welzijn van onze inwoners. Programma 9 maakt, net als programma's 7, 8C en 10, deel uit van het sociaal domein. De kern van onze Visie Sociaal Domein is dat iedereen meetelt en meedoet. We beschrijven in de visie dat de gemeente invloed kan uitoefenen op drie niveaus. Op het niveau van het stadsklimaat werken we aan het laagdrempeliger maken van een gezond leven van onze inwoners en het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen inwoners. Op collectief niveau werken we met onze partners aan het toegankelijk maken en houden van voorzieningen voor inwoners met een gerichte hulpvraag. Op individueel niveau werken we aan het verbeteren van de opvang en ondersteuning voor kwetsbare inwoners.

Leiden Inclusief

Vanuit programma Leiden Inclusief wordt gewerkt aan de ambitie dat iedereen meetelt in Leiden en dat iedereen zichzelf kan zijn. Met respect voor wat je kan en voelt, wat je afkomst, cultuur, geloof en uiterlijk is. Want als iedereen zich thuis, geaccepteerd en veilig voelt, wordt Leiden een fijne stad voor iedereen’. We zetten ons in om een diverse, inclusieve en gelijkwaardige gemeentelijke organisatie te zijn, en om al het werk dat we doen op die manier uit te voeren. We streven ook naar meer bewustwording op dit thema in de samenleving. We versterken de netwerken in de stad die zich inzetten op dit thema en zetten die actief in om het beleid en de uitvoering meer inclusief en gelijkwaardig te maken.

Om Diversiteit, Inclusie en Gelijkwaardigheid goed en structureel te verankeren in de brede organisatie is het belangrijk dat iedereen zich er verantwoordelijk voor voelt. Elke medewerker van de gemeente heeft een taak om discriminatie te voorkomen en een gelijkwaardige behandeling van collega’s en inwoners van de stad te borgen. Dat is geen extraatje op het werk dat al geleverd wordt, maar een integraal onderdeel ervan. We vinden het belangrijk om dat in het DNA van elke medewerker te krijgen en willen het om die reden niet blijven aanjagen vanuit een programmateam. Aan het eind van 2025 wordt, na een uitgebreide evaluatie, een overdracht gedaan naar de lijnorganisatie. We brengen dan de inspanningen van het programma zo veel mogelijk onder in bestaande werkzaamheden en formatieplekken.

Om toe te zien op een goede implementatie en sterke verankering van de resultaten die het programma bereikt heeft, creëren we de nieuwe rol van Coördinator DIG. Deze coördinator dient ook als mechanisme om de organisatie scherp te houden op nieuwe ontwikkelingen en mogelijke aandachtsgebieden.

Koloniaal- en slavernijverleden

Naast de inspanningen van het programma Leiden Inclusief is er ook gewerkt aan vervolgstappen naar aanleiding van het vooronderzoek koloniaal- en slavernijverleden. De continuïteit van de vervolgstappen is geborgd door er een apart project voor op te starten. Binnen dit project wordt aan de volgende zaken gewerkt: vervolgonderzoek, een denktank, een proces om tot excuses te komen en de realisatie van kunstwerk(en) voor dit verleden.

Sterke Sociale Basis

De Sterke Sociale Basis (SSB) is ingedeeld in drie thema’s (opdrachten) ’Opgroeien’, ‘Samen Meedoen’ en ‘Basiskracht’. Voor alle inwoners bieden we laagdrempelige activiteiten in de wijk. Dit gebeurt va de SSB-partners SOL, Incluzio en BuZz. Zij bieden activiteiten zoals ‘Een Goede Buur’, mantelzorgondersteuning, taallessen of sportactiviteiten voor jongeren.

Het doel van de Sterke Sociale Basis is om activiteiten te organiseren waardoor inwoners elkaar ontmoeten, meedoen en zich verbonden voelen. Dit doen de partners van de Sterkte Sociale Basis door samen te werken met vrijwilligersorganisaties, sportverenigingen, huisartsen, wijkagenten, et cetera. De Sterke Sociale Basis is gestart in juli 2020 en tussentijds geëvalueerd in 2024. Op basis van de uitkomsten van de tussentijdse evaluatie zijn de overeenkomsten verlengd tot 1 juli 2029. De opdracht voor de Sterke Sociale Basis is ‘breed’ geformuleerd. Op basis van input uit beleidsterreinen die betrokken zijn bij uitvoering van de Sterke Sociale Basis en gesprekken met de Sterke Sociale Basis partners zijn er zes prioriteiten opgesteld voor de uitvoering in de komende jaren. Deze prioriteiten zullen verwerkt worden in de jaarplannen van de Sterke Sociale Basis partners. Daarnaast wordt huidig beleid en uitvoering daarvan gecontinueerd.

Beleidskader Gezondheid, Sport, Spelen en Bewegen

We hechten eraan dat alle Leidenaars een gezonde en actieve leefstijl hebben. Voldoende bewegen is een essentieel onderdeel voor (het kunnen hebben van) een gezonde en actieve leefstijl. Daarom stimuleren we dat alle Leidenaars voldoende kunnen sporten, spelen, en bewegen. Dit is in lijn met het beleidskader Sport en Gezondheid 'Samen maken we de stad gezond en actief 2019-2023', het beleidskader Spelen en Bewegen (2019-2023) en het beleidsakkoord 'Samen leven in Leiden 2022-2026'. Dat doen we samen met de inzet van de sportverenigingen, buurtsportcoaches en andere stadspartners. In 2026 werken we het nieuwe beleidskader Gezondheid, Sport, Spelen en Bewegen verder uit op basis van de participatie die eind 2025 heeft plaatsgevonden, waarin we ook met de gemeenteraad inhoudelijk in gesprek zijn gegaan. De gemeenteraad wordt na de participatie begin 2026 verder betrokken. Met deze aanpak komen we bij een nieuw college en gemeenteraad na de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 met ambities en doelstellingen binnen de domeinen Sport, Gezondheid en Spelen om concreet vorm en inhoud te geven aan een integraal beleidskader voor de periode 2026 – 2030.

Leiden Healthy Society Center (LHSC)

Het LHSC is onderdeel van Leiden Kennisstad en is een samenwerking tussen de gemeente Leiden en Universiteit Leiden (Faculteit Sociale Wetenschappen), Hogeschool Leiden en mboRijnland. TNO en LUMC zijn voornemens begin 2026 aan te sluiten. De inzet van de programmacoördinator LHSC wordt in 2026 gecontinueerd met als opdracht het ontwikkelen van een meerjarenstrategie, het bewaken van de voortgang en het vergroten van de zichtbaarheid van het LHSC. Ook al binnen het LHSC steeds meer de beweging naar de wijken gemaakt worden. Participatie en het betrekken van inwoners worden daarbij steeds belangrijker: niet alleen tijdens het kennisfestival maar ook daarbuiten zullen inwoners een plek krijgen in de activiteiten van het LHSC, zodat hun ervaringen en ideeën direct bijdragen aan het gezamenlijke doel: een gezonde en vitale stad.

City deal gezonde en duurzame voedselomgeving

De gemeente Leiden blijft in 2026 actief bijdragen aan de uitvoering van de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving. Het accent ligt op de doorontwikkeling van Spoor 1: de voedseldrukmeter (heatmap). Dit doen we in nauwe samenwerking met Hecht GGD en lokale stakeholders. Ook wordt ingezet op het vertalen van de inzichten uit de heatmap naar concrete maatregelen in de stad, in lijn met de ambitie om een gezonde voedselomgeving voor alle inwoners te realiseren.

Aanpak eenzaamheid en mentale gezondheid

Er wordt in 2026 voortgebouwd op de aanpak ‘Eenzaamheid en Mentale Gezondheid’. Het uitvoeringsprogramma wordt verder doorontwikkeld, met speciale aandacht voor de punten uit de ingediende amendementen. Er wordt verkend of de campagne Eenzaamheid herhaald kan worden en er vindt een intensivering plaats vanuit de Sterke Sociale Basis partijen op het thema eenzaamheid.

Aanpak huiselijk geweld: Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming

Er wordt landelijk en regionaal al jaren ingezet op het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming met als doel om de aanpak van huiselijk geweld fundamenteel anders vorm te geven. Hierdoor zouden gezinnen en huishoudens zich beter gehoord en geholpen voelen. Een te vormen Regionaal Veiligheidsteam maakt daar deel van uit. De financiering van deze transitie is onzeker geworden, omdat in de Voorjaarsnota van het Rijk hiervoor geen middelen zijn vrijgemaakt. Of er op een later moment nog middelen beschikbaar komen, is op dit moment onduidelijk. In 2026 kan Leiden met de middelen die voor dit doel nog beschikbaar zijn de lokale ontwikkelingen in de regio Holland Rijnland voortzetten in afwachting van de landelijke ontwikkelingen. Op basis van deze ontwikkelingen kan op onderdelen worden bijgestuurd.

Integraal Zorg Akkoord & Gezond en Actief Leven Akkoord

In 2026 wordt er voor het laatste jaar uitvoering gegeven aan het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorg Akkoord (IZA). Met het IZA wordt er gewerkt aan toekomstbestendige en passende zorg voor iedereen. Dit doen we samen met de andere gemeenten in Holland Rijnland, Zorgverzekeraars en zorgaanbieders. In het Gezond en Actief Leven Akkoord wordt hier lokaal invulling aan gegeven. Voor beide regelingen is er een korting van tien procent op de Specifieke uitkering aangekondigd door het ministerie van VWS. Daarnaast vervallen een aantal onderdelen van het GALA per 2026, namelijk de uitkering voor Een tegen Eenzaamheid, Leefomgeving, Aanpak overgewicht en Obesitas. Voor het vervolg na 2026 van beide akkoorden lopen er gesprekken tussen VNG & VWS. Verwacht wordt dat hier pas in 2026 duidelijkheid over zal komen. Wel is er structureel financiering voor de onderdelen Sportakkoord, Brede regeling combinatiefuncties, Gezonde Kansrijke Start, valpreventie, Terugdringen gezondheidsachterstanden en mantelzorg.

Hecht

In 2026 voert Hecht een taakstelling van 4,6 procent door. Voor de gemeente Leiden wordt de gezinsverpleegkundige aanvullend gefinancierd in 2026. Daarnaast gaat Hecht aan de slag met de invulling van de overige 1,4 procent die in de begroting van 2027 additioneel dient te worden gerealiseerd. Dit percentage staat nog open van de oorspronkelijke taakstelling van zes procent. Daarnaast zal Hecht in 2026 ook invulling geven aan een herstelplan om tot een waardevaste begroting te komen voor de komende jaren.

Leiden op leeftijd

In 2026 wordt de uitvoeringsagenda Leiden op leeftijd 2026 – 2030 gelanceerd. Deze uitvoeringsagenda is vormgegeven op basis van de Leidse visie op Wonen, Zorg en Welzijn en richt zich op de ouderen van Leiden, maar ook hun mantelzorgers. Hierbij wordt ingezet op het creëren van een zorgzame wijk en wordt uitvoering gegeven aan de visie. Dit doen we in samenwerking met onze partners in de stad.

Wmo maatwerk voorzieningen

Voor de Wmo-ondersteuning gaan we in 2026 verder met de acties die al eerder zijn ingezet. Dit betekent onder andere het beter verbinden van de Wmo maatwerkvoorzieningen aan het voorveld. Ook gaan we onderzoeken welke mogelijkheden er nog zijn om de zelfredzaamheid van inwoners te vergroten om de Wmo vraag te verminderen. Ten behoeve van duidelijkheid voor inwoners en medewerkers van het sociaal wijkteam zal in 2026 ook verder uitgewerkt worden wat er wel en niet onder de Wmo valt.

Leidse visie op wonen, zorg en welzijn

Meer informatie over de Leidse visie op wonen, zorg en welzijn is beschreven in programma 6C.

Programma Maatschappelijke Zorg Leidse regio

De Leidse regiogemeenten (Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude) werken samen aan de transformatie Maatschappelijke Zorg vanuit het programma Maatschappelijke zorg Leidse regio. Het programmaplan ‘Alle inwoners horen erbij! (2023-2029)’ is het meerjarig uitvoeringprogramma. Het programma richt zich op inspanningen voor inwoners die behoren tot de doelgroep maatschappelijke zorg.

De focus binnen het programma ligt op een verschuiving van reactieve ondersteuning achteraf naar preventie vooraf. Een voorbeeld hiervan is het benaderen van dak- en thuisloosheid als een woonprobleem (preventie) in plaats van een zorgprobleem.

In 2026 wordt in de Leidse regio extra ingezet op de volgende opgaven:

• De beweging naar ‘Wonen Eerst”. Wonen Eerst houdt in dat dakloze mensen directe toegang krijgen tot zelfstandige woonruimte zonder dat zij eerst moeten laten dat zij in staat zijn om zelfstandig te wonen en aan allerlei voorwaarden moeten voldoen. Samen met (zorg)aanbieders en corporaties zullen pilots worden geïnitieerd, zoals beschreven in de Leidse visie op Wonen, zorg en welzijn.
• Versterken preventie voorkomen huisuitzettingen.
• Verbreden aanpak dak- en thuisloosheid naar brede groep dak- en thuislozen (Ethos telling).

Plan van aanpak integrale aanpak jongeren 16-27 jaar in een kwetsbare situatie

Het plan richt zich op het voorkomen van dak- en thuisloosheid onder jongeren van 16 tot 27 jaar die zich in een kwetsbare positie bevinden. De aanpak is gebaseerd op de zogeheten Big5: Support, Wonen, Inkomen School & Werk en Welzijn. Door deze vijf domeinen samenhangend aan te pakken, wordt de kans op dak- en thuisloosheid aanzienlijk verminderd en krijgen jongeren meer perspectief op een stabiele toekomst. We werken met een uitvoeringsagenda. Deze loopt van 2025 tot en met 2026.

Huisvesting huisartsen

In 2026 geeft de gemeente een vervolg aan de steun aan huisartsen bij hun zoektocht naar het vinden van voldoende en kwalitatief goede huisvesting. Onze aanpak bestaat uit organisatorische, financiële en ruimtelijke maatregelen. Organisatorisch bemiddelen wij tussen vraag naar en aanbod van geschikte huisvesting. Financieel starten wij binnen Europese regelgeving met een subsidieregeling voor een bijdrage in verbouw of uitbreiding van huisartsenpraktijken. Ruimtelijk reserveren wij binnen de brede bestemming maatschappelijk de benodigde vierkante meters op de ontwikkellocaties van de stad.

Multiprobleemgezinnen

De gemeente Leiden zet twee maatwerkfunctionarissen in. De belangrijkste taak van de maatwerkfunctionaris is om meerwaarde te bieden bij complexe casuïstiek bij multiprobleemhuishoudens wanneer de reguliere hulpverlening vastloopt. De maatwerkfunctionaris doet dit via een integraal overleg, de maatwerkroute en de doorbraakroute. Daarnaast zetten zij binnen een leercirkel casuïstiek in om als sociaal domein te leren en zo de interne samenwerking te verbeteren of processen efficiënter te maken.

Studentenwelzijn

In 2026 geven we verdere uitvoering aan de aanpak op studentenwelzijn. Hierbij zetten we sterker in op interventies en de werking hiervan om duidelijk te krijgen hoe deze interventies werken en hoe we deze op grotere schaal kunnen inzetten. Daarnaast blijven we ons inzetten vanuit de leidende principes:

• Focus op faciliteren van de kracht vanuit studenten zelf en deze verbinden aan de professionals.
• Inzetten op het versterken van veerkracht en laagdrempelige preventie.

Dit doen we ook om de vindbaarheid van aanbod te vergroten en de samenwerking tussen professionals te versterken.

OSA

Oekraïners

Per 1 juli 2025 heeft Leiden de gemeentelijke opgave om 622 Oekraïense ontheemden te huisvesten. Momenteel hebben we een opvangcapaciteit van 594 plekken in de gemeentelijke opvanglocaties, daarnaast worden bij particulieren thuis en andere niet-gemeentelijke opvanglocaties ook nog ongeveer 110 mensen opgevangen. De verwachting is dat de opvang in 2026 doorloopt en de taakstelling verhoogd wordt, aangezien landelijk alle opvanglocaties voor 99,8% vol zitten. De onlangs aangekochte locatie aan het Schuttersveld zal medio februari 2026 in gebruik worden genomen. Deze locatie wordt ingezet als vervanging van twee huidig gehuurde locaties. Met de locatie aan het Schuttersveld zijn er drie locaties die voor een langere periode (minimaal 3 jaar) inzetbaar zijn. Om aan de opgelegde taakstelling te kunnen voldoen en de verwachte groei zal er nog één kleinere locatie gevonden moeten worden.

Statushouders

We blijven ons inzetten voor de huisvesting van statushouders. Doordat we nog een achterstand uit eerdere jaren moeten inlopen, blijft het een uitdaging om de taakstelling te behalen. Ook de herhuisvestingsopgave, vertraagde gezinshereniging, de lage mutatiegraad en de ‘stadsvernieuwingsurgenten’ door de sloop- en bouwwerkzaamheden, zorgen voor druk op de huisvesting. Om toch zoveel mogelijk statushouders te kunnen huisvesten, blijven we in 2026 intensief samenwerken met de woningcorporaties en met VluchtelingenWerk voor de maatschappelijke begeleiding en huisvesting. Met de geldende regionale huisvestingsverordening moeten sociale huurwoningen die door particulieren worden opgeleverd via het woonruimteverdeelsysteem toegewezen gaan worden. Dit kan helpen in de wachttijden van woningzoekenden. De verwachting is dat hiermee ook meer woningen beschikbaar komen voor het huisvesten van statushouders. Daarnaast bouwen met Nidos, Jeugdformaat en Massive Care verder aan stevige netwerken rond minderjarige statushouders. Bovendien blijven we werken aan het aanjagen en ontwikkelen van andere specifieke woonvormen voor statushouders. Tenslotte houden we de landelijke ontwikkelingen rondom de huisvesting van statushouders in de gaten. Een aantal van de ingediende wetsvoorstellen, zoals de afschaffing van de voorrangsregeling voor statushouders, kunnen grote impact hebben op onze inspanningen.

Asielzoekers

Leiden vindt het belangrijk om te werken volgens de geldende wetgeving en staat achter de vastgestelde Spreidingswet. Op basis van de van kracht zijnde Spreidingswet heeft Leiden de taakstelling om in totaal 740 asielzoekers op te vangen, waarvan zeventig alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv'ers) en 670 reguliere asielzoekers. Met de bestaande en geplande opvanglocaties wordt voldaan aan deze taakstelling.

Vanaf 2026 verschuift de focus van voorbereiding naar de structurele uitvoering en borging van de opvang. Hierbij zijn de volgende aspecten van belang:

• De opvang van amv'ers vraagt om aanvullende voorzieningen en een intensieve samenwerking met lokale partners.
• Er is sprake van extra druk op het ISK-onderwijs. Dit zijn de internationale schakelklassen.
• In de tussenliggende periode, tussen november 2025 en januari 2026, wordt een dagprogramma aangeboden, georganiseerd door Stichting de Combibrug.
• We blijven nauw samenwerken met maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen en zorgpartners om de opvang kwalitatief en beheersbaar te houden.
• We monitoren de bezetting, het functioneren van de locaties en de impact op de omgeving, en we sturen waar nodig bij.
• Landelijke ontwikkelingen, zoals aanpassingen in de Spreidingswet of het rijksbeleid rondom amv-opvang, blijven we actief volgen.

Beleidsterrein 9A Sociale binding en participatie

Doelen en prestaties bij 9A Sociale binding en participatie

9A1 Sociale binding en participatie van inwoners is hoog

Samen Ondernemend Leren (SOL)

SOL biedt ondersteuning en activiteiten voor alle kinderen, jongeren en jongvolwassenen. Op die manier levert SOL een belangrijke bijdrage aan preventie van specialistische Jeugdhulp en draagt zij bij aan de ontwikkeling van kinderen. SOL heeft in het bijzonder aandacht voor (sociale) veiligheid en gezondheid. Dat doen ze door onder andere in elke wijk wekelijks sport- en spelactiviteiten aan te bieden, ambulante rondes te lopen en een gezonde en actieve leefstijl te stimuleren. Naast het reguliere accommodatie gebonden jongerenwerk op een veilige en uitdagende plek, wordt (individuele) professionele begeleiding geboden aan jongeren tussen de twaalf en dertig jaar door middel van diverse programma’s, projecten en workshops. Het doel is dat jongeren hun talenten ontdekken en ontwikkelen en dat ze op school en daarbuiten successen ervaren. In 2026 wil SOL vanuit een mobiel jongereninformatiepunt nog meer jongeren bereiken op plaatsen waar zij samenkomen, zoals op een schoolplein of een sportvereniging.

Incluzio Leiden

Incluzio biedt via de Huizen van de Buurt en Buurtontmoetingsplekken wijkgerichte ondersteuning en activiteiten. Incluzio zet in op het verder ontwikkelen van laagdrempelige vormen van dagbesteding en ondersteuning. In de Huizen van de Buurt organiseert Incluzio deze vormen van daginvulling en zien daar ook steeds meer mensen op af komen. De behoeften van de deelnemers zijn verschillend en zijn gerelateerd aan de thema’s armoede, eenzaamheid, vitaliteit en bewegen. In 2026 gaat Incluzio verder met het Leidse Signaalpunt Eenzaamheid en wordt het signaalpunt doorontwikkeld. Er wordt onder meer aandacht gegeven aan inwoners met GGZ-problematiek in de wijken. Dit doen we in samenwerking met het sociaal wijkteam, GGZ Rivierduinen en de Binnenvest.

BuZz

BuZz zet zich in op het ontwikkelen van basisvaardigheden, zoals taalvaardigheden en sociaal maatschappelijke vaardigheden. Daarbij werkt BuZz samen met verschillende vrijwilligersorganisaties. Belangrijk onderdeel van BuZz is hun inzet om deelnemers te bewegen om te werken of om vrijwilligerswerk te doen. Daarnaast blijven in 2026 omgaan met geld, basis van de Nederlandse taal en gezondheid aandachtspunten. Samen met partners in het sociaal domein organiseert BuZz hierop activiteiten, zoals de geldparade en laagdrempelige taallessen in de buurt. Het aanbod is afgestemd op de behoefte van de inwoner en verschilt daarom per wijk.

Vrijwilligerswerk

Vrijwilligers zijn onmisbaar voor de stad. De behoeften van vrijwilligers zijn de afgelopen jaren veranderd. Ze willen zich vaak niet meer voor lange tijd binden. Aan de andere kant zien we wel een grote bereidheid om tijdelijk in een organisatie actief te zijn. Incluzio wil graag inspelen op de nieuwe behoeften van vrijwilligers en de vrijwilligersorganisaties. Dit doen ze onder andere via de digitale vacaturebank, mediacampagnes en waarderings- en wervingsacties voor vrijwilligersorganisaties. Voor vrijwilligersorganisaties is in 2025 een nieuwe subsidieregeling opgesteld. Ook voor maatschappelijke initiatieven, bejaardensociëteiten en wijk- en buurtverenigingen zal in 2026 een nieuwe regeling opgesteld worden.

Mantelzorg

De ondersteuning van mantelzorgers is belegd bij de welzijnsorganisatie Incluzio. Daarnaast verkennen we de mogelijkheid om een logeervoorziening te organiseren in Leiden, naast de huidige regionale logeervoorzieningen. Door de vergrijzing wordt er steeds meer gevraagd van mantelzorgers. In Leiden op leeftijd 2026-2030 is opgenomen wat we doen om mantelzorgers te ondersteunen.

Effectindicatoren bij 9A Sociale binding en participatie

Beleidsterrein 9B Preventie

Doelen en prestaties bij 9B Preventie

9B2 Gezondheidsproblemen worden voorkomen

De meeste wettelijke taken vanuit de Wet publieke Gezondheid worden uitgevoerd door Hecht/GGD. De gebeurt op drie verschillende manieren: door wettelijke taken die bij Hecht belegd dienen te worden, wettelijke taken die een gemeente uit dient te voeren (maar waarvan de gemeente vrij staat om te kiezen door wie en extra taken zonder wettelijke basis) en reguliere subsidies. In 2026 voert Hecht een taakstelling van 4,6 procent door. Daarnaast gaat Hecht aan de slag met de invulling van de overige 1,4 procent die in de begroting van 2027 additioneel moet worden gerealiseerd. Dit percentage staat nog open van de oorspronkelijke taakstelling van zes procent. Daarnaast zal Hecht in 2026 ook invulling geven aan een herstelplan om tot een waardevaste begroting te komen voor de komende jaren.

9B3.1 Iedere Leidenaar heeft een gezonde en actieve leefstijl

In 2026 wordt voor het laatste jaar invulling gegeven aan de verschillende onderdelen van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Overkoepelend thema hierbij is het tegengaan van gezondheidsverschillen. Via verschillende regelingen wordt er gewerkt het verbeteren de gezondheid van Leidenaren. Ook wordt er middels vijf ketenaanpakken (kansrijke Start, Kind naar Gezond Gewicht, Gecombineerde Leefstijl Interventie, Valpreventie en Welzijn op Recept) invulling gegeven aan verschillende inhoudelijke thema’s die hierbij aansluiten. Dit gebeurt zowel lokaal (uit het GALA) als regionaal (uit het IZA).

9B3.2 Leidenaars gaan verantwoord om met genotmiddelen

Bij het vormen van een nieuw beleidskader Sport, Spelen en Gezondheid wordt er ook een vernieuwd alcohol- en preventieplan opgesteld. In de tussentijd wordt er ook via de uitkeringen van het GALA ingezet op specifieke thema’s, bijvoorbeeld via de regeling Opgroeien in een kansrijke omgeving. De GGD geeft invulling aan het programma rookvrije generatie. Daarnaast is er extra aandacht in het kader van het voorkomen van (overmatig) alcoholgebruik bij de doelgroepen jongeren en studenten door middel van extra inzet en communicatie-uitingen.

9B3.3 Leidenaars hebben een gezond gewicht

In de opdracht van de Sterke Sociale Basispartners is ook de opdracht voor de Buursportcoaches opgenomen. Een onderdeel van deze opdracht is het stimuleren van het bereiken van een gezond gewicht. Daarnaast wordt er via een aantal onderdelen van het GALA ingezet op dit thema, zoals het terugdringen van gezondheidsachterstanden, de ketenaanpak kind naar gezond gewicht en de gecombineerde leefstijlinterventie.

9B1.1 Organiseren van een samenhangend aanbod van informatieverstrekking, advies en cliëntondersteuning

Lumen heeft de opdracht gekregen om de bekendheid en de vindbaarheid van de onafhankelijke cliëntondersteuning te vergroten. Deze opdracht loopt tot 1 mei 2026. Afhankelijk van de evaluatie wordt bepaald of en welke vervolgstappen er worden genomen.

Effectindicatoren bij 9B Preventie

* Bij de uitwerking van het nieuwe beleidskader Sport, Gezondheid & Spelen worden ook nieuwe indicatoren voor Beleidsterrein 9B opgesteld om uitvoering te geven aan Motie 'Beter voorkomen dan genezen' (M.23.0049.39).

Verbonden partijen

Beleidsterrein 9C Ondersteuning

Doelen en prestaties bij 9C Ondersteuning

9C1.1 Organiseren toegang zorg en welzijn door middel van Sociaal wijkteams

Het Sociaal wijkteam organiseert laagdrempelige toegang tot zorg, welzijn en Wmo-ondersteuning voor inwoners die er zelf even niet uitkomen. De eigen regie staat hier zoveel mogelijk centraal. Dit kan gaan om advies en ondersteuning bij zorgen of hulpvragen over relaties, ruzie en geweld, wonen, geldzaken, daginvulling, eenzaamheid, verlies en rouw, gezondheid of vervoer. Ook kan er worden doorverwezen naar (welzijns)partners in de wijk en naar specialistische zorgaanbieders in de regio voor een meer individuele oplossing.

9C2.2 Organiseren van een samenhangend en passend aanbod van maatwerk Wmo-voorzieningen

De regionale logeerzorgpilot wordt waar mogelijk ook in 2026 regionaal doorgezet. Dit is afhankelijk van de continuering van de landelijke financiering via het IZA/AZWA voor 2026 en van de keuzes die door gemeenten in Holland Rijnland verband gemaakt worden over de verdeling van deze middelen voor de IZA/AZWA projecten in 2026. In Leiden is inmiddels zicht op een mogelijke locatie waar logeerbedden gerealiseerd kunnen worden bij continuering van de pilot in 2026. Dit wordt de komende periode verder onderzocht en uitgewerkt.

Effectindicatoren bij 9C Ondersteuning

Beleidsterrein 9D Kwetsbare groepen

Doelen en prestaties bij 9D Kwetsbare groepen

9D1.1 Uitvoering geven aan preventie en herstel t.a.v. verslaving en dak- en thuisloosheid

Het programma Maatschappelijke zorg Leidse regio heeft als doel het zoveel mogelijk voorkomen van kwetsbare situaties voor inwoners. De focus ligt op de verschuiving van reactieve ondersteuning achteraf naar preventie vooraf. In 2026 wordt in samenwerking met woningbouwcorporaties verder afspraken gemaakt om huisuitzetting zoveel mogelijk te voorkomen. We kijken of het ‘tweede kans beleid’, het bieden van (woon)begeleiding of het inzetten van mediation hierbij ondersteunend kunnen zijn. De meest preventieve aanpak van dakloosheid is Wonen Eerst. Wonen Eerst draait het gebruikelijke systeem om: zo snel mogelijk een stabiel (t)huis, waardoor een verslechterde situatie kan worden voorkomen. Het is belangrijk dat niet eerst de weg langs de opvang afgelegd hoeft te worden.

9D1.2 Uitvoering geven aan toeleiding naar zorg van mensen met verslavings- en psychiatrische problematie

Samen met de Leidse regio wordt in 2026 een nieuw convenant rondom 'bemoeizorg’ opgesteld. Dit wordt gedaan op advies van Hecht. Hierin worden de afspraken voor het toeleiden naar zorg van mensen met verslavings- en psychiatrische problematiek bevestigd. Dit convenant wordt samen met de partners opgesteld die bemoeizorg uitvoeren in de Leidse regio (Binnenvest, Rivierduinen, Brijder, Hecht en het Sociaal Wijkteam). Daarnaast worden knelpunten in de toeleiding naar zorg voor mensen met verslavings- en psychiatrische problematiek opgepakt met de (door)ontwikkeling van de Maatschappelijke Eerste Hulp vanuit het programma ‘Grip op Onbegrip’ en een verbetering aanpak bemoeizorg door het SWT vanuit IZA-SPUK middelen.

9D1.3 Uitvoering geven aan opvang en huisvesting van kwetsbare groepen

Dak- en thuisloze inwoners met een zorgvraag worden opgevangen in de maatschappelijke opvang. Voor inwoners die geen 24-uursbegeleiding en toezicht nodig hebben, zijn er lokale maatschappelijke opvangplekken beschikbaar in de wijken van de Leidse regio. Voor inwoners die wel 24 uurs begeleiding en toezicht nodig hebben, is er een specialistische opvangvoorziening met een regionale functie. Dit is de Nieuwe Energie. De uitstroom van de Maatschappelijke Opvang wordt georganiseerd via de contingentregeling. Voor de lokale gezinslocatie van de maatschappelijke opvang wordt een vervangende locatie gezocht in de Leidse regio.

In de Leidse regio zijn ook dak- en thuisloze inwoners zonder zorgvraag. Zij komen in principe niet in aanmerking voor Maatschappelijke Opvang. Samen met (zorg) aanbieders en woningbouwcorporaties wordt in 2026 invulling gegeven aan de aanpak Wonen Eerst. Hiervoor zullen in Leiden pilots gestart worden zoals beschreven in de Leidse visie op Wonen, zorg en welzijn. Hiermee wordt aandacht besteed aan de ‘brede doelgroep dak- en thuisloze inwoners’, zoals beschreven in de Ethos-telling.

Ongedocumenteerden

In 2026 zetten we ons in om de samenwerking rondom een stabiele situatie voor ongedocumenteerden in Leiden voort te zetten. Daarnaast willen we de samenwerking intensiveren op basis van de extra middelen die beschikbaar zijn gesteld. Stichting Cool ontvangt subsidies hiervoor. Zij zetten zich in om de samenwerking met maatschappelijke partners, de samenwerking rondom noodopvang en huisvesting en de samenwerking rondom zorg en hulpverlening te verstevigen. Hiermee worden de gemeentelijke beleidsuitgangspunten geconcretiseerd. We bieden hierdoor de meest actieve, praktische ondersteuning voor deze doelgroep op korte termijn.

9D1.4 Uitvoering geven aan beschermd wonen

In 2026 wordt verder gewerkt aan het creëren van woonvoorzieningen binnen de Leidse regio, zodat de woonlocaties evenredig verspreid zijn. Het aantal voorzieningen voor begeleid, beschut en beschermd wonen blijft daarmee op peil. Bij woonvoorzieningen in de Leidse regio zetten wij ons blijvend in op het scheiden van wonen en zorg. Daarnaast willen we dat er voldoende passende en betaalbare woonruimte beschikbaar komt, zodat de uitstroom uit de woonlocaties voor groepen naar een zelfstandige woning vaker kan plaatsvinden.

9D1.5 Uitvoering geven aan preventie en herstel ta.v. dakloze jongeren tussen de 18 en 27 jaar

Per 2026 wordt er een indicator opgenomen in de Programmabegroting 2026 die het aantal dakloze jongeren van de leeftijd 18-27 in de gemeente Leiden weergeeft. De gegevens voor de indicator komen van Hecht. Met het opnemen van de indicator geven we invulling aan de toezegging die de wethouder heeft gedaan.

9D2.1 Uitvoering geven aan maatregelen die het voorkomen van geweld in huiselijke kring, het stoppen van geweld en het herstel van veiligheid in het huishouden of gezin bevorderen

De regiovisie aanpak huiselijk geweld Hollands Midden 2024-2028 ‘Geweld Hoort Nergens Thuis’ is vastgesteld. Naar aanleiding hiervan wordt jaarlijks een uitvoeringsprogramma opgesteld om de ambities uit de visie te realiseren. Daarnaast heeft Regioplan een plan opgesteld om de effecten van de uitvoering te monitoren. 2026 zal het eerste jaar zijn waarin de informatie bij verschillende partners zal worden opgevraagd om zicht te krijgen op de uitvoering. De verwachting is dat dit een ontwikkeltraject is. 

9D2.2 Uitvoering geven aan opvang van slachtoffers van geweld in huiselijke kring

Landelijk is er sprake van grote krapte in de vrouwenopvang. Het aantal beschikbare opvangplaatsen is onvoldoende om aan de vraag te voldoen. Daarnaast neemt de gemiddelde verblijfsduur in de vrouwenopvang toe. Dit komt onder andere door krapte op de woningmarkt. Het landelijk beleid zegt dat we ambulante hulp in de regionale opvang bieden, tenzij dit onvoldoende veiligheid biedt. Het aantal plaatsen in de vrouwenopvang schiet dus regelmatig tekort en er zijn onvoldoende middelen om het aantal plaatsen uit te breiden. Het gevolg hiervan is dat er regelmatig gebruik wordt gemaakt van vakantiehuisjes of hotelvoorzieningen om in de benodigde opvang te voorzien. Dit is een ongewenste situatie. Een nieuwe landelijke monitor maakt deze problematiek zichtbaar. Er lopen gesprekken met het ministerie van VWS om te kijken of hier een oplossing voor mogelijk is.

Effectindicatoren bij 9D Kwetsbare groepen

*In deze cijfers missen de gegevens van DUWO (afgelopen 3 jaar gemiddeld 1 uithuiszetting) en Woonzorg Nederland (afgelopen 3 jaar gemiddeld 0 uithuiszettingen).
**Dit is de gemiddelde verblijfsduur in de vrouwenopvang. De werkelijke verblijfsduur van elke cliënt is volledig afgestemd op de persoonlijke situatie. De opvang van een cliënt duurt zo lang als nodig is om de juiste vervolgstap te kunnen zetten. Dit kan dus veel langer of veel korter zijn dan de gemiddelde verblijfsduur.
***Vanwege doorcentralisatie van Beschermd Wonen van centrumgemeente Leiden naar alle gemeenten van Holland Rijnland in combinatie met de overgang naar een nieuw registratiesysteem voor Wmo in Leiden per 1 oktober 2023 is er voor de wachtlijst beschermd wonen Leidse regio over 2023 geen realisatiecijfer beschikbaar en is hier no die voor 2022 weergegeven.
****Voor indicator 9D1.e zijn geen streefwaarden voor de aankomende jaren opgenomen, omdat het Rijk deze per half jaar bepaalt.

Kaderstellende beleidsstukken

Inleiding

• Visie Sociaal Domein (RV 19.0029)

9A en B

• Financiën Uitvoering programma Sterke sociale basis (RV 19.0005)
• Op weg naar de toekomstige Sterke Sociale Basis (BW 19.0280)
• Beleidskader sport en gezondheid 2019-2023 `Samen maken de stad gezond en actief’ (BW 19.0380 / RV 19.0093)
• Beleidskader Spelen en Bewegen (RV 17.0081)
• Preventie- en handhavingsplan alcohol 2019 – 2022 (BW 19.0392)
• Zienswijze op Kadernota 2020 RDOG HM (RV 19.0010)
• Wijkenvisie Roomburg / Meerburg Leiden 2030 (RV 17.0048)
• Deelverordening subsidieregeling maatschappelijke initiatieven Leiden 2020 (BW 19.0349)
• Beschikbaar stellen middelen wijkaanpak JUP en Diamantplein (RV 18.0015)
• Wijkvisie Prinsessenbuurt & de Hoven Leiden – (laat) de bewoner van noord aan het woord (RV 18.0018)
• Versterken buurtfunctie door investering in mfa nieuw pancrat / eksterpad (RV 17.0007)
• Besteding middelen mantelzorg (BW 17.0467).

9C

• Kader sociale wijkteams in Leiden (RV 17.0077)
• Toekomst integraal pgb in Leiden (RV 17.0035)
• Inkoopstrategie Begeleiding, Maatschappelijke Zorg en Huishoudelijke Ondersteuning Leidse regio-gemeenten (RV 21.0083)
• Verordening maatschappelijke ondersteuning (RV 22.0069)

9D

• Concept ‘Woonvisie 2020-2030; Goed wonen in Leiden' (BW 19.0426 / RV 19.0104)
• Investering maatschappelijke zorg (RV 18.0089)
• Geweld Thuis Samen Aanpakken – Regiovisie aanpak huiselijk geweld Hollands Midden 2024 – 2028 (RV24.0021)
• Regionaal Beleidskader Maatschappelijke Zorg 2017 – 2025 (RV.16.0106)

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen

De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten. Deze zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2026-2029. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht.

Beleidsterrein Sociale binding en participatie

Er zijn incidentele budgetten in 2025 beschikbaar voor de wijkvisie Roomburg-Meerburg (€ 180.000), de beweegtuin voor ouderen (€ 125.000) en de pilot mondzorg (€ 50.000). Het budget voor het Slavernijverleden is in 2026 € 89.000 lager dan in 2025. Er is een budget van € 178.000 beschikbaar in 2026 voor Leiden Inclusief. Dit bestaat uit het budget van € 160.000 voor de borging van Leiden Inclusief (kaderbrief 2025-2029) en € 18.000 voor anti-discriminatievoorzieningen. Het budget is daarmee € 508.000 lager dan in 2025. Er zijn incidentele budgetten van € 49.000 beschikbaar voor de campagne één tegen Eenzaamheid en € 50.000 voor het versterken van de sociale basis in 2025. Deze worden beide gedekt door een incidentele rijksbijdrage (Brede SPUK). Het budget voor het thema Eenzaamheid is in 2025 € 160.000 incidenteel hoger door een budgetoverheveling vanuit 2024.

Beleidsterrein Preventie

Er zijn incidentele budgetten van € 180.000 in 2025 beschikbaar voor Preventie (overgewicht, alcoholpreventie, mentale gezondheid en coördinatie regionale aanpak preventie). Deze worden allemaal gedekt door een incidentele rijksbijdrage (Brede SPUK) van € 180.000. Er is € 100.000 beschikbaar gesteld in 2026 voor huisvesting huisartsen (kaderbrief 2025-2029). De begroting 2026 van HECHT is € 396.000 lager als gevolg van de opgelegde taakstelling bij gemeen-schappelijke regelingen (kaderbrief 2025-2029). Er is een incidenteel budget van € 260.000 beschikbaar in 2025 voor Cliëntondersteuning door een budgetoverheveling vanuit 2024.

Beleidsterrein Ondersteuning

Het budget voor de Wmo maatwerkvoorziening is € 1,5 miljoen hoger in 2026 als gevolg van uitstel invoering inkomensafhankelijke eigen bijdrage (meicirculaire 2025). Het overige verschil op de lasten wordt veroorzaakt door indexering. De te ontvangen eigen bijdrage Wmo is € 100.000 lager in 2026 (kaderbrief 2024-2028).

Beleidsterrein Kwetsbare groepen

Het grootste deel van de begroting voor 2026 voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen zal eind 2025 worden opgesteld. Dat komt doordat de normvergoeding voor 2026 nog niet bekendgemaakt is. De huidige begrote baten en lasten in 2026 zijn daardoor € 8,6 miljoen lager. Er zijn incidentele budgetten begroot in 2025 met betrekking tot maatschappelijke zorg. Het betreft € 0,7 miljoen investeringsfonds Leidse regio en € 1,7 miljoen investeringsfonds Holland Rijnland (waarvan € 1 miljoen voor nieuwbouw maatschappelijke opvang Energiepark).

Reserves

Reserve sociaal-maatschappelijke en culturele voorzieningen

Er zijn onttrekkingen begroot van € 100.000 voor het realiseren van een kunstwerk ter herinnering aan het slavernijverleden (kaderbrief 2025-2029) en € 35.000 voor de jongerenraad (kaderbrief 2024-2028).

Reserve sociaal domein

Er is een onttrekking van € 25.000 begroot voor gezinsverpleegkundigen. Er is een onttrekking van € 160.000 begroot voor borging programma Leiden Inclusief. Er is een onttrekking van € 109.000 begroot voor ondersteuning van ongedocumenteerden. Er is een onttrekking van € 400.000 begroot voor het programmateam Maatschappelijke zorg regionaal. Er is een onttrekking van € 130.000 begroot voor Studentenwelzijn. Er is een onttrekking van € 830.000 begroot in 2026 voor de Wmo omdat de invoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage verschoven is naar op zijn vroegst 1 januari 2027. Al deze mutaties zijn opgenomen in de kaderbrief 2025-2029.
Er is een onttrekking van € 250.000 begroot voor bestrijden eenzaamheid (beleidsakkoord 2022-2026). Er is een onttrekking begroot van € 780.000 voor de opvanglocatie aan het Maansteenpad (kaderbrief 2023-2027). Er is een onttrekking van € 975.000 begroot voor toegenomen gebruik van de Wmo-maatwerkvoorzieningen (kaderbrief 2024-2028).
Er is een onttrekking van € 1,137 miljoen begroot voor de invulling van de taakstelling sociaal domein 2026 (kaderbrief 2024-2027). Er is een onttrekking van € 2,3 miljoen begroot voor de invulling van de taakstelling sociaal domein 2026 (kaderbrief 2023-2027).

Reserve Oekraïne, asielzoekers en statushouders

De stortingen in de reserve Oekraïne, statushouders en asielzoekers (OSA) bestaan uit twee componenten. Als eerste is er een jaarlijkse storting begroot van € 190.000 in verband met de huurinkomsten die de gemeente ontvangt uit het Alrijne-gebouw. Daarnaast wordt er jaarlijkse storting van € 880.000 begroot uit de inkomsten van de daggelden voor de flexwoningen aan de Gooimeerlaan.
In 2026 wordt er € 730.000 onttrokken aan de reserve. Dit bedrag bestaat uit € 50.000 voor het project Werk en Meedoen, € 173.000 voor de begeleiding van minderjarige statushouders, € 100.000 voor het creëren van een stabiele situatie voor ongedocumenteerden en € 407.000 voor nieuw beleid en beleidsintensiveringen van Programma OSA.

Investeringen

Niet van toepassing

Subsidies

­Het volledige subsidie-overzicht is opgenomen in paragraaf 3.2.8 subsidies.