Inleiding

Leiden is een gezonde en sociale stad. In 2025 ligt de focus daarom op het versterken van de sociale basis en het vergroten van de gezondheid en het welzijn van onze inwoners. Programma 9 maakt, net als programma's 7, 8C en 10, deel uit van het sociaal domein. De kern van onze Visie Sociaal Domein is dat iedereen meetelt en meedoet. Op het niveau van het stadsklimaat werken we aan het laagdrempeliger maken van een gezond leven van onze inwoners en het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen inwoners. Op collectief niveau werken we met onze partners aan het toegankelijk maken en houden van voorzieningen voor inwoners met een gerichte hulpvraag. Op individueel niveau werken we aan het verbeteren van de opvang en ondersteuning voor kwetsbare inwoners.

Sterke Sociale Basis

De Sterke Sociale Basis (SSB) is ingedeeld in de thema’s (ofwel opdrachten) ‘Samen meedoen’, ‘Basiskracht’ en ‘Opgroeien’. Voor alle inwoners die daar behoefte aan hebben bieden we in Leiden laagdrempelige activiteiten in de wijk. Dit gebeurt via de SSB partners SOL, Incluzio en BuZz onder meer de activiteiten als ‘Een goede buur’, Huizen van de Buurt, mantelzorgondersteuning of ondersteuning van maatschappelijke initiatieven in wijk en buurt. Door een samenwerking tussen BuZz, Incluzio, SOL en het Sociaal Wijkteam start de pilot ‘Praktijkondersteuner Sociaal’ bij de eerstelijns zorg om de toegang tot preventie en het sociaal domein bij de huisarts te verankeren. Hiervoor worden middelen uit het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) ingezet.

De opdracht Sterke Sociale Basis is in juli 2020 gestart met als doel om een solide sociale basisinfrastructuur te bereiken in de stad. In de eerste periode was het voornamelijk druk met (de gevolgen van) corona. Sindsdien zijn de samenwerkingen met bewoners en organisaties in de wijken hechter geworden en weten de verschillende partijen in Leiden elkaar steeds beter te vinden en te versterken. Per 1 januari 2025 zal een tussentijds besluit tot verlenging van de inkooprelatie met de SSB partijen plaatsvinden, welke mede gebaseerd is op de resultaten van de tussenevaluatie SSB in 2024. Bij een mogelijke verlenging van de opdracht SSB in 2025, eindigt de looptijd in januari 2029.

Gezondheid

Bij de uitvoering van het landelijke Integraal Zorg Akkoord (IZA) wordt er gezamenlijk met andere gemeenten in de regio Holland Rijnland, zorgverzekeraar Zorg & Zekerheid en aanbieders in het zorgdomein invulling gegeven aan een omslag naar passende zorg voor iedereen. Middels de uitkering uit het IZA en alle betrokken partners wordt er gekeken naar het versterken van het preventieve aanbod binnen de regio. Bij de uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) wordt er lokaal invulling gegeven aan totaal 15 regelingen. Deze regelingen zijn onderverdeeld in drie categorieën: Sport, Gezondheid en Welzijn. Bij deze regelingen zitten o.a. het Sportakkoord, Gezonde Kansrijke Start en een uitkering voor het versterken van de Sociale Basis. De uitvoering van beide akkoorden gaat in 2025 onverminderd door.

Wij werken, vanuit het beleidsakkoord en landelijke regelingen, aan een brede benadering van gezondheid met als doel gezondheid in alle beleidsterreinen te laten terugkomen en op die manier gezondheidsverschillen zoveel mogelijk te verkleinen. Hierbij beogen we ook om de samenwerking tussen het sociale en fysieke domein te intensiveren. Voorbeelden hiervan zijn deelnemen aan de producten die in het kader van de omgevingswet worden gemaakt en bij de ontwikkelingen rondom de Tweede Groene Ring. Mede op basis van de vastgestelde aanbevelingen uit de beleidsevaluatie 2024 (Z/23/3506875) starten we met de ontwikkeling van een nieuwe (integraal)gezondheidsbeleid in 2025. Dit zal als onderdeel van het nieuw te vormen beleidskader Sport, Gezondheid en Spelen & Bewegen ter vaststelling aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Hierin verankeren we de nieuwe doelstellingen van het lokale gezondheidsbeleid in samenhang met sport, spelen en bewegen.

Het Leiden Healthy Society Center is afgelopen jaar uitgebreid van twee naar vier partijen en voor 2025 is het intensiveren en doorontwikkeling van deze samenwerking van belang. Naast de gemeente en universiteit nemen nu ook de hogeschool en het mbo deel. Dit zal bijvoorbeeld gebeuren door het organiseren van kenniscafés, publieke evenementen (Leids Kennisfestival) en policy labs. Op basis van een vastgestelde aanpak Eenzaamheid en Mentale Gezondheid zal in 2025 een uitvoeringsprogramma verder vorm en inhoud worden gegeven. Binnen deze aanpak zal ook een (bewustwordings)campagne rondom eenzaamheid plaatsvinden in samenwerking met Incluzio, rond de week van de Eenzaamheid eind september 2025.

Ouderenwelzijn

In 2024 is het actieplan Leiden op Leeftijd afgerond. Hieruit is gebleken dat het nodig is om aandacht te blijven geven aan het beleid ten aanzien van langer zelfstandig wonen en leven van de Leidse senioren. Daarom geven we vorm aan een uitvoeringsagenda Leiden op Leeftijd 2025, waarin naar verschillende en uiteenlopende aspecten van de leefomgeving van senioren wordt gekeken, zoals participatie en inclusie van ouderen in de samenleving en het creëren van een dementievriendelijke stad. Een ander aspect van de leefomgeving van ouderen is de huisvesting, waarop beleid wordt gemaakt in samenhang met de werkgroep ouderen binnen de Leidse Visie op Wonen, Zorg en Welzijn (zie programma 6c). In aanloop naar het presenteren van de Visie wordt begin 2025 de Leidse aanpak innovatief samenwonen gelanceerd, waarbij we initiatiefnemers en ontwikkelaars willen inspireren en stimuleren om tot nieuwe gezamenlijke woonconcepten te komen. Op een aantal locaties in de stad bestaan al gezamenlijke woonconcepten of wordt hieraan gewerkt. Daarnaast wordt er op regionaal niveau, in het kader van het Integraal Zorgakkoord (IZA), gewerkt aan het verbeteren van de samenwerking tussen de zorg en het sociaal domein.

Leiden Inclusief

Het programma Leiden Inclusief wordt in 2025 voortgezet. In 2025 ligt de focus op het uitvoeren van het actieplan LHBTIQ+ en het plan van aanpak tegengaan racisme en discriminatie. We gaan verder met het toegankelijker maken van gemeentelijke gebouwen. Binnen de organisatie gaan we door met objectieve werving & selectie en onderzoeken we hoe we de organisatiecultuur nog inclusiever kunnen krijgen. Daarnaast worden medewerkers getraind, wordt het leiderschapstraject doorgezet en naar verwachting wordt het Handboek openbare ruimte vernieuwd met meer aandacht voor toegankelijkheid. Met het Programma Leiden Inclusief willen we bereiken dat de inclusieve en gelijkwaardige denkwijze op ieder beleidsterrein en in de dienstverlening wordt toegepast. Daarom zetten we erop in dat in 2025 in interne formats zoals projectplannen en voortgangsrapportages een hoofdstuk inclusie wordt opgenomen. We werken ook in 2025 aan verdere bewustwording op dit thema zowel in de eigen organisatie als in de samenleving, dit doen we onder andere door het Samen Leiden label te promoten in samenwerking met de aangesloten partners in de stad. Het programma loopt eind 2025 af en eind 2025 zal er een advies worden opgesteld hoe dit thema in de organisatie ingebed kan worden.

Maatschappelijke Zorg

Leidse Regio
De Leidse regiogemeenten (Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude) werken samen aan de transformatie Maatschappelijke Zorg vanuit het programma Maatschappelijke Zorg Leidse Regio. In 2024 is het bijbehorende programmaplan: “Alle inwoners horen erbij! 2023-2029" door het college vastgesteld. Dit meerjarig uitvoeringsprogramma richt zich op inspanningen voor inwoners die behoren tot de doelgroep maatschappelijke zorg.

Het programma Maatschappelijke Zorg Leidse regio heeft als doel het zoveel mogelijk voorkomen van kwetsbare situaties voor inwoners en het bieden van passende ondersteuning als een inwoner toch in een kwetsbare situatie terecht komt. Er wordt kwalitatief goede ondersteuning georganiseerd voor inwoners in een kwetsbare situatie: integraal, dichtbij en op maat. Dichtbij houdt in waar mogelijk in de eigen woonomgeving van inwoners met de benodigde ondersteuning. Als opvang toch nodig is, dan duurt deze zo kort mogelijk. De focus ligt op een verschuiving van reactieve ondersteuning achteraf naar preventie vooraf. Een voorbeeld hiervan is het benaderen van dak- en thuisloosheid als een woonprobleem (preventie) in plaats van een zorgprobleem (ondersteuning achteraf).

In 2025 wordt in de Leidse regio prioriteit gegeven aan de volgende opgaven:

• De (brede) aanpak dakloosheid, naar aanleiding van de uitkomsten van de preventiescanner en de ETHOS-telling in 2024.
• De beweging van intramuraal wonen met ondersteuning (beschermd wonen) naar nieuwe woon- of verblijfplekken of thuis wonen met intensieve begeleiding en een meer evenredige verdeling ervan over de Leidse regiogemeenten.
• Het verbeteren van de samenwerking tussen begeleiding en behandeling om inwoners met complexe problematiek nog beter te kunnen
  ondersteunen.

Holland Rijnland
Naast het Programma Maatschappelijke zorg voor de Leidse Regio, wordt er regionaal vorm en uitvoering gegeven aan de Specialistische maatschappelijke zorg. Deze zorg is beschikbaar voor de gehele regio Holland Rijnland. In 2025 richt de Specialistische maatschappelijke zorg onder andere op de uitbreiding van het aantal specialistische plekken Wonen en Ondersteuning en het verbeteren van de doorstroom aldaar om zo de wachttijd te verkorten.

Onder de specialistische Maatschappelijke zorg vallen ook de opvangvoorzieningen voor dak- en thuislozen (1) De Nieuwe Energie en de (2) jongerenopvang aan het Maansteenpad. Voor de Nieuwe Energie wordt er meegewerkt aan de ontwikkeling van de nieuwbouwlocatie in het Energiepark. Het Maansteenpad is een tijdelijke locatie die doorlopend wordt gemonitord en waar het zorgconcept constant wordt doorontwikkeld.

Multiprobleemgezinnen

Er is in 2024 een plan van aanpak ontwikkeld voor huishoudens met multiproblematiek, gericht op het versterken van procesregie, het inzetten van nieuwe methodes, het implementeren van de wetgeving voor maatwerk (Wams) en het leren van casuïstiek om de dienstverlening voor de burger te verbeteren. In 2025 wordt het plan geëvalueerd, waarbij de effectiviteit, maatschappelijke en financiële baten worden beoordeeld. Afhankelijk van de uitkomsten van de evaluatie kijken we naar mogelijkheden voor de langdurige inbedding van de maatwerkfunctionaris en de doorbraakmethode in Leiden.

Beleidsterrein 9A Sociale binding en participatie

9A1 Sociale binding en participatie van inwoners is hoog

Incluzio
Incluzio zet in op het verder ontwikkelen van laagdrempelige vormen van dagbesteding. In de Huizen van de Buurt organiseert Incluzio deze vormen van daginvulling en zien daar ook steeds meer mensen op af komen met een complexiteit aan behoeften gerelateerd aan de thema’s armoede, eenzaamheid en vitaliteit en bewegen. In 2025 wordt door Incluzio mede op basis van signalen via het Leidse Signaalpunt Eenzaamheid hulp en ondersteuning verzorgd en wordt het signaalpunt verder doorontwikkeld. Er wordt onder meer aandacht gegeven aan inwoners met GGZ-problematiek in de wijken, hetgeen in o.m. plaats vindt samenwerking met SWT, GGZ Rivierduinen en Binnenveste. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden in de wijk voor daginvulling voor mensen met dementie. Vrijwilligers worden steeds belangrijker in de ondersteuning van de inwoners. Daarnaast blijft Incluzio zich inzetten op het begeleiden en ondersteunen van mantelzorgers en het terugbrengen van mensen met een uitkering richting de arbeidsmarkt.

Samen Ondernemend Leren (SOL)
SOL zet in 2025 meer in op (sociale) veiligheid. Dat doet zij door in elke wijk een pleinaanpak – wekelijks aanbod van diverse sport en spelactiviteiten op hotspotpleinen in de wijken – en ambulant werk – méér ambulante rondes lopen in de wijken – uit te voeren. Ten aanzien van gezondheid worden de vier pijlers van een positieve leefstijl – water drinken, gezonde voeding, genoeg bewegen, goed slapen – nog steviger verankerd in het aanbod met activiteiten gericht op het versterken van de gezonde leefstijl, gezondheidscampagnes en het bevorderen van een actieve leefstijl. Ook sluit SOL aan bij het nieuwe armoedebeleid 2024-2026 ‘Samen Sterker’ door onder andere mee te werken met onderwijsprogramma’s over geldzaken en financiële problemen. Tot slot richt SOL zich op het doorontwikkelen van de samenwerking met Skill School Leiden op de jongerenlocatie SouthPark aan de Boshuizerkade. Naast het reguliere accommodatie gebonden jongerenwerk op een veilige en uitdagende plek, wordt (individuele) professionele begeleiding geboden aan jongeren tussen 12 en 30 jaar door middel van diverse programma’s, projecten en workshops. Het doel is dat jongeren hun talenten ontdekken en ontwikkelen én op school en daarbuiten slagen.

BuZz
In het kader van het Gezond en Actief Leven Akkoord geeft BuZz in 2025 extra aandacht aan gezondheid. Door een samenwerking tussen BuZz, Incluzio, SOL en het Sociaal Wijkteam start de ‘Praktijkondersteuner Sociaal’ bij de eerstelijns zorg om de toegang tot preventie en het sociaal domein bij de huisarts te verankeren. Daarnaast blijft BuZz inzetten om deelnemers te bewegen aan het (vrijwilligers)werk te komen. Omgaan met geld en de basis van de Nederlandse taal blijven naast gezondheid ook in 2025 aandachtspunten. Samen met partners in het sociaal domein organiseert BuZz hierop activiteiten zoals de geldparade en laagdrempelige taallessen in de buurt. Het aanbod is afgestemd op de behoefte van de inwoner en verschilt daarom per wijk.

Ouderenwelzijn
In 2024 is het actieplan Leiden op Leeftijd afgerond. Hieruit is gebleken dat het nodig is om aandacht te blijven geven aan het beleid ten aanzien van langer zelfstandig wonen en leven van de Leidse senioren. Daarom geven we vorm aan een uitvoeringsagenda Leiden op Leeftijd 2025, waarin naar verschillende en uiteenlopende aspecten van de leefomgeving van senioren wordt gekeken, zoals participatie en inclusie van ouderen in de samenleving en het creëren van een dementievriendelijke stad. Een ander aspect van de leefomgeving van ouderen is de huisvesting, waarop beleid wordt gemaakt in samenhang met de werkgroep ouderen binnen de Leidse Visie op Wonen, Zorg en Welzijn (zie programma 6c).

In aanloop naar het presenteren van de visie wordt begin 2025 de Leidse aanpak innovatief samenwonen gelanceerd, waarbij we initiatiefnemers en ontwikkelaars willen inspireren en stimuleren om tot nieuwe gezamenlijke woonconcepten te komen. Op een aantal locaties in de stad bestaan al gezamenlijke woonconcepten of wordt hieraan gewerkt. Daarnaast wordt er op regionaal niveau, in het kader van het Integraal Zorgakkoord (IZA), gewerkt aan het verbeteren van de samenwerking tussen de zorg en het sociaal domein.

Ten aanzien van preventie is in 2024 vanuit het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) gestart met de ketenaanpak valpreventie en wordt verwacht dat in 2025 een groot gedeelte van de 65+-Leidenaren gescreend kan worden op eventueel valrisico. Daarnaast is de verwachting dat de ketenaanpak valpreventie in 2025 volledig ingericht is.

Mantelzorgondersteuning/respijtzorg
Diverse projecten binnen het Integraal Zorgakkoord (IZA) hebben ook invloed op de leefomgeving van ouderen en hun eventuele mantelzorgers en sociaal netwerk, waaronder de projecten Rondom de Mens, Digitaal in de wijk en de regionale pilot logeervoorziening. Van het project Rondom de mens zullen naar verwachting in 2025 de eerste resultaten duidelijk worden. De regionale pilot logeervoorziening loopt in 2024 en 2025 een pilot met een logeerhuis in Alphen aan de Rijn. We werken in regionaal verband samen om te komen tot een tweede en derde pilotlocatie, waaronder een locatie in Leiden.

Vrijwilligerswerk
Belangrijk is om nieuwe vrijwilligers te blijven vinden en te binden. Incluzio beoogd in te spelen op de nieuwe behoeften zoals bijvoorbeeld Social Creators. Jongeren willen graag af en toe klussen doen maar niet op wekelijkse basis. Door hier op een goede manier mee om te gaan kan een nieuwe doelgroep aan worden verbonden. Het platform social creators heeft binnen een half jaar 150 mensen aangetrokken. Voor de vrijwilligersorganisatie die in aanvulling op de SSB opdracht van de gemeente subsidie krijgen zal in 2025 een nieuwe subsidieregeling conform de Algemene Subsidie Verordening worden opgesteld, waarbij de resultaten van de evaluatie uit 2024 worden betrokken.

Beleidsterrein 9B Preventie

9B2.1 Uitvoeren wettelijke taken basisgezondheidszorg

Een aantal van de wettelijke taken voor de basisgezondheidszorg worden door de regionale gezondheidsdienst Hecht uitgevoerd. Dit doen zij op drie manieren, wettelijke taken die bij Hecht belegd dienen te worden, wettelijke taken die een gemeente uit dient te voeren, maar waarvan de gemeente vrij staat om te kiezen door wie en extra taken zonder wettelijke basis. Om Hecht langdurig financieel gezond te houden wordt er door Hecht in 2025 invulling gegeven aan een herstelplan om het eigen vermogen structureel voldoende te houden. Het herstelplan zal worden gedeeld met het algemeen bestuur in de vergadering van december 2024. Daarnaast wordt er in Q4 van 2024 de taken- en schillendiscussie gevoerd met de gemeenteraden. Hierbij wordt met de gemeenteraden het gesprek aangegaan over welke taken Hecht uit moet blijven voeren. Gemeenteraden hebben een actieve rol bij dit herstelplan en bij de invulling van de taken- en schillendiscussie van Hecht.

9B3.1 Leidenaars hebben kennis van een gezonde en actieve leefstijl

In 2025 wordt er verder invulling gegeven aan de verschillende onderdelen van het GALA. Overkoepelend thema hierbij is het tegengaan van gezondheidsverschillen, middels verschillende regelingen wordt er gewerkt het verbeteren de gezondheid van Leidenaren. Onder andere de Sterk Sociale Basispartners zetten in op het verbeteren van de gezondheidsvaardigheden van de Leidenaren.

Studentenwelzijn
In 2025 geven we verder invulling aan de aanpak studentenwelzijn. Dit doen wij gezamenlijk met de kennisinstellingen middels de verklaring studentenwelzijn. Ook wordt er op verschillende manieren ingezet op de verbetering van de mentale gezondheid van studenten en een goede aansluiting naar ondersteuning op het gebied van welzijn en zorg. Dit doen wij onder andere door in te zetten op het faciliteren van studenteninitiatieven en de samenwerking tussen studenten en professionals te bevorderen.

Aanpak Mentale Gezondheid en Eenzaamheid
Vanuit de aanpak Mentale Gezondheid en Eenzaamheid zijn drie actielijnen gedefinieerd die in 2025 de kern vormen van het uitvoeringsprogramma van de aanpak:

1. Het realiseren van een openbare mentale gezondheidsvoorziening.
   Vanaf 2025 zal verkend worden wat er in Leiden nodig is om een mentaal gezondheidscentrum te realiseren. In de uitwerking hiervan is het belangrijk aansluiting te houden bij regionale ontwikkelingen van mentale gezondheidscentra.
2. Inzetten op thema's eenzaamheid, levensvaardigheden en geldzorgen.
   Vanaf het najaar 2024 start op het thema eenzaamheid een Leidse campagne. Het startpunt is de Week tegen Eenzaamheid. De campagne spreidt zich uit over verschillende maanden en zal doorlopen tot Q2 van 2025. Tijdens de campagne worden verschillende middelen ingezet. Zo komen er bijvoorbeeld driehoeksborden met persona's in de stad te hangen, meerdere stadskrant specials en social media berichten. In samenwerking met Incluzio worden ook diverse eenzaamheidsactiviteiten georganiseerd in de week. Voor het voorjaar van 2025 worden opties voor een podcast en/of tentoonstelling rondom de persona's vanuit de campagne eenzaamheid verkend.
3. Extra aandacht voor studenten, LHBTIQ+ en interculturele doelgroepen.
   Voor actielijn 3 sluiten we aan bij het Actieplan Studentenwelzijn. Bij twee studentencomplexen aan het Hildebrandpad en het Omegaplantsoen worden ontmoetingsplekken en een gemeenschappelijke ruimte gerealiseerd. Deze actielijn sluit daarmee ook aan bij de Leidse aanpak innovatief samenwonen. Daarbij sluiten we vanuit de aanpak aan bij uitvoerende projecten op studentenwelzijngericht op de 'preventieve basis' (ontmoetin, positieve gezondheid, huisvesting en onderwijs). Voor bevordering van mentale gezondheid van de LHBTIQ+ doelgroep wordt aangesloten bij het actieplan 'SAMEN zijn we Leiden'. De organisatie Family Supporters zal starten met twee praatgroepen (een voor de leeftijdsgroep 12+ jaar en een leeftijdsgroep voor 25+ jaar) voor LHBTIQ+ personen in Leiden. De praatgroep richt zich op psycho-educatie over gender en seksualiteit en heeft als doel om safe spaces te creëren voor deelnemers. Dit gebeurt onder leiding van professionals die vragen, ervaringen en struggles bespreken.

9B3.2 Leidenaars gaan verantwoord om met genotsmiddelen

Met het vormen van het nieuwe beleidskader Sport, Gezondheid en Spelen & bewegen wordt er ook een vernieuwd preventie- en handhavingsplan alcohol en middelen opgesteld. In de tussentijd wordt er ook middels de uitkeringen van het GALA ingezet op specifieke thema’s; bijvoorbeeld via de regeling Opgroeien in een kansrijke omgeving. De GGD geeft invulling aan het programma rookvrije generatie. Daarnaast is er in 2025 ook extra aandacht voor het alcohol- en middelengebruik bij de studentendoelgroep, dit wordt gedaan middels het actieplan studentenwelzijn.

9B3.3 Leidenaars hebben een gezond gewicht

De Sterk Sociale Basispartners zetten zich in om Leidenaren op een gezond gewicht te krijgen. Onder andere de buurtsportcoaches spelen hier een belangrijke rol in. Daarnaast wordt er vanuit verschillende onderdelen vanuit het Gezond en Actief Leven Akkoord ingezet op het behalen van een gezond gewicht. Dit vindt plaats binnen de thema’s ‘Gecombineerde Leefstijlinterventie’ en ‘Kinderen naar gezond gewicht’.

* Bij de uitwerking van het nieuwe beleidskader Sport, Gezondheid & Spelen worden ook nieuwe indicatoren voor Beleidsterrein 9B opgesteld om uitvoering te geven aan Motie 'Beter voorkomen dan genezen' (M.23.0049.39).

Verbonden partijen

Beleidsterrein 9C Ondersteuning

9C1.1 Organiseren toegang zorg en welzijn door middel van Sociaal wijkteams

Deelname toelichtingsteam
Vanaf 2022 is een toeleidingsteam ingericht met daarin, naast het Sociaal wijkteam, de Binnenvest, de GGD, GGZ Rivierduinen en Brijder. Het team verdeelt de meldingen die binnenkomen bij het meldpunt zorg- en overlast en gaat er, waar nodig, zelf op af. De medewerkers van het Sociaal wijkteam worden bij veel casussen uit het toeleidingsteam gevraagd aan te sluiten. Als wijkteam is het soms, door het bieden van praktische hulp, makkelijker om het vertrouwen te winnen dan voor één van de andere organisaties en op deze manier verder te komen.

Project Zorgmijders
Het Sociaal wijkteam start met een project Zorgmijders, gefinancierd vanuit de IZA SPUK gelden van het Rijk. Het project heeft als doel om outreachend op zoek te gaan naar zorgmijders en deze passende hulp te bieden, om zwaardere zorg en/of maatregelen te voorkomen en te zorgen dat bovengenoemde doelgroep benaderd en geholpen wordt. Het Sociaal wijkteam is de uitgelezen partner om op een laagdrempelige manier het eerste contact te leggen met zorgmijders, omdat ze vaak wel een bepaald type hulp, zoals praktische hulp, accepteren. Na een vertrouwensband te hebben opgebouwd kan geprobeerd worden om de inwoner naar de benodigde zorg toe te leiden. De kans dat het behandelingstraject in de zorg daarna slaagt is groter, omdat in de eerste noden is voorzien. Daardoor keert er enige rust terug en ontstaat er motivatie om behandelingen aan te gaan. Het Sociaal wijkteam blijft ook gedurende de behandeling betrokken, als er tijdens de behandeling begeleiding nodig is.

9C2.1 Organiseren van een samenhangend en passend aanbod van algemene Wmo-voorzieningen

De overeenkomst met Incluzio voor de algemene voorziening daginvulling loopt in de zomer van 2025 af. We verkennen in 2025 voorafgaand of en in welke vorm en onder welke voorwaarden we deze overeenkomst voor het bieden van dagbesteding in het voorveld willen verlengen. In 2025 zijn we met de regionale pilot logeervoorziening aan de slag om de maatwerkvoorziening kortdurend verblijf verder te verbeteren.

Voor de Wmo-ondersteuning gaan we in 2025 vooral verder met de acties die al eerder zijn ingezet. Dit betekent onder andere dat we werken aan de eerder vastgestelde ontwikkelopgaven voor volwassenen, zoals het beter verbinden van de Wmo maatwerkvoorzieningen en het voorveld en Wmo dagbesteding met re-integratietrajecten en beschut werk.

Effectindicatoren bij 9C Ondersteuning

Beleidsterrein 9D Kwetsbare groepen

9D1.1 Uitvoering geven aan preventie en herstel t.a.v. verslaving en dak- en thuisloosheid

Het programma Maatschappelijke Zorg Leidse regio heeft als doel het zoveel mogelijk voorkomen van kwetsbare situaties voor inwoners. De focus ligt op de verschuiving van reactieve ondersteuning achteraf naar preventie vooraf. In 2024 heeft de Radboud Universiteit daarom een preventiescanner ‘dakloosheid’ uitgevoerd bij de gemeenten in de Leidse regio. De uitkomsten (aanvullende activiteiten en evaluatie bestaande activiteiten) van de preventiescanner zijn opgenomen in het meerjarig programmaplan. Een deel daarvan zal gerealiseerd worden in 2025. In 2024 heeft het Trimbosinstituut voor de regio Holland Rijnland een scan uitgevoerd op het gebied van GHB gebruik en genomen maatregelen. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek wordt zo nodig een start gemaakt met een nieuwe of aangepaste GHB aanpak.

9D1.2 Uitvoering geven aan toeleiding naar zorg van mensen met verslavings- en psychiatrische problematiek en begeleiding van ex-gedetineerden en vreemdelingen in nood

Hecht presenteerde in augustus 2024 de uitkomsten van een onderzoek naar het functioneren van bemoeizorgoverleggen. In samenwerking met gemeenten en betrokken organisaties wordt als dat nodig is, op initiatief van Hecht, de werkwijze in deze zorgnetwerken en het Leidse toeleidingsteam aangepast. In de Leidse regio wordt daarbij aangesloten bij eerder gemaakte afspraken op het gebied van assertieve zorgketen (GGZ-kader).

Ook zijn er voor en namens de gemeente Leiden in 2024 twee subsidies aangevraagd bij ZonMw die betrekking hebben op grip op onbegrepen gedrag. Deze zijn voor het inrichten van een kenniswerkplaats en een aanpak voor een sluitende domeinoverstijgende keten. De werkzaamheden voor beide subsidies zullen in 2025 van start gaan.

9D1.3 Uitvoering geven aan opvang en huisvesting van kwetsbare groepen

Oekraïners
De gemeentelijke opgave voor het huisvesten van Oekraïners stijgt in 2025 van 554 naar 681. De grootste uitdaging blijft het tijdig vinden van vervangende en nieuwe opvanglocaties én de uitdagingen die het verbouwen van die locaties met zich meebrengt. We gaan door met de actieve zoektocht naar meer locaties die voor langere tijd en locaties die flexibel inzetbaar zijn. Het zojuist aangehuurde Archimedesweg 29 is voor 5 jaar beschikbaar. Nu de Oekraïense ontheemden langer in Nederland zijn zal de ondersteuning in 2025 nog meer gericht zijn op zelfredzaamheid en participatie in de Leidse samenleving.

Statushouders
De inzet voor de huisvesting van statushouders gaat onverminderd door. Aanvullend op de reguliere afspraken met corporaties gaan we op zoek naar innovatieve huisvesting voor deze doelgroep. Dit doen we door het ontwikkelen van flexwoningen en andere specifieke woonvormen aan te jagen. Hier hoort ook het ontwikkelen en initiëren van woon-,leer- en werktrajecten bij zoals wij dat in 2024 deden samen met DUWO en Alrijne aan de Houtlaan (www.opjeplekindezorg.nl). In 2025 willen we ons richten op leer-werktrajecten in de techniek, met name op het Leiden Bio Science Park, waarbij ook andere doelgroepen betrokken worden. We blijven intensief samenwerken met de woningcorporaties en met VluchtelingenWerk voor de maatschappelijke begeleiding en huisvesting. We bouwen met Nidos, Jeugdformaat en Massive Care verder aan stevige netwerken rond de opvang en begeleiding van minderjarige statushouders.

Asielzoekers
Volgens de huidige spreidingswet zullen we 619 reguliere opvangplekken moeten organiseren in Leiden, waarvan 52 plekken voor Alleenstaande Minderjarige Vluchtelingen (AMV’ers). Medio 2025 zal een tijdelijk AZC op de Paardenwei geopend worden, als uitbreiding op het huidige AZC aan de Haagse Schouw, waarmee we ruimschoots voldoen aan de opgave van 619 opvangplekken. Voor deze groep onderzoeken we verder de mogelijkheden voor het realiseren van een (semi)permanent AZC in de stad als toekomstige vervanging voor de AZC’s aan de Haagsche Schouwweg. We richten ons op vervangende opvanglocaties voor ontheemden die langduriger inzetbaar zijn of flexibel gebruikt kunnen worden.

Samen met collega’s uit sociale clusters en maatschappelijke partners agenderen en coördineren we nieuwe en bestaande routes naar werk, onderwijs, gezondheid, en veiligheid voor deze nieuwe (tijdelijke) inwoners die dat nodig hebben.

Ongedocumenteerden
De gemeenteraad heeft in 2021 met het amendement ‘Stabiele situatie voor ongedocumenteerden in Leiden’ uitgesproken te alle tijde een stabiele situatie te willen creëren voor de kwetsbare doelgroep van ongedocumenteerden in Leiden en dat Leiden naar vermogen wil bijdragen aan een oplossing van hun situatie. In navolging van dit amendement is de afgelopen jaren een subsidie verstrekt aan Comité Ondersteuning Ongedocumenteerden (Cool) om dit te bewerkstelligen totdat de Rijksoverheid met nieuw beleid komt naar aanleiding van de evaluatie van de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV). Mede vanwege het recente kabinetsbesluit om per 1 januari 2025 te stoppen met de landelijke vreemdelingenvoorzieningen, willen we met de beschikbare financiële middelen voor 2025, 2026 en 2027 conform Kaderbrief 2024 invulling geven aan het organiseren van ondersteuning aan de meest kwetsbaren in onze gemeente. Dit doen we met oog op toekomstperspectief.

Maatschappelijke opvang dak- en thuislozen
Eind 2025 sluit de lokale opvanglocatie (in Voorschoten) voor dakloze gezinnen uit de Leidse regio. We maken er werk van om voor die tijd een nieuwe locatie gereed te hebben. Voor in ieder geval de komende drie jaar is het Maansteenpad een tijdelijke regionale opvanglocatie voor jongeren. De locatie wordt doorlopend gemonitord en het zorgconcept wordt constant doorontwikkeld. We werken aan een brede aanpak dakloosheid naar aanleiding van de uitkomsten van de ETHOS-telling. Deze uitkomsten zijn in oktober 2024 bekend. Hieruit zal blijken (op basis van eerdere ervaringen in andere gemeenten in Nederland) dat er meer inwoners (alleenstaanden, gezinnen en jongeren) dakloos zijn dan nu bekent bij de gemeenten van Holland Rijnland.

In 2025 wordt verder ingezet op het verbreden van passende woonruimte voor de uitstroom naar zelfstandige woonplekken en wordt naar aanleiding van de ETHOS telling gekeken naar huisvestingsbehoefte van de brede daklozengroep. Aan de hand van de uitkomsten van de Ethostelling zal ook voor de specialistische voorzieningen voor opvang worden bekeken in welke mate er ontwikkeling of aanpassing van het aanbod noodzakelijk is.

Aan de orde komt de huisvestingsbehoefte van de brede doelgroep daklozen. Ook zal voor de specialistische voorzieningen voor opvang worden bekeken in welke mate er ontwikkeling of aanpassing van het aanbod noodzakelijk is. In juli 2024 heeft het Rijk een ‘Checklist gelijke behandeling’ gepubliceerd voor de toegang tot Maatschappelijke opvangvoorzieningen voor EU-burgers. Uit deze checklist blijkt dat EU-burgers na drie maanden verblijf in Nederland beoordeeld dienen te worden zoals een Nederlands inwoner. De verwachting is dat dit tot gevolg heeft dat er meer EU-arbeidsmigranten toegang krijgen tot de Maatschappelijke Opvang. Momenteel wordt onderzocht hoe de regio Holland Rijnland aan deze vraag kan voldoen. Dit doen we in overleg met de VNG om te voorkomen dat er onevenredige spreiding tussen gemeenten plaatsvindt. We zijn inhoudelijk betrokken bij het opstellen van een integraal plan voor (het voorkomen van) dak- en thuisloosheid bij EU-arbeidsmigranten. In de Leidse regio wordt in 2025 verder ingezet op het verbreden van passende woonruimte ten behoeve van de uitstroom uit maatschappelijke opvang en beschutte groepswonenlocaties naar zelfstandige woonplekken.

9D1.4 Uitvoering geven aan beschermd wonen

Per 1 januari 2023 is een groot deel van het beschermd wonen van Leiden als centrumgemeente verder gecentraliseerd naar de drie subregio’s van Holland Rijnland. Van oudsher waren woonvoorzieningen voor kwetsbare mensen in Leiden gesitueerd. Hierdoor is in de Leidse regio het aantal voorzieningen voor begeleid, beschut en beschermd woonvoorzieningen op peil. De andere twee subregio’s (Rijnstreek en de Duin- en Bollenstreek) moeten de komende jaren hun voorzieningenniveau iets uitbreiden.

Bij de woonvoorzieningen in de Leidse Regio wordt blijvend ingezet op scheiden van wonen en zorg. In 2025 wordt verder ingezet op het beschikbaar krijgen van voldoende passende en betaalbare woonruimte ten behoeve van de uitstroom uit beschutte groepswonenlocaties naar zelfstandige werkplekken. Ook werken we stapsgewijs aan het creëren van woonvoorzieningen in Voorschoten en Zoeterwoude, zodat de woonlocaties binnen de Leidse regio nog evenrediger zijn verspreid.

In 2024 is de huidige aanpak 16-27 jaar binnen Leiden geëvalueerd. In 2025 zal er uitvoering gegeven worden aan een plan van aanpak voor integrale ondersteuning van jongvolwassenen in een kwetsbare situatie. Uitgangspunt hierbij is dat we jongvolwassenen niet loslaten totdat er stabiliteit is op huisvesting, financiën, dagbesteding, netwerk en gezondheid. Daarnaast is er aandacht voor de overgang van 18- naar 18+.

Pilot ‘Het Bouwdepot’
In 2024 is begonnen uitvoering te geven aan de motie M.23.0093 – ‘Een onvoorwaardelijk inkomen voor dakloze jongeren’. In oktober of november 2024 wordt gestart met de pilot ‘Het Bouwdepot’. Hierbij krijgen vijf Leidse jongeren tussen de 18 en 21 jaar die (dreigend) dak- en thuisloos zijn, één jaar lang een maandelijks inkomen. Dit wordt gegeven vanuit vertrouwen en is bedoeld als leef- en leergeld. Tijdens dit jaar worden zij begeleid vanuit Next Chapter, een samenwerking tussen Stichting de Binnenvest en Cardea. Aan de pilot is onderzoek gekoppeld vanuit onderzoeksbureau DRIFT. Eind 2024 wordt de gemeenteraad geïnformeerd over de uitvoering van de motie. In het najaar van 2025 wordt er onderzocht in hoeverre deze vorm van uitkering voor deze doelgroep geïntegreerd wordt in regulier aanbod.

9D2.1 Uitvoering geven aan maatregelen die het voorkómen van geweld in huiselijke kring, het stoppen van geweld en het herstel van veiligheid in het huishouden of gezin bevorderen

Huiselijk geweld is het grootste geweldsprobleem in de Nederlandse samenleving en de aanpak ervan vraagt een lange adem. In ‘Geweld Thuis Samen Aanpakken – Regiovisie aanpak huiselijk geweld Hollands Midden 2024 – 2028’ zijn de ambities voor de komende jaren vastgelegd. Het uitvoeringplan, dat jaarlijks wordt geëvalueerd en geactualiseerd, geeft richting aan de realisatie van de ambities. Preventie, vroegsignalering en een effectieve aanpak vormen de hoofdthema’s. Daarbij is specifieke aandacht voor de thema’s gender gerelateerd geweld, complexe scheidingen en ouderenmishandeling.

Het Toekomstscenario kind- en gezingsbescherming en de Hervormingsagenda Jeugd zijn belangrijke gerelateerde ontwikkelingen die in de komende jaren veel aandacht vragen. Het Toekomstscenario is een landelijk programma met als doel om kinderen, gezinnen en huishoudens van 0 – 100 effectieve bescherming en tijdige hulp te bieden. Het raakt daarbij aan verschillende beleidsterreinen. Proeftuinen in het land laten zien dat jeugdhulp en gedwongen maatregelen door deze aanpak verminderen. Een grote operatie in de komende jaren is naar verwachting de vorming van een Regionaal Veiligheidsteam (RVT). Daarbinnen is specialistische expertise op ontwikkelingsbedreiging en veiligheid gebundeld om gezinnen te ondersteunen. Daarin worden onder andere taken van Veilig Thuis en de Jeugdbeschermings-organisaties gebundeld. Landelijke politieke besluitvorming over de voorkeursvariant van dit team is voorzien in het voorjaar van 2025. Het wetgevingstraject dat hiervoor nodig is zal niet voor eind 2027 worden afgerond. Daarna volgt de implementatie. Gemeenten zijn echter nu al aan de slag met andere onderdelen van het Toekomstscenario.

Met alle betrokken partijen werken we regionaal aan het slimmer en effectiever samenwerken in alle vormen van geweld (0-100). Een belangrijk doel is dat gezinnen en huishoudens zich beter gehoord en geholpen voelen. Hiervoor worden in de startfase met alle leden van het huishouden de onderlinge relaties en de problemen goed in kaart gebracht en aangesloten bij wat het gezin nodig heeft. Daarnaast werken we toe naar inzet van een contactpersoon, die langdurig contact met het gezin onderhoudt en samenwerkt met partijen die de noodzakelijke hulp en zorg aan de gezinsleden bieden. Doen wat nodig is, is daarbij een belangrijk uitgangspunt. Zo werken we van het huidige estafette model naar een samenwerkingsmodel. De medewerkers van de gemeente Leiden met publiekscontact krijgen scholing om huiselijk geweld te kunnen signaleren. Interne functionarissen ondersteunen hen in het duiden van signalen en het zetten van vervolgstappen.

Huiselijk geweld heeft veel raakvlakken met andere beleidsterreinen in het sociaal domein, zoals Jeugd, Onderwijs, Ouderenwerk, Bestaanszekerheid, Gezondheid en WMO. Daarnaast zijn ook Openbare Orde en Veiligheid en het Zorg- en Veiligheidshuis belangrijke partners. De aanpak van huiselijk geweld vraagt een intensief samenspel met interne en externe partners, zowel binnen als buiten het sociaal domein, om tot een gecoördineerde en effectieve aanpak te komen. De aanpak richt zich op preventie en het duurzaam stoppen van geweld. Vervolgens is er aandacht voor herstel van opgelopen schade bij betrokkenen.

9D2.2 Uitvoering geven aan opvang van slachtoffers van geweld in huiselijke kring

Vrouwenopvang Rosa Manus wordt erkend als expert op het gebied van evident huiselijk geweld. Het landelijk uitgangspunt is het principe ambulant tenzij en regionale opvang tenzij. Landelijk zijn er afspraken over de opvang van vrouwen en eventuele kinderen die niet regionaal opgevangen kunnen worden, omdat ze in de regio niet veilig zijn. Ook mannen kunnen slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Er zijn in het land een aantal opvangorganisaties voor mannen en eventuele kinderen. Landelijk is de druk op met name de vrouwenopvang hoog. Er is een landelijke monitor ontwikkeld om inzage te geven in de druk op de vrouwenopvang en de regionale verschillen daarin. Het woningtekort speelt o.a. een rol in de uitstroom uit de opvang.

Met een landelijk ontwikkelagenda vrouwenopvang wordt gewerkt aan een sterkere positie van de vrouwenopvang en versterking van de samenwerking met kernpartners. Na een evaluatie van de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod is een pilot gestart. In deze pilot begeleiden vrouwenopvang organisaties Rosa Manus (Holland Rijnland) en Kwintes (Midden-Holland) alle leden van het gezin tijdens en na het huisverbod, tot het duurzaam veilig is. Deze pilot geldt voor 15 van de 130 huisverboden in 2024. De reguliere werkwijze en de pilot werkwijze worden onderzocht om te beoordelen welke werkwijze de voorkeur heeft. De resultaten van het onderzoek zijn medio 2025 bekend.

* Er zijn (nog) geen realisatiewaarden voor deze indicator.
**Dit is de gemiddelde verblijfsduur in de vrouwenopvang. De werkelijke verblijfsduur van elke cliënt is volledig afgestemd op de persoonlijke situatie. De opvang van een cliënt duurt zo lang als nodig is om de juiste vervolgstap te kunnen zetten. Dit kan dus veel langer of veel korter zijn dan de gemiddelde verblijfsduur.
***Vanwege doorcentralisatie van Beschermd Wonen van centrumgemeente Leiden naar alle gemeenten van Holland Rijnland in combinatie met de overgang naar een nieuw registratiesysteem voor Wmo in Leiden per 1 oktober 2023 is er voor de wachtlijst beschermd wonen Leidse regio over 2023 geen realisatiecijfer beschikbaar en is hier no die voor 2022 weergegeven.
****Voor indicator 9D1.e zijn geen streefwaarden voor de aankomende jaren opgenomen, omdat het Rijk deze per half jaar bepaalt.

Kaderstellende beleidsstukken

Inleiding

• Visie Sociaal Domein (RV 19.0029)
• Uitvoeringsplan programma Leiden Inclusief (B 14)

9A en B

• Financiën Uitvoering programma Sterke sociale basis (RV 19.0005)
• Op weg naar de toekomstige Sterke Sociale Basis (BW 19.0280)
• Beleidskader sport en gezondheid 2019-2023 `Samen maken de stad gezond en actief’ (BW 19.0380 / RV 19.0093)
• Beleidskader Spelen en Bewegen (RV 17.0081)
• Preventie- en handhavingsplan alcohol 2019 – 2022 (BW 19.0392)
• Zienswijze op Kadernota 2020 RDOG HM (RV 19.0010)
• Wijkenvisie Roomburg / Meerburg Leiden 2030 (RV 17.0048)
• Deelverordening subsidieregeling maatschappelijke initiatieven Leiden 2020 (BW 19.0349)
• Beschikbaar stellen middelen wijkaanpak JUP en Diamantplein (RV 18.0015)
• Wijkvisie Prinsessenbuurt & de Hoven Leiden – (laat) de bewoner van noord aan het woord (RV 18.0018)
• Versterken buurtfunctie door investering in mfa nieuw pancrat / eksterpad (RV 17.0007)
• Besteding middelen mantelzorg (BW 17.0467).

9C

• Kader sociale wijkteams in Leiden (RV 17.0077)
• Toekomst integraal pgb in Leiden (RV 17.0035)
• Inkoopstrategie Begeleiding, Maatschappelijke Zorg en Huishoudelijke Ondersteuning Leidse regio-gemeenten (RV 21.0083)
• Verordening maatschappelijke ondersteuning (RV 22.0069)

9D

• Concept ‘Woonvisie 2020-2030; Goed wonen in Leiden' (BW 19.0426 / RV 19.0104)
• Investering maatschappelijke zorg (RV 18.0089)
• Geweld Thuis Samen Aanpakken – Regiovisie aanpak huiselijk geweld Hollands Midden 2024 – 2028 (RV24.0021)
• Regionaal Beleidskader Maatschappelijke Zorg 2017 – 2025 (RV.16.0106)

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen

­De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2025-2028. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht.

Beleidsterrein Sociale binding en participatie

Er zijn geen relevante ontwikkelingen.

Beleidsterrein Preventie

Per saldo dalen de lasten met € 0,5 miljoen. Er waren in de begroting 2024 incidentele budgetten geraamd zoals Cliëntondersteuning (€ 305.000), Versterking eigen vermogen HECHT (€ 150.000,/kaderbrief 2024) en Monitoring mondzorg (€ 50.000). In de begroting 2025 dalen de regionale lasten en baten inzake valpreventie (onderdeel Brede SPUK) met € 138.000.

Beleidsterrein Ondersteuning
Per saldo stijgen de lasten met € 1,5 miljoen door volume- en prijsontwikkelingen bij de Wmo-maatwerkvoorzieningen zoals huishoudelijke hulp, begeleiding en arrangementen ambulant. De baten stijgen met € 0,1 miljoen door een stijging van de inkomsten uit eigen bijdragen huishoudelijke hulp en begeleiding. Tot en met de Programmabegroting 2024 stond op dit beleidsterrein in het meerjarenbeeld de brede taakstelling sociaal domein verantwoord. Vanwege de gewenste invulling op de specialistische jeugdhulp is deze taakstelling verplaatst naar beleidsterrein 7A Jeugd. Hiermee sluiten de budgetten beter aan op de bijsturingsambitie en wordt ook de vanuit de Kaderbrief 2024-2028 geraamde volumeontwikkeling Wmo beter zichtbaar in de meerjarenraming op beleidsterrein 9C Ondersteuning.

Beleidsterrein Kwetsbare groepen

Per saldo stijgen de lasten met € 120.000. In 2024 waren er incidentele budgetten beschikbaar van € 1,1 miljoen voor de onrendabele top voor de verbouwing van het pand aan de Gooimeerlaan 25 en € 0,7 miljoen voor de subsidieregeling huisvestijg bijzondere doelgroepen. De lasten bij Beschermd wonen stijgen voornamelijk door volume- en prijsontwikkelingen.

Reserves

Reserve sociaal-maatschappelijke en culturele voorzieningen
Er is een onttrekking geraamd van € 70.000 ter dekking van een deel van de kosten voor de Jongerenraad.

Reserve sociaal domein
Er zijn ontrrekkingen geraamd van in totaal € 3.080.766. Het is ter dekking van de kosten van aanpak eenzaamheid (beleidsakkoord, € 250.000), Leiden inclusief (kaderbief 2023, € 275.000), studentenwelzijn
(RV 23.0086, € 120.000), opvanglocatie Maansteenpad (RV 23.0086, € 1,35 miljoen), investeringsfonds maatschappelijke zorg regionaal Nieuwe energie (RV 23.0120, € 1,0 miljoen) en indexering (€ 85.766).

Reserve Oekraïne, asielzoekers en statushouders
Er zijn onttrekkingen geraamd ter dekking van voor kosten huisartsenzorg (€ 171.025) en het woon-leren-werktraject Alrijne Houtlaan (€ 450.000) voor studenten en statushouders. Er is een storting geraamd voor de opbrengst huur Alrijne Houtlaan van € 126.000. De verbouwingskosten zijn destijds volledig ten laste van de reserve gebracht. De huuropbrengsten worden dus gestort in de reserve. Daarnaast is er een storting geraamd van € 4.481.368 (1e technische wijziging 2024). Dit betreft het verwachte verschil tussen de rijksopbrengst (jaarnormbedag x aantal aangemeldde bedden) minus de te maken (uitvoerings)kosten voor de opvanglocaties.

Investeringen

Niet van toepassing

Subsidies

­Het volledige subsidie-overzicht is opgenomen in paragraaf 3.2.8 subsidies.