Onderhoud kapitaalgoederen

In deze paragraaf wordt aangegeven hoe kapitaalgoederen in gemeentelijk eigendom worden beheerd. In de Financiële verordening ex artikel 212 van de Gemeentewet (RV 13.0017), staat in artikel 13 dat er een actueel beleidskader onderhoud kapitaalgoederen is.

De onderstaande beleidskaders kapitaalgoederen zijn gerealiseerd en vastgesteld door de raad. Het betreft de volgende kapitaalgoederen:

1. Water (baggeren)
2. Openbare Verlichting
3. Groen ( incl. bomen)
4. Kunstwerken
5. Walmuren, beschoeiingen en Natuurvriendelijke oevers
6. Straatmeubilair
7. Spelen
8. Wegen
9. Riolering
10. Vastgoed
11. Sportaccommodaties

De beleidskaders en beheerplannen van de kapitaalgoederen bevatten per kapitaalgoed:

• de kaders waarbinnen de instandhouding de kapitaalgoederen uitgevoerd moet worden;
• het gewenste onderhoudsniveau van het kapitaalgoed;
• de grootte van het areaal;
• de kosten voor de instandhouding van het kapitaalgoed zoals klein- en groot onderhoud en vervangingskosten;
• de huidige staat van onderhoud zoals een technische beoordeling en schouw van de kwaliteit van het kapitaalgoed;
• een scenario voor het onderhoud van kapitaalgoederen.

Overzicht beheerplannen 
De volgende beheerplannen worden per programma opgenomen.

Openbare ruimte 
De openbare ruimte wordt ook komend jaar beheerd en onderhouden op basis van wettelijke regels, zorgplicht en de bedoelde functionaliteit en kwaliteit zoals die in de beleidskaders en beleidsplannen is benoemd. De uitwerking hiervan komt samen in de Uitvoeringsprogramma’s Beheer (voorheen beheerplannen) 2022-2026 en het IWKp 2024-2028. Onderdeel van de Uitvoeringsprogramma’s Beheer zijn de einde levensduur vervangingen van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte. Denk aan riolering, wegen en kunstwerken. Het beheer van de openbare ruimte verandert; niet langer traditioneel “steentje er uit - steentje er in”, maar toekomstgericht of kansgestuurd onderhoud en beheer. Elke vervanging is zo een kans voor vernieuwing. Vernieuwing die rekening houdt met de maatschappelijke, technologische en klimatologische ontwikkelingen. Vernieuwing waar klimaatadaptieve maatregelen en de energietransitie integraal in meegenomen worden. Sinds een paar jaar werkt de gemeente Leiden bij het uitvoeren van de rioolopgave en de vervangingsopgave van de openbare ruimte wijkgericht; via de duurzame wijkvernieuwingen. Dat betekent niet alleen het vervangen van het gemengde riool door een gescheiden riool, maar ook de vervanging van de verharding, groen, straatmeubilair, klimaatadaptieve inrichting en het meenemen van een ruimtereservering voor de energie infrastructuur in de ondergrond. Een integrale herinrichting van de openbare ruimte gekoppeld aan de rioolvervanging.

Voor de kapitaalgoederen Wegen, Walmuren en Beschoeiingen, Kunstwerken, Water en Sport bestaan voorzieningen voor groot onderhoud.

Kennis over de omvang van de te onderhouden domeinarealen, maar ook de mutaties in de arealen zijn van belang. Niet alleen om het onderhoud te borgen maar vooral ook om jaarlijks het noodzakelijke budget te kunnen reserveren om goed onderhoud te kunnen plegen. Extra budget is nodig indien het areaal wordt uitgebreid of een inrichting (bijvoorbeeld bij herinrichting van een deel van de openbare ruimte) met hogere beheerlasten wordt gekozen.

De doelstelling is steeds de mutaties in de beheerarealen inzichtelijk te hebben en op basis hiervan de reservering en aanvraag van de benodigde onderhoudsbudgetten te borgen. De mutaties in het beheerareaal (wijziging van oppervlakten, lengten, aantallen, etc. van de beheerobjecten) en de daarbij behorende beheerkosten als gevolg van grote (gemeentelijke) bouwprojecten – als belangrijke veroorzakers van aanpassingen in de openbare ruime - worden hierbij in beeld gebracht. Met kennis van de toekomstige beheerkosten van het nieuwe plan en de benodigde investeringskosten is het dan aan de raad om een afgewogen beslissing te nemen en desgewenst goedkeuring te geven aan de uitvoering van het betreffende project.

De Uitvoeringsprogramma’s Beheer geven op de middellange termijn aan welke onderhouds- en vervangingsmaatregelen in welk jaar genomen worden om het kapitaalgoed in stand te houden. De beheerplannen zijn gebaseerd op een technische controle en/of schouw van het areaal en geven een realistisch beeld van de uit te voeren werkzaamheden en de hiervoor benodigde budgetten. In 2021 zijn de Uitvoeringsprogramma’s Beheer Kapitaalgoederen Openbare Ruimte 2022-2026 vastgesteld. In 2023 is het IWKp 2024-2028 vastgesteld.

Onderstaand wordt per kapitaalgoed ingegaan op: Beleidskader, Doelen en Financiën en Prestaties

Water

Beleidskader­ ­
Het kader voor water is opgenomen in het Beleidskader Openbare Ruimte, kapitaalgoed Water. Dit is vertaald in het Uitvoeringsprogramma Beheer Water 2022-2026 dat in 2021 is vastgesteld. Op basis hiervan wordt ervoor gezorgd dat het openbare water in Leiden volgens de vastgestelde ambities wordt onderhouden. Daarnaast zijn in een aantal andere gemeentelijke beleidsnota’s ook kaders voor het beheer van water opgenomen, bijvoorbeeld in het Integraal Waterketenplan 2024-2028.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit “ beleidsterrein “Openbaar water”. Doelen: waterkwantiteit op orde, verbeteren waterkwaliteit en recreatieve waarde water vergroten. Zie ook het hoofdstuk “Reserves en voorzieningen”.

Prestaties 2025
De doelstelling van deze prestatie is het schoon en doorvaarbaar (op diepte) houden van grachten en watergangen alsook het beschermen van de daar aanwezige flora en fauna. Door het periodiek verwijderen van bagger en (drijf)vuil uit de oppervlaktewateren blijven deze schoon, doorvaarbaar en behouden zij hun functie in de afvoer van hemelwater. Daarnaast worden de gemeentelijke fonteinen onderhouden.¬

De werkzaamheden worden conform de Natuurbeschermingswet verricht. De volgende activiteiten worden in 2025 verricht:

• Uitvoeren van het baggercluster 2024-2025;
• Het ‘vissen van bladafval/zwerfvuil';
• De jaarlijkse "Schouw Rijnland", hierbij wordt circa 110 km watergang geschoond van vegetatie;
• Reinigen van duikers en waar nodig herstellen.

Openbare Verlichting

Beleidskader­ ­
De kaders voor openbare verlichting zijn gesteld in het Beleidsplan openbare verlichting 2013 en illuminatiebeleid 2016 “VerLEIDEN met Licht”. Deze beleidskaders zijn vertaald in het Uitvoeringsprogramma Beheer Openbare Verlichting 2022-2026. Met het uitvoeringsprogrmma wordt gezorgd dat de openbare verlichting in Leiden conform de vastgestelde ambities wordt onderhouden.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit” beleidsterrein “Verharde openbare ruimte”. Doel: Beheren Openbare Ruimte.

Prestaties 2025
In 2025 ligt de focus op het (vervroegd) vervangen van armaturen met fluorescentie lampen door LED armaturen en het in de binnenstad het vervangen van Leidse lantarens door de LED-versie hiervan.

Groen 

Beleidskader­
Het kader voor groen is opgenomen in het Beleidskader Openbare Ruimte, kapitaalgoed Groen. Dit beleidskader is vertaald in het uitvoeringsprogramma Beheer Groen 2022-2026. Met het uitvoeringsprogramma wordt zorg gedragen dat het groen in Leiden conform de vastgestelde ambities onderhouden wordt.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit” beleidsterrein “Openbaar Groen”. Doelen; beheren openbaar groen en renoveren en herinrichten van parken.

Prestaties 2025

• Ook in 2025 worden locaties in Leiden vergroend op basis van de vastgestelde Groenekansenkaart.
• We verbeteren de biodiversiteit door ecologischer te maaien; gazons vormen we om naar bermen of sommige bermen maaien we met een andere maaifrequentie. Hierdoor krijgen kruiden meer kans en ontstaan voedselcorridors voor insecten.
• Ook mozaïekmaaien (maaien in vakken waardoor niet alles tegelijk wordt gemaaid) passen we hiervoor toe. Zo is er op elk moment van het jaar voor insectensoorten wat wils; van nectarplanten tot overwinteringsplekken.
• Ook de wortelproblematiek gaan we actief te lijf. Bomen die geplant worden, krijgen zo veel als mogelijk goede grond mee. Ook wordt extra voedsel in de bodem gebracht.
• We richten beheerbewust in. Dit houdt in dat bij reconstructievakken gestreefd wordt naar een inrichting die zowel extensief in beheer is, als vormgegeven wordt met soorten die de biodiversiteit bevorderen.
• We verwachten in 2025 meer kwarrende (zieke of niet groeiende) bomen te vervangen dan de afgelopen jaren is gebeurd.
• Er gaan meer bomen geplant worden. Vanuit beheer brengen we expertise in om de juiste boom op de juiste plek onder de juiste plantcondities toe te voegen. Bomen zijn belangrijk voor de biodiversiteit en leveren een grote bijdrage aan een goed leefklimaat en woongenot.
• Ook in Leiden zien we de laatste jaren een toename van (ongewenste) exotische planten. Hierbij moet onder andere gedacht worden aan de reuzeberenklauw en de Japanse duizendknoop. Niet alleen andere planten en diersoorten ervaren hier hinder van maar ook privébezittingen kunnen hierdoor aangetast worden. Deze soorten worden zo beheerd dat de schadekans wordt geminimaliseerd.

Kunstwerken 

Beleidskader­
Het kader voor kunstwerken is gesteld in het Beleidskader Openbare Ruimte, kapitaalgoed Kunstwerken.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit” beleidsterrein “Verharde openbare ruimte”. Doel: Beheren Openbare Ruimte.

Prestaties 2025

• Afronding vernieuwing elektro-mechanica (conform machinerichtlijn) Grote Havenbrug en Rijnzichtbrug. En opstarten werkvoorbereiding Singelbrug;
• Cyclisch onderhoud conserveren, slijtlagen, straatwerk, betononderhoud en remmingswerken;
• Aanbrengen brandvertragende beplating, LED ledverlichting en vernieuwing elektronica Stationspleintunnel. (doorgeschoven werk uit 2024).
• Vernieuwen en groot onderhoud verkeersbruggen Julius Caesarbrug i.s.m. de Provincie Zuid-Holland. (doorgeschoven werk uit 2024)
  

Walmuren, beschoeiingen en natuurvriendelijke oevers 

Beleidskader­
Het kader voor walmuren en beschoeiingen is verwoord in het Beleidskader Openbare Ruimte, kapitaalgoed walmuren, beschoeiingen en natuur vriendelijke Oevers.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit” beleidsterrein “Verharde openbare ruimte”. Doel; Beheren Openbare Ruimte.

De structurele kosten voor het onderhouden van de walmuren en beschoeiingen worden ten laste van de exploitatie gebracht. Om het groot onderhoud uit te kunnen voeren (in deze het vervangen van beschoeiingen) wordt gebruik gemaakt van een voorziening.

Prestaties 2025
In 2025 worden in hoofdlijnen de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

• Cyclisch groot onderhoudsprogramma aan beschoeiingen en damwanden;
• Uitvoeringvervangingsprogramma beschoeiing en damwanden.
• Continuering 10 jarige LVO programma (levensduur vervangend onderhoud van de grachtenkades) waarvan herstel achterschotten L-wanden kademuren;
• Afronden Ontwerpvisie Kades Binnenstad 2050 als onderdeel van het LVO programma;
• Afronden ontwerp grondwater regulerend systeem voor de gehele stad.

Straatmeubilair

Beleidskader­
Het kader voor straatmeubilair is gesteld in het beleidskader openbare Ruimte, kapitaalgoed Straatmeubilair.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit”, beleidsterrein “Verharde openbare ruimte". Doel: beheren straatmeubilair.

Prestaties 2025
De prestaties hebben betrekking op het beheren en onderhouden van het straatmeubilair in relatie tot het handboek Kwaliteit Openbare Ruimte met als doel een schone, hele en veilige inrichting van de stad (zichtbaar, herkenbaar en aanwezig). Het straatmeubilair wordt in stand gehouden op het landelijke CROW beeldkwaliteitsniveau B. De onderhoudswerkzaamheden voeren we uit volgens het uitvoeringsprogramma straatmeubilair 2022-2026. Vanuit de jaarlijkse schouwen monitoren we wat nodig is om de beeldkwaliteit van het straatmeubilair op niveau B te houden. In 2025 brengen we in heel Leiden de staat van straatmeubilair in beeld met speciale aandacht voor scheefstand en vervuiling. Op basis hiervan bepalen we, indien nodig, welke maatregelen uitgevoerd moeten worden.

Spelen 

Beleidskader­
Het kader voor spelen is gesteld in het Beleidskader Openbare Ruimte, kapitaalgoed Spelen. Dit beleidskader is vertaald in het beheerplan Spelen 2022-2026. Met het beheerplan wordt zorg gedragen dat speelplekken in Leiden conform de vastgestelde ambities onderhouden worden.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit” beleidsterrein "Openbare Ruimte”.

Prestaties 2025

• Voor het vernieuwen van speelplekken wordt gewerkt vanuit een meerjarige vervangingsplanning. Op basis hiervan worden gemiddeld 20 plekken per jaar vernieuwd. Er is extra aandacht voor participatie zodat de vervanging van speeltoestellen aansluit bij de wens van bewoners.
• Waar de locaties het toelaten, haken we aan bij de vergroening zoals opgenomen op de groene kansenkaart.
• De speeltuinen en speelplekken worden conform het uitvoeringsprogramma Spelen onderhouden en beheerd.
• De op de speelplekken aanwezige speeltoestellen worden qua veiligheid getoetst aan de Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS) en onderhouden op de vastgestelde beeldkwaliteit CROW niveau B.

Wegen 

Beleidskader­
Het kader voor wegen is gesteld in het vastgestelde Beleidskader Openbare Ruimte, kapitaalgoed Wegen. De wegen worden in 2025 beheerd op het vastgestelde wettelijke aansprakelijkheidsniveau (R-). Dit gebeurt aan de hand van het meerjarenonderhoudsprogramma uit het uitvoeringsprogramma Wegen 2022-2026.

Doelen en Financiën­
Hierbij verwijzen wij u naar Programma 5 “Omgevingskwaliteit”, beleidsterrein “Verharde openbare ruimte”. Doel: beheer wegen.

Prestaties 2025

De planning van de onderhouds- en vervangingswerkzaamheden wordt afgestemd met de werkzaamheden die vanuit de programma’s Bereikbaarheid en Binnenstad worden uitgevoerd.

• Het is de ambitie van het college meer groen in de stad te krijgen. Dat betekent dat we ook bij onderhoud en vervangingen kijken waar meer groen aangelegd kan worden.
• In de wijken Stationsdistrict, Bos- en Gasthuisdistrict en Morsdistrict wordt groot onderhoud uitgevoerd.
• Daarnaast wordt de verharding van de Dr Lelylaan en Haagse Schouwweg vervangen.
• De vervanging van de Zoeterwoudsesingel is een Singelparkproject geworden nadat hier in 2024 de aanvullende middelen beschikbaar zijn gesteld bij de kaderbrief.
• Tegelijk met de onderhoudswerkzaamheden aan de wegen wordt ook groeiplaatsverbetering voor bomen die wortelopdruk veroorzaken toegepast.
• Ook worden waar mogelijk (kleine) verkeerskundige verbeteringen uitgevoerd.
• De Groene Kansenkaart is een integraal onderdeel van de werkzaamheden.

Riolering 

Beleidskader ­
Het Integraal Waterketenprogramma 2024-2028 vormt het beleidskader voor het rioolbeheer. Het vertrekpunt voor dit programma is de waterketen en het is opgesteld vanuit de samenwerking in de waterketen in de Leidse Regio (Dunea, Hoogeheemraadschap van Rijnland en de gemeenten Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Oegstgeest, Wassenaar en Voorschoten.

De rioleringszorg is noodzakelijk vanuit het oogpunt “duurzaam beschermen van volksgezondheid en milieu” en het voorkomen van wateroverlast. Het algemene doel is vertaald naar het inzamelen van afvalwater, hemelwater en grondwater.
De werkzaamheden binnen deze prestatie zijn gericht op het beheer en onderhoud van alle openbare rioleringen, putten, kolken en schuiven en het bedienen en onderhouden van riool-, polder-, tunnel- en overstortgemalen en de rioolgemalen en het drukrioolsysteem.

Doel en Financiën
Via de rioolheffing brengt de gemeente kosten in rekening voor het beheer en onderhoud van het rioleringsstelsel bij diegenen die direct of indirect zijn aangesloten op de riolering. De kosten die in de rioolheffing zijn ondergebracht betreffen onder andere investeringskosten en exploitatiekosten.

De werkzaamheden en projecten die in 2025 worden uitgevoerd of gestart worden qua uitvoering, zijn:

• reiniging en inspectie van circa 60km vrij-verval riolering;
• het renoveren van 7 gemalen;
• het vervangen van de 2G en 3G modems;
• reinigen kolkafvoerleidingen;
• onderhoud zinker- en gemaalschuiven;
• reinigen circa 43.000 straat- en trottoirkolken

In de duurzame wijkvernieuwingen wordt ondergronds een klimaatrobuust gescheiden systeem aangelegd. Hiermee wordt (gemengd) afvalwater getransporteerd naar zuivering, regenwater vertraagd op oppervlaktewater afgevoerd en grondwaterstand gereguleerd. De energietransitie wordt middels ruimtereservering meegenomen in het project. Bovengronds wordt de openbare ruimte klimaatadaptief, biodivers en groener ingericht. Bij aanbestedingen worden duurzaamheid en hergebruik van materiaal en circulariteit opgenomen.

De voortgang van de duurzame wijkvernieuwingen verloopt voorspoedig. De Fortuinwijk en Boshuizen worden voorbereid. De Merenwijk is vanuit initiatieffase opgestart. Waar mogelijk wordt werk met werk gemaakt in projecten zoals, Stationsgebied, Bio Science Park, Willem de Zwijgerlaan, Prins6 en Lammenschansweg.

Vastgoed

Beheerplannen vastgoed (B&W 13.0350)

Het niveau waarop het vastgoed in stand gehouden wordt is vastgesteld aan de hand van een objectief meetinstrument voor het inspecteren en onderhouden van vastgoed. Een instrument dat is gebaseerd op de conditiemetingsmethodiek volgens NEN 2767. Het niveau waarop het onderhoud gemiddeld gehouden wordt is vastgesteld op conditieniveau 3. Dit onderhoudsniveau is sober en draagt bij aan een doelmatig en duurzaam beheer van het gemeentelijk vastgoed. Voor de in stand houding van Rijksmonumenten wordt naast de NEN2767 specifieke methodes toegepast voor het behouden van cultureel erfgoed. De meerjaren onderhoudsplannen voor de gemeentelijke vastgoedportefeuille zijn enkele jaren geleden herijkt. Voor 2025 wordt een jaarplan gemaakt om uitvoering te geven aan het planmatig onderhoud. Om maximaal uitvoering te geven aan het efficiënt en planmatig uitvoeren van het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed, wordt bij aanbestedingen gekozen voor wat grotere, meerjarige clustercontracten waarbij de markt wordt uitgenodigd om mee te denken met de gemeente.

Overige panden
In de begroting wordt een jaarlijkse storting opgenomen voor planmatig onderhoud van ambtelijke huisvesting en maatschappelijk vastgoed. Op basis van de geactualiseerde meerjaren onderhoudsplannen en de stand van de voorziening is de verwachting dat bij gelijke omvang van de portefeuille de financiële middelen tot 2031 toereikend zijn om de doorgerekende kosten van groot (planmatig) onderhoud te dekken. Bij elke jaarrekening zal worden gerapporteerd over de meerjaren saldi van de onderhoudsvoorzieningen vastgoed in relatie tot ontwikkelingen in de omvang van de vastgoedportefeuille. Kanttekening is dat bij het vaststellen van het budget voor het onderhoud van het vastgoed naar aanleiding van de MJOP’s niet de volledige prijsstijgingen zijn doorgevoerd. De reden hiervoor is dat in de praktijk niet al het geplande onderhoud dat in het MJOP staat, wordt uitgevoerd. Dit komt onder andere doordat gepland onderhoud in het geplande jaar niet altijd noodzakelijk blijkt te zijn. Hierdoor is in de praktijk minder budget nodig dan conform de MJOP’s is bepaald. Het risico is dat hierdoor minder ruimte aanwezig is om tegenvallers op te vangen van bijvoorbeeld prijsstijgingen van materialen en personeel.

Sportaccommodaties

Beleidskader ­
Het gemeentelijke sportbeleid is verankerd is het beleidskader Sport en Gezondheid 2019 – 2023 Samen maken we de stad gezond en actief.

Doel en Financiën ­
Doel van het beleidskader is dat meer Leidenaren gaan sporten en bewegen. Dit is van belang omdat sporten en bewegen het gezond zijn, ontmoeten, plezier hebben en participeren stimuleert. Leiden maakt het voor iedereen mogelijk te bewegen en te sporten, in georganiseerd en ongeorganiseerd verband. Daarvoor beheert, onderhoudt en exploiteert de gemeente diverse sportaccommodaties, zoals sportvelden, drie zwembaden en een aantal sporthallen/gebouwen.

Het beheer en onderhoud wordt uitgevoerd volgens het Beheerplan Sport 2022-2026. In 2025 worden de volgende werkzaamheden verricht.

• Vervanging kunstgrasveld 2 bij kikkerpolder I.
• Vervanging 2 kunstgras pupillenvelden op Morskwartier I en II.
• Vervanging kunststof toplaag van de atletiekbaan.