Voor u ligt de Programmabegroting 2024-2027 van het Leidse stadsbestuur. In de begroting staat waar de gemeente geld aan besteedt. Het is de tweede begroting van dit college en gaat over 626 miljoen euro in 2024. In de begroting worden de plannen van het college omgezet naar beleid en financiën.
Net als in de Kaderbrief 2023-2027 is het ons gelukt een sluitende meerjarenbegroting op te stellen. Dit houdt in dat we onze plannen kunnen betalen uit de beschikbare budgetten. Ondanks dat we in de kaderbrief moeilijke keuzes hebben gemaakt, blijven we koers houden én investeren in de noodzakelijke voorzieningen voor een leefbaar Leiden. We werken aan een duurzame en sociale stad, met betaalbare woningen voor alle Leidenaars. We zijn ambitieus; we willen veel bereiken voor Leiden. Tegelijkertijd moeten Leidenaars de ontwikkelingen kunnen bijbenen. Zo betrekken we de stad bij onze beslissingen. Ook investeren we in maatregelen die ervoor zorgen dat mensen meedoen. We zetten in op het bevorderen van gelijke kansen en het bestrijden van armoede.
De financiën van Nederlandse gemeenten staan onder druk. Dit wordt onder meer veroorzaakt door de toegenomen inflatie, rentestijgingen en minder geld vanuit het Rijk voor gemeenten. In vrijwel alle gemeenten worden deze ontwikkelingen gevoeld. Dat geldt ook voor Leiden. Niet alles is zonder meer mogelijk. Daarom heeft het college keuzes gemaakt in de Kaderbrief 2023-2027. Hierbij is de begroting bijgesteld voor de hoge inflatie en gestegen rente. Ook zijn moeilijke keuzes gemaakt. De gemeenteraad heeft meerdere beleidswensen moeten uitstellen. Aanvullend daarop zijn lokale belastingen aangepast voor loon- en prijsontwikkeling. De keuzes uit de kaderbrief zijn verwerkt in deze Programmabegroting 2024-2027. Daarbij is rekening gehouden met de beschikbare financiële ruimte, maar ook met de draagkracht van de stad en de gemeentelijke organisatie.
Ten opzichte van de Kaderbrief 2023-2027 hebben we te maken met een aantal financiële mee- en tegenvallers. Deze zijn vooral toe te schrijven aan de gestegen rente en de Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds. Gezien de grote financiële opgaven en onzekerheden naar de toekomst toe, verhoogt het college met de begrotingsruimte die ontstaat het structurele behoedzaamheidsbudget. Hierdoor heeft de gemeente Leiden in 2024 een structurele buffer van € 840.000 die oploopt tot € 1,6 miljoen in 2027. Deze ruimte kan bij de volgende Kaderbrief 2024-2028 worden afgewogen tegen de rente-, loon- en prijsontwikkeling en verdere financiële opgaven en investeringsambities. We stellen voor om de vrije ruimte in de concernreserve te labelen voor het op gang houden van de woningbouw.
Net als voorgaande jaren is de begroting onzeker. Er gebeurt veel in de wereld en veranderingen volgen elkaar snel op. Met de val van het kabinet is daar een nieuwe onzekerheid bijgekomen. Vanuit de gemeente brengen we deze ontwikkelingen in kaart en zetten dit af tegen onze financiële positie. In hoofdstuk 2 ‘Hoofdlijnen financiële positie’ staat welke actuele ontwikkelingen op ons afkomen en welke keuzes we hierbij maken.
Leiden wil een leefbare stad zijn. Vanuit het fysieke domein dragen we hieraan bij door de stad klimaatadaptief in te richten en de biodiversiteit te versterken, het faciliteren van de transitie naar een duurzamer mobiliteits- en energiesysteem en door nieuwe woningen aan de stad toe te voegen. Een leefbare stad is immers een duurzame én een inclusieve stad, waar voor iedereen een passende woning te vinden is in een prettige leefomgeving.
In programma 4. Bereikbaarheid, 5. Omgevingskwaliteit en 6. Stedelijke Ontwikkeling staan onze speerpunten voor 2024.
Bij alle projecten zoeken we naar mogelijkheden om ambities uit andere programma’s mee te nemen en om werk met werk te maken. Dit doen we door planningen zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten. Op die manier besparen we kosten en verkleinen we de kans dat straten in een korte periode achter elkaar open gebroken worden.
In de Gasthuiswijk zien we het resultaat van deze integrale manier van werken. Op verschillende plekken in de wijk is het riool vervangen. Dit moment hebben we aangegrepen om tegelijkertijd de ondergrond klaar te maken voor de uitbreiding van het warmtenet, en de straten klimaatadaptief in te richten door vergroening aan te brengen en waterlocaties toe te voegen. Ook de komende tijd blijven we op deze manier wijken opknappen. In 2024 gaan we bijvoorbeeld aan de slag in de Hoge Mors, het Haagwegkwartier en in Meerburg. Naast de genoemde doelen zoeken we ook naar aanvullende doelen die we willen realiseren in deze wijken. Zo bieden we meer ruimte aan de fietser door straten anders in te richten. Dit doen we bijvoorbeeld in de Hoge Mors bij de Smaragdlaan. En in Meerburg worden maatregelen genomen om het grondwater te reguleren. Ook blijven we de biodiversiteit in de wijken versterken. Het beheer van onze riolen vormt op deze manier de stuwende kracht achter het realiseren van onze beleidsambities voor de stad.
Niet alleen de duurzame wijkvernieuwingen dragen bij aan vergroening van de stad. Ook in gebiedsontwikkelingen en mobiliteitsprojecten voegen we groen toe of verbeteren we de kwaliteit van bestaand groen. Het meest impactvolle initiatief dat we in 2024 starten is de aanleg van de Tweede Groene Ring. Dit Leidse initiatief wordt uitgewerkt in een eigen programma. De eerste participatiebijeenkomst is inmiddels geweest.
In 2024 versnellen we de energietransitie. De huidige klimaat- en energiecrisis benadrukt dat we vaart moeten maken met het gebruik van duurzame energiebronnen. Tegelijkertijd zien Leidenaars hun (energie)rekeningen verder oplopen en vragen mensen zich af of ze nog wel rond kunnen komen. Het is daarom belangrijk dat we energiearmoede zoveel mogelijk bestrijden. We werken aan de energietransitie door in te zetten op:
De afgelopen jaren zijn ontzettend veel plannen gemaakt voor woningbouw en het vergroenen en verkeersveiliger inrichten van de openbare ruimte. Veel van deze plannen zijn inmiddels uitgewerkt en klaar om in 2024 uitgevoerd te worden. Voor een aantal projecten geldt dat de uitvoerbaarheid onder druk is komen te staan door de sterke rente- en prijsstijgingen. Om de woningbouw op peil te houden trekken we extra middelen uit. Daarnaast zetten we in op het verder bestrijden van excessen op de woningmarkt.
Het jaar 2024 is een bijzonder jaar. In dit jaar treedt de langverwachte Omgevingswet in werking. De gevolgen hiervan lichten we toe in hoofdstuk 6 van deze begroting.