Inleiding

Leiden is een fijne stad om in te wonen, te werken en te leven. Dat willen we graag zo houden. We moeten de stad aanpassen, door te werken aan het toekomstbestendig maken van de stad. Onder andere voor klimaatverandering, maar ook om de biodiversiteit in de stad te versterken. Het gaat dan om het voorkomen van wateroverlast, hittestress en het omgaan met droogte. De maatregelen die we de komende jaren hiervoor gaan nemen staan beschreven in het Uitvoeringsprogramma 2023-2026 "Samen maken we Leiden groener, gezonder en klaar voor de toekomst", dat in 2023 door het college is vastgesteld. De gemeenteraad heeft uitgesproken dat er sprake is van een noodtoestand voor het klimaat en de natuur. Bij alle maatregelen die we nemen zullen we richting burgers en bedrijven benadrukken hoe urgent de situatie is wat betreft klimaat en natuur en dat nu handelen noodzakelijk is om de stad nu en in de toekomst leefbaar te houden.

Een groene, toekomstbestendige stad is ook een gezonde stad met een goede luchtkwaliteit. De leefkwaliteit de stad is te verbeteren door het gezond inrichten van de leefomgeving door het toevoegen van groen. Meer groen draagt bij aan een betere mentale en fysieke gezondheid. Ook programma 4 met onder meer de agenda autoluwe binnenstad draagt bij aan het verbeteren van de leefomgeving van de stad. Door inzet op overgang naar fiets, voetganger en openbaar vervoer ontstaat ruimte voor vergroenen.

Het aanpassen van de stad vraagt een lange adem. We combineren op een slimme manier projecten en werkzaamheden in de openbare ruimte en doen dit samen met inwoners uit de wijken. Een bekend voorbeeld hiervan zijn de duurzame wijkvernieuwingen: tegelijkertijd met het vervangen van het riool, richten we de openbare ruimte klimaatadaptief in en nemen we maatregelen om de biodiversiteit te versterken. We vragen ook andere partijen om mee te doen, de helft van de stad is namelijk particulier eigendom. Aan inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties vragen we daarom met ons samen te werken aan een duurzame stad die ook voor de toekomstige generaties leefbaar blijft. Iedereen kan daarin kleine of grote stappen zetten; van de aanleg van een geveltuin tot het bouwen van natuurinclusieve en klimaatadaptieve gebouwen door ontwikkelaars. De gemeente ondersteunt inwoners en ondernemers met initiatieven zoals Samen aan de slag, subsidies of het delen van kennis. Samen aan de Slag richt zich in 2024 op vergroenen van de stad en het actief benaderen van bewoners in buurten waar meer hittestress is én minder groeninitiatieven zijn.

We beheren en onderhouden de openbare ruimte op basis van wettelijke regels, de ambities uit het beleidsakkoord, zorgplichten en de bedoelde functionaliteit en kwaliteit zoals die een plek hebben in de beleidskaders en beheerplannen.

Wanneer we de bestaande openbare ruimte aanpassen is het handboek kwaliteit openbare ruimte van toepassing. Bij vernieuwingen houden we rekening met de maatschappelijke, technologische en klimatologische ontwikkelingen, waaronder klimaatadaptatie, circulaire economie en de energietransitie, inclusief het reserveren van de benodigde ruimte in de ondergrond.

Zoals in het collegeakkoord is opgenomen, stellen we een aanpak op om de leefbaarheid in Transvaal te vergroten. Leefbaarheid is een integraal vraagstuk, waarbij zowel beheer, leefbaarheid, gezondheid en omgevingskwaliteit van belang zijn. In 2024 wordt een aanpak bepaald.

Beleidsterrein 5A Verharde openbare ruimte

De gemeente heeft als primaire taak de zorg voor een goed functionerende openbare ruimte die aansluit bij de beleving van haar inwoners. We hanteren hierbij beeldkwaliteit Niveau B CROW. Voor de kwaliteit van de openbare ruimte zijn niet alleen het beheer en onderhoud belangrijk, maar ook functionele, esthetische, ruimtelijke en sociale aspecten. Hierbij regelt en borgt de gemeente dat ingrepen op het juiste moment, tegen de laagste mogelijk maatschappelijke kosten en zonder kapitaalvernietiging worden uitgevoerd. Binnen de beschikbare middelen wordt daarbij veel aandacht besteed aan verduurzaming en circulair werken.

5A1.1 Ontwikkelen beleid openbare ruimte

Bodem en ondergrond
De bodem kan veel bieden aan de ontwikkeling van de stad: de bodem is het fundament waar veel functies bij elkaar komen, zoals waterberging, kabels en leidingen, boomwortels, fundering. Daarnaast kent de bodem uitdagingen uit het heden en verleden zoals bodemverontreiniging, ontplofbare oorlogsresten en bodemdaling. Daarom moeten we afwegen welke functies we allemaal nodig hebben van de bodem en hoe we de stad duurzaam ontwikkelen (klimaatadaptief, biodivers, duurzame energie, woningbouw etc.). Zoals in het beleidsakkoord staat, is de uitdaging om zowel klimaatadaptieve en vergroeningsmaatregelen als ondergrondse infrastructuur voor energietransitie een plek te geven. De inpassing van extra en nieuwe energiesystemen voor elektra en warmte vragen om regie en afwegingen zowel boven- als ondergronds. In meer dan de helft van de Leidse straten zal een ruimtelijk conflict optreden tussen de beleidsambities. Het belang van het bodem- en watersysteem is erkend in de brief aan de Tweede Kamer (Water en Bodem Sturend), waarin Leiden invulling wil geven middels een integrale afweging bij conflicterende ruimtelijke belangen. Daarnaast werkt Leiden aan een innovatie om praktische de ruimtelijke conflicten te voorkomen door kabels en leidingen ondergronds verticaal te ordenen i.p.v. horizontaal zoals voorheen gebruikelijk was. Hierdoor ontstaat er meer ruimte voor andere opgaven, zoals klimaatadaptatie en biodiversiteit. In het verlengde hiervan wordt de Leidingenverordening voorzien van een update, zodat de toekomstige ruimtelijke inpassingen van randvoorwaardelijke systemen, zoals drinkwater, warmte en elektra, op een geordende manier kunne worden aangelegd. Tenslotte verlengen we het convenant met Dunea en Liander zodat we kunnen doorgroeien naar een integrale programmering met interne èn externe partijen.
In het Leids Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (LUBO) 2023-2030 is het Leidse beleid ten aanzien van bodem en ondergrond vastgelegd en hoe de gemeente de reserve LUBO en de door het rijk beschikbaar gestelde budgetten voor bodem en ondergrond wil inzetten.

Openbare verlichting

Openbare verlichting Leiden participeert in een meerjarig onderzoek van diverse universiteiten waaronder die van Leiden en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) in combinatie met diverse instituten in onder andere de gezondheidszorg en lichtwereld naar de invloed van (straat)verlichting op biodiversiteit. Vanuit de gemeente Leiden (openbare verlichting) haken we hierbij aan om uiteindelijk openbare verlichting te kunnen plaatsen waar wetenschappelijk onderbouwd, (meer) recht wordt gedaan aan mens, flora en fauna (zoveel mogelijk) binnen de normen van landelijke richtlijnen (verkeersveiligheid, sociale veiligheid). Als de onderzoeksmethodiek is uitgewerkt, kan het onderzoek beginnen, dit is naar verwachting in 2024. Verder wordt in het kader van openbare verlichting geëxperimenteerd met anders verlichten om meer rekening te houden met flora en fauna (en de mens) op de Van Vollenhovenkade en Mariënpoelstraat en wordt nader uitvoering gegeven aan de besluiten van het college op het advies van de stadsecoloog op de Driemanschapskade.

5A1.2 Beheren openbare ruimte

Duurzame Wijkvernieuwingen

De voortgang van de duurzame wijkvernieuwingen verloopt voorspoedig. Zo is het Houtkwartier bijvoorbeeld afgerond. Een flink aantal wijken is in uitvoering of gaat binnenkort in uitvoering. Hieronder staat een overzicht per project:

Voor Professorenwijk-Oost (fase 2) is het uitvoeringsbesluit Q4 2023 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. Voor de Gasthuiswijk en Haagweg-Zuid (fase 3 en 4) en Hart van Meerburg worden de uitvoeringsbesluiten in Q1 en Q2 2024 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. Voor de wijken Boshuizen, Fortuinwijk Noord en Zuid zal een overkoepelend kaderbesluit worden opgesteld dat in Q4 2023 ter besluitvorming aan de raad is aangeboden.

Wijkbeheer

Samen aan de Slag richt zich in 2024 op uitbreiding van de Leidse Kweektuin en gaat verder met de aanpak van versteende straten waar vergroening minder makkelijk op gang komt. Tevens bouwen we de samenwerking met de stad verder uit door nog sterker de koppeling te maken tussen groene initiatiefnemers, organisaties en instellingen en bewoners die wel willen, maar nog niet aan vergroening toekomen.

Beheer kapitaalgoederen openbare ruimte

Voor het beheer van de kapitaalgoederen werken we met beheerplannen die we elke vijf jaar actualiseren, zie voor een nadere toelichting de paragraaf onderhoud Kapitaalgoederen. De huidige beheerplannen kapitaalgoederen hebben de planperiode 2022-2026. Voor riolering geldt een andere planperiode: het Integraal Waterketenplan is in 2023 vastgesteld als beheerplan voor de planperiode 2024-2028.

Beheren openbare verlichting

Het beheer heeft als doel om te blijven voldoen aan het realiseren van een veilige, duurzame en sfeervolle omgeving voor alle gebruikers van de openbare ruimte. Bij de vervanging passen we LED-techniek toe in combinatie met het dimmen van de verlichting. Inmiddels is ca. 55% van de openbare verlichting voorzien van led-lichtbronnen.
In 2024 gaan wij verder met het wijkgericht vervangen van armaturen en masten die aan het einde van hun levensduur zijn. Met focus op Roodenburgerdistrict, Bos- en Gasthuisdistrict, en in de binnenstad het vervangen van Leidse lantarens.

Beheren bruggen en viaducten

We beheren en onderhouden de bruggen, tunnels en viaducten zodat de stad toegankelijk en bereikbaar is voor alle verkeersdeelnemers en voor de doorvaarbaarheid van het scheepvaartverkeer. Ook de bediening van de beweegbare bruggen hoort hier bij. De volgende activiteiten voeren we in 2024 uit:

• Vernieuwing elektro-mechanica (conform machinerichtlijn) Grote Havenbrug, Rijnzichtbrug en Singelbrug;
• Cyclisch onderhoud conserveren, slijtlagen, straatwerk, betononderhoud en remmingswerken;
• Aanbrengen brandvertragende beplating, LED ledverlichting en vernieuwing elektronica Stationspleintunnel;
• Vernieuwen en groot onderhoud verkeersbruggen Julius Caesarbrug i.s.m. de Provincie Zuid-Holland.

Beheer wegen

We onderhouden verharding op het wettelijke aansprakelijkheidsniveau (R–). Dat betekent dat we alleen ingrijpen (onderhoudsmaatregel uitvoeren) wanneer het aansprakelijkheidsniveau dreigt te worden overschreden. In de wijken Binnenstad Noord en Roodenburgerdistrict wordt groot onderhoud uitgevoerd. Daarnaast wordt de verharding van de Dr Lelylaan en Kanaalweg vervangen. T.a.v. de vervanging van de Zoeterwoudsesingel wordt momenteel gekeken of het haalbaar is er een Singelparkproject van te maken. Er wordt bekeken welke middelen nodig zijn om de ruimtelijke kwaliteit te vergroten en de openbare ruimte in te richten conform het beeldkwaliteitsplan voor het Singelpark. Deze verkenning loopt van medio 2023 tot medio 2024. In die periode wordt levensduur verlengend onderhoud uitgevoerd. Tegelijk met de onderhoudswerkzaamheden wordt ook groeiplaatsverbetering voor bomen die wortelopdruk veroorzaken toegepast. Tijdens de onderhoudswerkzaamheden worden waar mogelijk (kleine) verkeerskundige verbeteringen uitgevoerd.

Uitvoeren straatreiniging en graffitibestrijding

Straatreiniging draagt bij aan een schone en veilige openbare ruimte door het vegen van zwerfafval en blad, het legen en schoonhouden van prullenbakken, onkruidbestrijding en het verwijderen van graffiti en illegaal plakwerk. De ledigingsfrequentie van de prullenbakken is in de binnenstad verhoogd en waar mogelijk worden grotere prullenbakken geplaatst. Verder worden er ook dit jaar clean sweeps uitgevoerd waarbij elke maand een wijk met de inzet van een team zwerfafvalvrij wordt opgeleverd. Als proef is er in 2023 gestart met doneerringen. Een ring rond prullenbakken waar mensen hun statiegeldflesjes in kunnen zetten, zodat de flesjes door andere mensen ingeleverd kunnen worden en het statiegeld kunnen innen. Na evaluatie in 2024 kan worden besloten over verdere uitrol van de doneerring. De (on)kruidbestrijding vindt plaats zonder inzet van chemische middelen maar is daarmee arbeidsintensief wat zich vertaalt in stijgende kosten. Indien de resultaten van de proef met intensief vegen positief zijn, zal dit in dit jaar verder worden opgeschaald. De resultaten van de proef om stoepplantjes langs de gevels niet meer te behandelen (op basis van motie nr M.22.0056.15 Meer ruimte voor stoepplantjes), worden met de raad gedeeld, vergezeld van een voorstel voor het al dan niet uitbreiden.

Beheren Walmuren

De volgende werkzaamheden voeren we in 2024 uit:

• Cyclisch groot onderhoudsprogramma aan beschoeiingen en damwanden;
• Uitvoeringvervangingsprogramma beschoeiing en damwanden.
• Afronden vervanging damwand Cronesteijnkade, Schelpenkade en Zijlsingel;
• Continuering 10 jarige LVO programma (levensduur vervangend onderhoud van de grachtenkades) waarvan herstel achterschotten L-wanden kademuren;
• Afronden Ontwerpvisie Kades Binnenstad 2050 als onderdeel van het LVO programma;
• Klimaatadaptie, bijvoorbeeld het ondersteunen van het grondwater regulerend systeem en waar mogelijk vergroenen langs grachten, beschoeiing en damwanden, wordt meegenomen bij deze werkzaamheden.

Beheren straatmeubilair

Voor het cyclische beheer van het straatmeubilair wordt met extra maatregelen gekeken hoe de beeldkwaliteit weer op CROW B niveau te krijgen is. Dit doen we door tijdelijk de middelen anders te verdelen en inzet van meer personeel. We leggen hierbij de focus op de 4 wijken die het minste scoren. Op basis van het evaluatiemoment van eind 2023 bepalen we of en hoe we dit door willen zetten in 2024.

Beheren Spelen

De speeltuinen en speelplekken worden conform het beheerplan Spelen onderhouden en beheerd. Er is extra aandacht voor participatie, inclusie en vergroening, zodat de vervanging van speeltoestellen aansluit bij de wens van bewoners (vooral kinderen). Van oude speeltoestellen wordt eerst bekeken of renovatie en/of herplaatsing mogelijk is, of ze worden tijdelijk in depot opgeslagen tot een geschikte herbestemming wordt gevonden. Hiermee beperken we het gebruik van grondstoffen en bevorderen we circulariteit. De aanwezige speeltoestellen worden jaarlijks op veiligheid getoetst aan het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen.

Verminderen van overlast in eigen wijk

Hoewel de beoordeling van de openbare ruimte in de stadsenquête ruim voldoende is zien we een toename van ervaren overlast van zwerfafval en bijplaatsingen. Middels diverse maatregelen wordt dit ondervangen. Denk aan plaatsen van grotere prullenbakken en waar nodig vaker legen en het uitvoeren van cleansweeps in de wijken. Daarnaast is er zes wekelijks overleg met Handhaving om de lijst met hotspots te actualiseren. De hotspots worden wekelijks gezamenlijk bezocht om waar mogelijk verbaliserend op te treden en tegelijkertijd de locatie op te ruimen. In 2023 is er een project gestart met extra inzet op hotspots. Het zwerfafval in het groen wordt zo veel als mogelijk voorafgaand aan de groenwerkzaamheden gedaan om te voorkomen dat het zwerfafval bij het groenafval komt. De frequentie waarmee dit gebeurt hangt sterk samen met de gebruikersdruk en het weer. De werkzaamheden worden zo ingericht dat de gewenste beeldkwaliteit wordt gehaald. Daarnaast worden elke dag de meldingen van overlast, zwerfafval en dumping opgepakt. Deze meldingen worden meestal binnen 1 werkdag opgelost. Bewoners worden bij opschoonacties ondersteund met materialen en containeradoptie wordt aangemoedigd.

5A1.3 Inzamelen huishoudelijk afval

Wekelijks wordt bij de ruim 55.000 huishoudens in Leiden afval opgehaald. Met minicontainers aan-huis voor restafval, GFT en papier en verzamelcontainers voor papier, glas en textiel. Het kunststofafval, drankenkartons en blik wordt nagescheiden. Vrijwel alle verzamelcontainers zijn inmiddels ondergronds gebracht. Dit geeft een opgeruimder straatbeeld en leidt tot minder bijplaatsing. De hotspot-aanpak bij containers die in beeld zijn vanwege frequente bijplaatsingen wordt in samenwerking tussen Inzameling en Handhaving verder geïntensiveerd. Verder is er een proef uitgevoerd met de inzameling van groente- fruit- en etensresten (GFE) in de hoogbouw. In het verleden is hiermee gestopt vanwege de hoge vervuilingsgraad. Nu wordt gewerkt met afsluitbare containers en de resultaten zijn positief. Een voorstel over verdere uitrol wordt opgenomen in het geactualiseerde afvalbeleid en voorgelegd aan de Raad. Verder worden de plannen voor de realisatie van een tweede milieustraat / duurzaamheidsplein op de Kenauweg verder uitgewerkt waarbij ook ruimte wordt gecreëerd voor aanvullende circulaire initiatieven om scheiding en hergebruik verder te stimuleren, grondstofcirkels te sluiten en daarmee de hoeveelheid te verbranden afval verder te reduceren.

5A1.4 Beheren contracten buitenreclame

Alle reclamecontracten zijn volledig operationeel. Om de opbrengsten buitenreclame zoveel mogelijk op peil te houden, passen we actief contractbeheer en contractmanagement toe. Het in beperkte mate digitaliseren van een aantal reclameobjecten in de abri’s is door vaststelling van het nieuwe reclamebeleid toegestaan. Het huurcontract van de digitale mast langs de A4 is eind december 2023 afgelopen. Na de aanbesteding wordt de mast (en deels constructie) verwijderd en in eerste helft van 2024 nieuw geplaatst. Dit betekent dat er gedurende ca zes maanden geen reclameopbrengsten uit de A4 mast gerealiseerd wordt. Omdat de resultaten van de aanbesteding nog niet bekend zijn, is de hiermee samenhangende impact niet te schatten. Zekerheidshalve worden de opbrengsten uit de A4 mast voor 2024 aangehouden op nihil.

5A1.5 Handhaven gebruik openbare ruimte

Het toezicht op en de handhaving in de openbare ruimte betreft de naleving van de (lokale) wet- en regelgeving zoals bijvoorbeeld vastgelegd in de APV. De gemeente wil voorkomen dat een leefbaarheidsvraagstuk een veiligheidsvraagstuk wordt. De prioriteiten waar de toezichthouders en Buitengewoon Opsporingsambtenaren (Boa’s) van de gemeente aan werken, worden jaarlijks in het Uitvoeringsprogramma Handhaving (UPH) bepaald en uitgewerkt. In lijn met de uitgangspunten in de Visie Handhaving Openbare Ruimte 2020-2023 staat het bewaren van de leefbaarheid van de stad centraal, en zorgt Handhaving ervoor dat leefbaarheidsproblemen geen veiligheidsproblemen worden. Handhaving draagt hiermee bij aan een schone, bereikbare, veilige en aantrekkelijke stad.

5A1.7 Werken voor derden Cluster Beheer

De gemeente Leiden zamelt voor de omliggende gemeenten Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude verschillende huishoudelijke afvalfracties in. Hiervoor wordt een vergoeding ontvangen. In 2024 werken we aan het versterken van de samenwerking en het actualiseren van de contracten met de omliggende gemeenten.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 5B Openbaar water

Water is een belangrijke kwaliteit in Leiden en heeft verschillende functies. Dit wordt onderschreven in de Omgevingsvisie Leiden 2040: “Openbaar water heeft niet alleen een recreatief, maar ook een functioneel nut. Het heeft een transportfunctie, kan warmte / koude opslaan, de stad koelen en overtollig water na hevige regenval opvangen.” Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers en het verbeteren van de waterkwaliteit draagt het ook bij aan het versterken van de biodiversiteit.

5B1.1 Ontwikkelen en uitvoeren beleid waterkwantiteit en waterkwaliteit

In 2023 zijn we gestart met een uitwerking van het principe Water en Bodem sturend in Leiden, waarin we samen met het hoogheemraadschap van Rijnland maatregelen uitwerken ten aanzien van het verbeteren van de waterkwaliteit. Een goede waterkwaliteit is belangrijk voor de biodiversiteit en volksgezondheid. We gaan door met het aanleggen van natuurvriendelijke oevers. Op deze manier dragen we bij aan verbetering van het Rijnsysteem en het realiseren van de doelen uit de Kaderrichtlijn water. Tevens wordt er in deze uitwerking van Water en Bodem sturend gekeken naar waterkwantiteit in Leiden, naar het belang van water in de stad en naar klimaatadaptatie in relatie tot verstedelijking. Hierin wordt rekening gehouden met de nieuwe klimaatscenario's van het KNMI en de nieuwe ‘boezemstudie’ die wordt uitgevoerd door het Hoogheemraadschap van Rijnland. De boezemstudie geeft inzicht in de effecten van klimaatverandering op het hoofdwatersysteem van Rijnland. De Water en bodem sturend uitwerking voor Leiden laat de effecten zien in het Leidse deel van het watersysteem, aangevuld met mogelijke oplossingen voor knelpunten. Mogelijk worden deze acties daarna vastgelegd in de Samenwerkingsagenda Gemeente Leiden en Hoogheemraadschap van Rijnland. Maar welke vorm precies wordt gekozen is nog afhankelijk van de uitkomsten van de studie en het bestuurlijk overleg daarover.

5B1.2 Beheren openbaar water en riolering

Beheren Openbaar Water

Het groot en regulier onderhoud aan de watergangen waar de gemeente voor verantwoordelijk is doen we om de waterkwantiteit te borgen en de waterkwaliteit te verbeteren conform de "Legger" van het Waterschap. We verwerken de vrijgekomen biomassa duurzaam naar een erkende verwerkingsinstallatie of als dat kan in het terrein. De werkzaamheden worden verricht conform de Wet Natuurbescherming.

De volgende activiteiten voeren we in 2024 uit:

• Opstellen verbeterd beheerplan fonteinen ten behoeve van waterkwaliteit en klimaatadaptatie;
• Het ‘vissen van bladafval/zwerfvuil';
• De jaarlijkse "Schouw Rijnland", hierbij wordt circa 110 km watergang geschoond van vegetatie binnen de grenzen van de Wet Natuurbescherming, volgens het ecologisch werkprotocol van waterschappen;
• Voorbereiding baggercluster 2024/2025 van diverse watergangen;
• Reinigen van duikers en waar nodig herstellen.

Beheren Openbare Riolering

Het doel is het duurzaam beschermen van de volksgezondheid, het afvoeren van afvalwater en hemelwater en het reguleren van de grondwaterstand. Eind 2023 is het Integraal Waterketenplan 2024-2028 ter vaststelling aangeboden. De financiële consequenties zijn in de Kaderbief 2023-2027 meegenomen.

Overeenkomstig het Integraal Waterketenplan wordt onderstaand regulier en groot onderhoud verricht:

• Reiniging en inspectie van circa 54km lengte aan riolering in Roodenburgerdistrict, Leiden Noord en Boerhaavedistrict;
• Het renoveren van 14 gemalen;
• Reinigen kolkafvoerleidingen;
• Onderhoud zinker- en gemaalschuiven;
• Reinigen circa 43.000 straat- en trottoirkolken.

De geplande rioolvervanging wordt integraal in de duurzame wijkvernieuwingsprojecten aangepakt; in de ondergrond krijgt de energietransitie een plaats door ruimtereservering en tegelijkertijd wordt een klimaatrobuust gescheiden systeem aangelegd. Tevens wordt in de duurzame wijkvernieuwingsprojecten de grondwaterstand gereguleerd middels een drainage-infiltratiesysteem. Bovengronds wordt de openbare ruimte klimaatadaptief, biodivers en groener ingericht. Bij aanbestedingen worden duurzaamheid en hergebruik van materiaal en circulariteit opgenomen.
De voortgang van de duurzame wijkvernieuwingen verloopt voorspoedig. De Fortuinwijk en Boshuizen worden vanuit initiatieffase voorbereid.
Waar mogelijk wordt werk met werk gemaakt in projecten zoals, Stationsgebied, Bio Science Park, Schipholweg, Willem de Zwijgerlaan en Lammenschans.

5B2.1 Ontwikkelen beleid gebruik openbaar water

In de visie op de Bezoekerseconomie is ervoor gekozen om niet in te zetten op grootschalige stimulering van het watertoerisme. Bezoekers met sloepen weten de stad immers al voldoende te vinden. Via communicatie voor goed vaargedrag en handhaving wordt ingezet om dit vaarverkeer in goede banen te leiden.

5B2.2 Exploiteren havens en waterwegen

In 2024 wordt in de Passantenhaven en de Charterhaven (langs de Zijlsingel) het jaarlijkse klein onderhoud uitgevoerd. Voor het overnachten in de haven int de gemeente havengelden. Daarnaast zorgt de gemeente in de havens voor een goed functionerende douche en toiletvoorziening. Dit wordt gedaan conform de huidige milieukundige regelgeving. Dit betekent o.a. de jaarlijkse controle op legionella. De werkzaamheden t.b.v. het dragen van Blauwe Vlag worden geëvalueerd.

5B2.3 Behandelen ligplaatsvergunningen

De gemeente publiceert ieder kwartaal een lijst met vrije ligplaatsen voor pleziervaartuigen. Inwoners van Leiden die zich hebben geregistreerd op de wachtlijst kunnen hun interesse voor een vrije ligplaats kenbaar maken. De ligplaats wordt vervolgens vergund aan de inwoner die het hoogst op de wachtlijst staat. Naast vergunningen voor pleziervaartuigen worden ook aanvragen voor vrije ligplaatsen voor bedrijfsvaartuigen behandeld. Daar speelt het vraagstuk van schaarse vergunningen.

5B2.4 Handhaven gebruik openbaar water

Om overlast op het water te beperken, wordt door gemeentelijke handhavers nauw samengewerkt met de politie en andere partners op het water. De inzet van Handhaving op het water wordt jaarlijks in het Uitvoeringsprogramma Handhaving (UPH) bepaald en uitgewerkt. Doorgaans is de inzet vooral preventief ingestoken. Door gezamenlijk zichtbaar aanwezig te zijn en mensen aan te spreken hopen wij het vaargedrag in positieve zin en blijvend te veranderen. Daarnaast wordt ingezet op de handhaving op de ligplaatsenvergunningen van bedrijfs- en pleziervaartuigen.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Beleidsterrein 5C Openbaar groen en biodiversiteit

De aantrekkelijkheid van Leiden als vestigingsplaats voor bewoners en ondernemers is gebaat bij een groene leefomgeving. Groen is immers een belangrijke voorwaarde voor een gezonde leefomgeving, zowel fysiek als mentaal. Een groene omgeving maakt het mogelijk om te sporten, spelen en bewegen, maar ook om te ontmoeten en te ontspannen. Daarom is, naast het aanbieden van en solide groen recreatief netwerk, de zichtbaarheid en nabijheid van groen belangrijk. Een groene inrichting draagt daarnaast ook bij aan de belangrijke opgaven als het behouden en versterken van de biodiversiteit en klimaatbestendigheid.

5C1.1 Ontwikkelen en uitvoeren beleid stedelijk en regionaal groen

Leiden neemt net als in voorgaande jaren deel aan de samenwerking binnen Nationaal Park Hollandse Duinen (in oprichting) en aan een aantal regionale samenwerkingsverbanden: samenwerking van de Landschapstafel Duin Horst & Weide met de provincie; samenwerking van veenweidegebied noord met de provincie en binnen Holland Rijnland de samenwerking binnen de stedelijke as Westflank (Leiden -Katwijk) en Oostflank (Leiden -Alphen aan de Rijn).

De samenwerking met de provincie heeft in 2023 geleid tot een Provinciaal Programma Landelijk gebied. Het Provinciaal programma Landelijk gebied bevat de ambities van Zuid Holland op het gebied van klimaat, natuur en water, bevat projecten en maakt aanspraak op een deel van het budget van het Nationaal programma Landelijk gebied. In de loop van 2023/2024 wordt duidelijk welk budget door het rijk aan de provincie beschikbaar wordt gesteld en voor welke projecten cofinanciering beschikbaar komt.

Het provinciaal programma landelijk gebied vormt ook in 2024 input voor andere ruimtelijke trajecten met provincie en rijk (ruimtelijke puzzel, NOVEX).

Tweede groene ring

In het Beleidsakkoord 2022 – 2026 Samenleven in Leiden is afgesproken om in deze collegeperiode een start te maken met de realisatie van een Tweede Groene Ring naast de groene ring van het Singelpark. De ambities voor een Tweede Groene Ring moeten verder uitgewerkt worden in concrete doelen, opgaven en ambities. Daarvoor is een procesaanpak geschreven die uw raad heeft ontvangen, die de basis vormt voor een op te stellen programmatische aanpak voor de toekomst. Naar verwachting ontvangt uw raad dit programma in de tweede helft van 2024. De volgende onderdelen staan daarin centraal:

1. Inhoudelijke verdieping en uitwerking van de Tweede Groene Ring;
2. (raakvlak) projecten: tijdig inspelen op lopende projecten en beleidskaders leidt tot koppelkansen voor Tweede Groene Ring in gemeentelijke en maatschappelijke initiatieven;
3. Financiering en lobby: als belangrijke basis voor realisatie wordt een financierings- en lobbystrategie uitgewerkt.

Samenwerken met de stad in de invulling en realisatie van de Tweede Groene Ring is een belangrijke ambitie. Daarom is communicatie en participatie een cruciaal onderdeel van deze procesaanpak. De Tweede Groene Ring zal alleen gerealiseerd kunnen worden wanneer niet alleen de gemeente aan de uitvoering werkt, maar wanneer ook ondernemers, inwoners en andere initiatiefnemers hun activiteiten op een manier gaan uitvoeren zoals dat past in een gezamenlijke visie op de Tweede Groene Ring.

Groene Hoofdstructuur

In 2018 is de Groene Hoofdstructuur vastgesteld. Deze is onderdeel van het Groen Blauwe raamwerk uit de Omgevingsvisie en vormt een verbinding tussen het Singelpark en de Tweede Groene Ring. In 2024 wordt de Haagse Schouwweg aangepakt: het gaat hierbij zowel om kwaliteitsverbetering als om het toevoegen van groen areaal. De exacte volgorde van uitvoering wordt bepaald in overleg met de uitvoerende externe partij.

Vergroenen op buurtniveau

Op buurtniveau zijn er verschillende projecten. Op basis van de Groene Kansenkaart 2023-2026 vergroent het college versteende plekken. In 2024 gaat het om het Granaatplein, de Franchimontlaan/ Melchior Treublaan, Cobetstraat/ De Laat de Kanterstraat, kruising Lage Morsweg/ Leeghwaterstraat, Vondellaan, Stevenshofdreef/ Stevensbloem en een aantal straten in Cronestein. Ook worden op basis van de Groene Kansen Kaart extra bomen geplant op plekken waar dat wenselijk is en waar ook ruimte is in de ondergrond. In 2024 komen deze bomen in de binnenstad. Daarnaast neemt het aantal geveltuintjes en groene boomspiegels, beheerd door buurtbewoners toe. Dit gebeurt binnen het project Samen aan de Slag.

Baby Boom

Samen met het vrijwilligersinitiatief Cooldowncity Leiden en de afdeling Burgerzaken wordt een pilot opgezet om de ouders van iedere baby die in 2024 wordt geboren een zaailing of voucher voor een zaailing te geven. Najaar 2023 wordt gebruikt om hiervoor een systeem op te zetten. Begin 2025 wordt de pilot geëvalueerd.

5C1.2 Renoveren en herinrichten parken

Leiden heeft veel parken. Om de kwaliteit van deze parken te behouden, te versterken en aan te passen aan nieuwe behoeften, heeft Leiden een Investeringsprogramma Parken (IP Parken), waarin middelen zijn gereserveerd om ieder jaar één of meerdere parken te renoveren. Aan de hand van de evaluaties van de beheerplannen wordt jaarlijks bepaald welke parken in aanmerking komen voor een grootschalige onderhoudsbeurt. Het doel is om de parken in goede conditie te houden door deze ongeveer eens in de 25 jaar te renoveren (cyclus in Beheerplannen). Voor 2024 staat het Hooghkamerpark in de planning voor renovatie.

5C1.3 Beheren openbaar groen

Bij het (her)planten van bomen kijken we naar de juiste soort op de juiste plaats. Hierbij spelen de ecologische waarde, klimaatbestendigheid, toekomstbestendigheid, standplaats, esthetische waarde en welke soorten er weinig in de stad aanwezig zijn een rol. Verder gaan we door met het verbeteren van de ecologische kwaliteit in bosplantsoenen door te dunnen. Ook werken we in 2024 verder aan het verbeteren van de kwaliteit van het bomenbestand door kwarrende bomen te vervangen, door extra voedsel in de bodem te brengen en door bij droge periodes indien nodig water te geven. De in 2023 gestarte pilot met watersensoren geeft aan waar dat nodig is. Het verbeteren van de biodiversiteit wordt in 2024 voortgezet door ecologisch te maaien, door waar mogelijk gazons om te vormen naar bermen, door een andere maaifrequentie of door sinusbeheer toe te passen (maaien in sinusvormige patronen) of mozaiek maaien ( tussenvorm van bermbeheer en sinusbeheer) of door plantenvakken om te vormen naar bloemrijke bermen. Hierbij is van belang dat er een balans is tussen het draagvlak van inwoners en ecologische kwaliteit. De Japanse duizendknoop wordt planmatig onder controle gehouden. Daarnaast monitoren we de ervaringen en behaalde resultaten in Nederland met bestrijding door de bladvlo die de natuurlijke vijand is van de Japanse duizendknoop.

5C1.4 Behandelen kapvergunningen

Het stedelijk groen is waardevol en het bomenbestand wordt gezien als ruimtelijke kwaliteit. Bij ruimtelijke ingrepen wordt vanaf de initiatieffase al zorgvuldig gekeken hoe bomen behouden kunnen blijven. Pas in het uiterste geval wordt tot kap over gegaan.

5C1.5 Aanleggen Singelpark

Het Singelpark is een project van en voor de bewoners, en maakt onderdeel uit van het Groen-Blauwe raamwerk. Het is een groene omlijsting van de historische binnenstad, een park waar Leiden zich mee op de kaart zet. Alle projecten van de eerste fase zijn gereed. Ook de eerste projecten van de tweede fase zijn gereed. Vele inwoners en bezoekers van Leiden kunnen genieten van het rondje Singelpark. In 2024 werken we verder aan het project Singelpark en ligt de focus op de voorbereiding van de uitvoering van de Jan van Houtkade en de pilot met verplaatsbaar groen op het Arsenaalplein.

5C1.6 Beheren Oostvlietpolder

Het beheerplan Oostvlietpolder 2019-2024 wordt door het Zuid-Hollands Landschap uitgevoerd. Het creëren van een ecologische verbinding tussen de Oostvlietpolder en Polderpark Cronesteyn in de Oostvlietpolder is voor een deel gerealiseerd (fase 1 en 2 bij de Vogelhoff). Voortzetting van deze ecologische NatuurNetwerk Nederland verbinding heeft geen prioriteit bij de provincie. Daarom zet de gemeente de komende jaren in op algehele ecologische verbetering van de door Zuid Hollands Landschap gepachte delen van de Oostvlietpolder. In 2023 is een advies opgesteld hoe te investeren in weidevogels in het bijzonder voor het weidevogelreservaat (het meest westelijke deel van de Oostvlietpolder). In 2023 is gestart met het verbeteren van de natuurwaarden door het waterpeil in het westelijk deel te verhogen. De komende jaren worden meer maatregelen uitgevoerd afhankelijk van de planning van de aanleg van de WarmtelinQ.

5C2.1 Ontwikkelen en uitvoeren beleid biodiversiteit

Voor 2024 wordt gewerkt aan leefgebieden en verbindingen voor dieren en planten. Hierbij richten we ons op de zeven leefgebieden: straat- en muurvegetatie, water- en oevermilieu, kruidenrijk grasland, struwelen en zoombegroeiing, bosplantsoen, bebouwing en weidegebied. Hiermee geven we invulling aan het groen-blauwe raamwerk en we richten ons op de zeven leefgebieden. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van meekoppelkansen om acties te realiseren, bijvoorbeeld vanuit de duurzame wijkvernieuwingen en lopende beheercycli. We verankeren het puntensysteem natuurinclusief bouwen, we versterken de ecologische verbinding Singelpark-Gooimeerlaan en we ontwikkelen we een natuurvriendelijke oever bij de Zwartemeerlaan. Daarnaast zetten we in 2024 in op het omzetten van straatplantsoenen naar een robuuste groenstructuur met diverse soorten houtachtige planten ten behoeve van vlinders, vogels en vleermuizen. Monitoring van de ecologische resultaten vindt net als in voorgaande jaren plaats door middel van het Stadsnatuurmeetnet, dat sinds 2004 als graadmeter voor de Leidse stadsnatuur dient.

5C3.1 Ontwikkelen en uitvoeren beleid dierenwelzijn

In 2024 actualiseren we het hondenbeleid en de Nota Dierenwelzijn. We doen dit op een integrale manier, omdat beide onderwerpen vanzelfsprekend met elkaar samenhangen. Binnen het hondenbeleid worden onder andere de honden losloopgebieden geëvalueerd. Om het bewustzijn over hittestress bij dieren te vergroten zal vanaf 2024 bij alle communicatie uitingen rondom het Lokale Hitteplan ook aandacht besteed worden aan wat hitte met dieren doet. Hiervoor wordt verwezen naar de websites van de RVO en dierenwelzijnsorganisaties. De websites geven onder andere tips om hittestress bij dieren te voorkomen.

* Zoals toegelicht bij de groenrapportage 2021 wordt voor deze indicator het beheersysteem Geovisia van de gemeente gebruikt. Het betreft het groenareaal in eigendom van de gemeente.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op Leiden in Cijfers .

Beleidsterrein 5D Milieu en duurzaamheid

Dit beleidsterrein omvat alle activiteiten binnen dit programma die gericht zijn op de functionaliteit van de openbare ruimte voor duurzaamheids- en milieuaspecten, voor zover ze geen plek hebben gekregen bij de beleidsonderdelen circulaire economie (programma 3), duurzame mobiliteit (programma 4), klimaatadaptatie en biodiversiteit (programma 5), energietransitie (programma 6) en duurzame verstedelijking (programma 6). De gemeente Leiden heeft ten aanzien van milieu de gemeentelijke taken en bevoegdheden op grond van milieuwetgeving overgedragen aan de Gemeenschappelijke Regeling Omgevingsdienst West-Holland. Het Algemeen Bestuur van de Omgevingsdienst stelt de kaders vast waarbinnen de milieudoelstellingen voor Leiden worden gerealiseerd. Het doen van investeringen in het verbeteren van de lokale milieukwaliteit is evenwel een lokale aangelegenheid.

5D1.1 Milieubeheer algemeen

De Omgevingsdienst West-Holland voert de algemene milieutaken voor de gemeente Leiden uit. Een groot deel betreft het reguliere werk rondom de wettelijke taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Verder adviseert de Omgevingsdienst voor de ruimtelijke planvorming op diverse milieueffecten. Ook adviseert de Omgevingsdienst de gemeente Leiden op het gebied van duurzaamheid, waaronder het Regionaal Energieakkoord en het faciliteren van duurzaamheidsfondsen. De dienst adviseert over beleid- en wetgeving rondom Schiphol met name op het gebied van geluid en veiligheid. In 2024 werkt de gemeente constructief en nauw samen met de Omgevingsdienst aan nadere inpassing van de Omgevingswet en de verdere uitwerking van het Omgevingsplan.

De gemeente Leiden wordt voor haar milieu- en duurzaamheidsbeleid geadviseerd door de Leidse Milieuraad (LMR). De LMR is een onafhankelijk adviesorgaan van het college en adviseert gevraagd en ongevraagd over de duurzaamheidaspecten van het gemeentelijk beleid. Duurzaamheid wordt ruim opgevat en omvat milieu gerelateerde, sociale en economische aspecten.

5D1.2 Uitvoeren geluidsanering

Ter vergroting van de leefbaarheid op de verkeersknelpunten moet de geluidsoverlast worden teruggedrongen. Op basis van een Europese verplichting is een geluidsbelastingkaart en een Actieplan Omgevingslawaai 2018-2023 vastgesteld. Dit actieplan wordt in 2024 geactualiseerd. In het actieplan wordt geadviseerd een bepaald type geluid reducerend asfalt op hoofdwegen aan te brengen als belangrijkste maatregel om het aantal geluidgehinderden te reduceren. Geluidsoverlast vraagt voorts om fysieke maatregelen aan woningen die door het verkeerslawaai een te hoge geluidsbelasting hebben. Het middel hiervoor is gevelsanering. Alle Leidse woningen die op de zgn. landelijke saneringslijst staan zijn opgenomen in een project en hiervoor is projectsubsidie aangevraagd en ontvangen. Deze projecten worden de komende jaren uitgevoerd waarbij het gaat om geluidwerende gevelmaatregelen en soms ook maatregelen aan de weg. De projectbegeleiding van de sanering vindt plaats door de Omgevingsdienst.

5D1.3 Uitvoeren bodemsanering
Het uitvoeringsprogramma voor bodemsanering wordt in overleg met de gemeente Leiden opgesteld en vormt een onderdeel van het Leids Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 2023-2030. In Leiden vindt de aanpak van bodemverontreiniging plaats via twee sporen. Enerzijds wordt zoveel mogelijk gesaneerd in samenloop met bouw- of herinrichtingsplannen. Daarmee wordt de omgevingskwaliteit integraal verbeterd. Anderzijds worden locaties aangepakt op grond van milieuhygiënische urgentie (spoedlocaties). De Omgevingsdienst voert de taak bodemsanering voor de gemeente uit.

5D1.4 Uitvoeren duurzaamheidbeleid

Projectadvisering

Op de verschillende duurzaamheidsthema’s is en wordt er beleid ontwikkeld. In 2024 hebben de opgaven Klimaatadaptatie, Circulaire economie en Energietransitie nieuwe uitvoeringsprogramma’s. Dit beleid moet worden toegepast en uitgevoerd. Om ervoor te zorgen dat dit gebeurt, wordt het adviseren bij projecten (nog) meer integraal vorm te geven. Hierdoor wordt het duurzaamheidsbeleid meegenomen in projecten en tot uitvoering gebracht.

Duurzaamste Kilometer

Met de Duurzaamste Kilometer is duurzaamheid in de Spoorzone op de kaart gezet en is de Green Deal door vele betrokken stakeholders ondertekend. Hoewel de Duurzaamste Kilometer als zelfstandige organisatie per 2024 zal stoppen, zullen het merk en de hoge duurzaamheidsambities blijven bestaan. De ambities van de Duurzaamste Kilometer zijn inmiddels verankerd in de gebiedsvisies Schipholweg en Stationsgebied. Daarnaast zijn in de kaderbrief 2023 middelen gevraagd om vanaf 2024 gebiedsgericht te sturen. Duurzaamheid is daarbij 1 van de belangrijkste thema’s waarbij gestuurd wordt om de ambities van de DZKM en vastgestelde gebiedsvisies te realiseren.
Met alle huidige en toekomstige ontwikkelingen in de Spoorzone, willen we de deelnemers van de community (waarbij een deel van de partijen bewoner is, een ander deel vastgoedpartijen zijn en een deel gebruiker of eigenaar is van het gebied) betrekken bij de concrete invullingen op het gebied van duurzaamheid in de Spoorzone

Verbonden Partijen
De onderstaande Verbonden Partij levert een bijdrage aan dit beleidsterrein. Zie voor meer informatie de paragraaf verbonden partijen.

* De 23 gemeentelijke hoofdwegen zijn: Churchilllaan, Dr Lelylaan, Haagweg, Haagse Schouwweg, Herenstraat, Hoge Rijndijk, Hooigracht, Kanaalweg, Kooilaan, Lammenschansweg, Langebrug, Langegracht, Levendaal, Noordeinde, Oranjeboomstraat, Plesmanlaan, Schipholweg, Stevenshofdreef, Tunnelmond Schipholweg / Stationsweg, Vrijheidslaan, Willem de Zwijgerlaan, Willem v d Madeweg, Zijlsingel
** Dit betreft de tunnelmond van de Willem de Zwijgerlaan bij de Kooilaan. Voor de monitoringsronde 2022 van de luchtkwaliteit is een uitgebreide actualisatie van de invoergegevens voor het rekenmodel uitgevoerd. Hierbij zijn ook de tunnelfactoren opnieuw bepaald en zijn daar waar nodig wegvakken aangepast naar de huidige situatie. Het toepassen van de rekenregels voor tunnels in het rekenmodel is een worst-case benadering. Als gevolg van de actualisatie van de invoergegevens is de concentratie in 2022 hoger dan voorgaande jaren. Indien de concentratie volgens berekening met het model gelijk is of hoger dan de grenswaarde, dan is aanvullend onderzoek noodzakelijk. Dit aanvullend onderzoek heeft in het najaar van 2022 uitgewezen dat er bij de tunnelmonden van de Kooitunnel geen sprake is van de overschrijding van een grenswaarde. De waarde op dit punt was 35,7 ug/m3 en komt daarmee dus net boven die 35 uit. Omdat de termijn voor het indienen van de gegevens voor de monitoring luchtkwaliteit al was gesloten konden de resultaten van het aanvullend onderzoek niet worden verwerkt in monitoringsronde 2022. In de Monitoringsrapportage NSL 2022 van het RIVM (RIVM-rapport 2022-0142) is dit toegelicht. De resultaten van het aanvullend onderzoek zullen worden meegenomen in monitoringsronde 2023.

Beleidsterrein 5E Klimaatadaptatie

In 2023 is het Uitvoeringsprogramma 2023-2026 "Samen maken we Leiden groener, gezonder en klaar voor de toekomst", vastgesteld. De ambitie is om in 2050 een klimaatbestendige stad te zijn, waarbij Leiden zichtbaar groener is geworden en de biodiversiteit is versterkt. We kiezen voor een aanpak waarbij we parallel aan het verdere onderzoek naar de gevolgen van het veranderende klimaat voor Leiden ook al concrete zichtbare resultaten in de stad realiseren.

5E1.1 Ontwikkelen en uitvoeren beleid klimaatadaptatie

De uitvoering van klimaatdaptatieve maatregelen nemen we mee bij de realisatie van projecten, zoals de wijkvernieuwingen, maar ook door de vastgestelde richtlijnen klimaatadaptief bouwen mee te geven bij projecten. In 2024 analyseren we de toepassing van deze richtlijnen bij de verschillende projecten. Daarnaast gaan we onderzoeken of we op het schaalniveau van de stad en buurt aan deze richtlijnen voldoen. Deze analyses vormen ook de input voor monitoring. In 2023 komen ook de nieuwe KNMI-klimaatscenario's beschikbaar, deze vormen de input voor het opstarten van nieuwe klimaatstresstest, waarschijnlijk op regionaal schaalniveau. In 2024 starten we dit proces op met onze regionale partners.

Effectindicatoren bij 5E Klimaatadaptatie

* In Hoofdstuk 7 van het Uitvoeringsprogramma "Leiden biodivers en klimaatbestendig" staat beschreven hoe we de komende jaren toewerken naar een monitoringssystematiek voor klimaatadaptatie.

Kaderstellende beleidsstukken

Onderstaand overzicht omvat de afgelopen 5 jaar.

• RV 23.0042 Aanbevelingen onderzoek 'Overig groen' of stadsnatuur? (Rekenkamercommissie Leiden-Leiderdorp)
• RV 23.0040 Uitvoeringsbesluit openbare ruimte Sportpark De Vliet
• RV 23.0032 Uitvoeringsbesluit duurzame wijkvernieuwing Hoge Mors (fase 2 en 3)
• RV 23.0030 Zienswijze Begroting 2024 en Meerjarenraming 2025-2027 Omgevingsdienst West-Holland
• RV 23.0019 Uitvoeringsbesluit Duurzame wijkvernieuwing Raadsherenbuurt fase 2
• RV 23.0013 Kaderbesluit Duurzame wijkvernieuwing Hart van Meerburg
• RV 23.0003 Wensen en bedenkingen Uitvoeringsprogramma 2023 Handhaving openbare ruimte
• RV 22.0094 Uitvoeringsbesluit Openbare Ruimte Indoor Sportcentrum (ISC)
• RV 22.0086 Aanbevelingen Rekenkamercommissie Leiden Leiderdorp rapport 'Beleid en beheer van de riolering'
• RV 22.0075 Verordening op de heffing en invordering van rioolheffing Leiden 2023
• RV 22.0074 Verordening op de heffing en invordering van binnenhavengeld Leiden 2023
• RV 22.0071 Verordening op de heffing en invordering van afvalstoffenheffing Leiden 2023
• RV 22.0068 Verordening tot wijziging van de Verordening voor de fysieke leefomgeving Leiden 2020 – najaar 2022
• RV 22.0048 12e wijziging van de Gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst West-Holland
• RV 22.0046 Aanwijzing leden Algemeen bestuur Gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst West-Holland
• RV 22.0020 Wijziging legesverordening 2022
• RV 22.0018 Wijziging van de Algemene plaatselijke verordening gemeente Leiden 2020 (APV)
• RV 21.0148 Uitvoeringsbesluit Hoge Mors Fase1 Diamantplein Granaatplein en Onyxstraat
• RV 21.0142 Wensen en bedenkingen Uitvoeringsplan 2022 Handhaving Openbare Ruimte
• RV 21.0139 Vaststelling Verordening bodemenergiesystemen gemeente Leiden 2022
• RV 21.0136 Uitvoeringsbesluit Vogelwijk / Raadsherenbuurt fase 1 wijkvervanging
• RV 21.0128 Wijziging Verordening voor de Fysieke Leefomgeving Leiden 2020 ten behoeve van mogelijk maken ligplaatsen voor maatschappelijke doeleinden
• RV 21.0124 Verordening tot wijziging van de Afvalstoffenverordening 2020
• RV 21.0108 Uitvoeringsbesluit Gasthuiswijk-Haagweg-Zuid fase 2
• RV 21.0103 Uitvoeringsbesluit Klimaatbestendige openbare ruimte Noorderkwartier-Oost fase 2
• RV 21.0086 Uitvoeringsbesluit Herinrichting Veerplein e.o. deelproject Singelpark
• RV 21.0082 Kaderbesluit Openbare Ruimte Sportpark De Vliet
• RV 21.0077 Uitvoeringsbesluit Openbare Ruimte projecten Binnenstad: Havenplein
• RV 21.0076 Kaderbesluit Hoge Mors
• RV 21.0073 Wijziging Verordening fysieke leefomgeving onderdeel bomen op punt ecologische waarden
• RV 21.0069 Beleidskader Buitenreclame Leiden 2021
• RV 21.0050 Kaderbesluit Energiepark
• RV 21.0036 Uitvoeringsbesluit Professorenwijk-Oost fase 1
• RV 21.0035 Uitvoeringsbesluit Gasthuiswijk-Haagweg-Zuid fase 1
• RV 21.0034 Kaderbesluit Herinrichting Jan van Houtkade (Singelpark fase 2)
• RV 21.0029 Aanbevelingen Rekenkamercommissie Leiden-Leiderdorp over Onderzoek naar de werking van het Bomenfonds in Leiden
• RV 21.0025 Omgevingsvergunning kunstwerk Schoorsteen Ankerpark
• RV 21.0023 Verordening tot wijziging van de Verordening fysieke leefomgeving Leiden 2020 onderdeel bomen
• RV 21.0021 Vaststellen tweede tranche van de Verordening fysieke leefomgeving
• RV 21.0017 Rechtmatigheid Referendum raadsvoorstel Inrichtingsvoorstel Wijksportpark Roomburgerpark
• RV 21.0008 Aanbevelingen Rekenkamercommissie Leiden-Leiderdorp over Evaluatie duurzaamheidsbeleid gemeente Leiden
• RV 21.0006 Visie Stadstuinieren
• RV 21.0004 Referendum raadsvoorstel Inrichtingsvoorstel wijksportpark Roomburgerpark
• RV 20.0149 Uitvoeringsbesluit Wijkvervangingsprogramma Houtkwartier-Oost
• RV 20.0146 Wensen en bedenkingen Uitvoeringsprogramma 2021 Handhaving openbare ruimte
• RV 20.0118 Herstelbesluit inwerkingtredingsbepalingen wijzigingsverordeningen behorende bij de Verordening fysieke leefomgeving
• RV 20.0082 Overname water Dobbewatering van het Hoogheemraadschap van Rijnland
• RV 20.0079 Vaststellen Verordening fysieke leefomgeving en intrekking en wijzigingen verordeningen
• RV 20.0074 Vaststellen Verordening hemelwater en grondwater Gemeente Leiden 2020
• RV 20.0043 Afvalstoffenverordening 2020
• RV 20.0028 Kaderbesluit Vogelwijk en Raadsherenbuurt
• RV 20.0027 Leiden Biodivers en klimaatbestendig, Samen maken we Leiden groener! Uitvoeringsprogramma 2020-2023
• RV 20.0026 Kaderbesluit Houtkwartier-Oost
• RV 20.0025 Kaderbesluit Professorenwijk-Oost
• RV 20.0021 Verordening Duurzaamheidsvoucher Leiden 2020
• RV 20.0018 Verlenging VTH Beleidsplan 2016-2018 tot invoering Omgevingswet
• RV 20.0013 Uitvoeringsbesluit Klimaatbestendige openbare ruimte Noorderkwartier Oost fase 1
• RV 20.0013 Uitvoeringsbesluit Klimaatbestendige Openbare Ruimte Noorderkwartier Oost Fase 1
• RV 20.0006 Verordening tot wijziging van de 'Verordening Duurzaamheidslening'
• RV 20.0005 Kaderstellende strategie ‘Op weg naar een circulair Leiden’
• RV 19.0163 Visie Handhaving openbare ruimte 2020 – 2023
• RV 19.0162 Jaarverslag en uitvoeringsprogramma handhaving openbare ruimte
• RV 19.0161 2e begrotingswijziging 2019 Omgevingsdienst West Holland en 1e begrotingswijziging 2020 Omgevingsdienst West Holland
• RV 19.0157 11e wijziging gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst West Holland
• RV 19.0156 Uitvoeringsbesluit herinrichting Lakenpark (Katoenpark, Lakenplein en Kaarsenmakersplein) , deelproject Singelpark
• RV 19.0148 Programmaplan Binnenstad 2020-2024
• RV 19.0146 Vaststelling Algemene plaatselijke verordening 2020 (APV)
• RV 19.0139 Uitvoeringsbesluit herinrichting Ankerpark, deelproject Singelpark
• RV 19.0123 Reactie van de gemeente Leiden op het concept Klimaatakkoord
• RV 19.0122 Kaderbesluit project Gasthuiswijk en Haagweg-Zuid (fase 1 en 2)
• RV 19.0121 Partiële herziening ligplaatsenplan woonschepen
• RV 19.0117 Aanwijzing collegelid als lid Algemeen Bestuur Omgevingsdienst West Holland
• RV 19.0085 Uitvoeringskrediet Biodivers Leiden Bio Science Park
• RV 19.0056 Kaderbesluit Klimaatbestendige openbare ruimte Noorderkwartier Oost
• RV 19.0042 Groene Kansenkaart (incl. Samen aan de Slag 2.0.)
• RV 19.0056 Kaderbesluit Klimaatbestendige openbare ruimte Noorderkwartier Oost
• RV 19.0027 Aanpassing Duurzaamheidsfonds ondernemers en maatschappelijke organisaties
• RV 19.0024 Nota van Uitgangspunten Kantoorschip Groenewegen
• RV 19.0015 Voorbereidingsbesluit Haarlemmertrekvaart
• RV 18.0130 Uitvoeringsprogramma Handhaving openbare ruimte 2019
• RV 18.0129 Openbare ruimte projecten Binnenstad: Uitvoeringsbesluit Haven
• RV 18.0128 Openbare ruimte projecten Binnenstad: Uitvoeringsbesluit Herenstraat
• RV 18.0123 Integraal Waterketenplan (IWKp) 2019 -2023 Leidse Regio
• RV 18.0105 Uitvoeringsbesluit Haarlemmerweg
• RV 18.0090 Actieplan Omgevingslawaai 2019 – 2023
• RV 18.0034 Deelverordening subsidiering wijk- en buurtinitiatieven
• RV 18.0051 Technische wijzigingen Wegsleepverordening Leiden 2014
• RV 18.0063 Aanwijzing leden Algemeen bestuur Gemeenschappelijke Regeling Omgevingsdienst West
• Holland
• RV 18.0017 Bedrijfs- en Pleziervaartuigenverordening Leiden 2017
• RV 18.0022 Instellen Duurzaamheidsfonds Leiden voor ondernemers en maatschappelijke organisaties
• RV 18.0016 Uitvoeringsbesluit Herinrichting Blekerspark, deelproject Singelpark
• RV 17.0118 Afval beleidskader 2018-2022

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen ­
De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2024-2027. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht.

Beleidsterrein Verharde openbare ruimte

In 2024 stijgen de lasten met € 2.925.000. De stijging komt vooral door de gestegen salariskosten door nieuwe cao, indexatie en gestegen kapitaalslasten (totaal € 2.986.000).

In 2024 stijgen de baten met € 1.317.000. De stijging komt vooral door de afvalstofheffing (totaal € 1.150.000) met de volgende reden:

• Bij de afvalstofheffing gaan we uit van 100% kostendekking. Door gestegen kosten in 2022 en 2023 stijgt ook de afvalstoffenheffing met € 352.000 (afgerond 2%)
• Indexatie van de afvalstofheffing (€ 796.000).

Beleidsterrein Openbaar water

In 2024 stijgen de lasten met € 1.409.000. Dit komt o.a. door:

• Gestegen kosten door het actualiseren van het integraal Waterketenplan (IWKP) (€ 661.000). De aanlegkosten van riolering worden hoger (van € 1.440/m naar €1.885/m), enerzijds door gestegen prijzen voor drainage, materiaal- en plankosten en anderzijds door kosten voor het verwijderen van asbest in (oude) voegenkit en het opnemen van kosten voor het afkoppelen van woningen. Verder zijn de kosten voor klimaatadaptieve maatregelen in de duurzame wijkvernieuwing en bereikbaarheid opgenomen in het IWKP en is de overname van twee gemalen van het LUMC en de Universiteit Leiden in afwachting van een positief besluit van uw raad alvast opgenomen. De gegevens zijn gebaseerd op recente informatie over de kwaliteit van het rioolstelsel, waardoor een actueel beeld van de vervangings- en onderhoudsvraag is ontstaan. Het investeringsvolume en daarmee de kapitaallasten nemen de komende jaren toe. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat veel riolering indertijd is aangelegd met eenmalige middelen van het Rijk. Er vallen daardoor nauwelijks kapitaallasten vrij. De kapitaallasten nemen hierdoor toe met € 360.000 in 2024 tot € 2.100.000 in 2027. In totaal nemen de kosten toe met € 700.000 in 2024 tot € 1.900.000 in 2028. Als gevolg hiervan stijgen de totale heffingsopbrengsten uit riolering ook met deze bedragen.
• Incidenteel budget in 2023 voor de overdracht van beheer van polders (Kikkerpolder) van de gemeente Leiden naar het hoogheemraadschap van Rijnland. Hierdoor een daling van de lasten in 2024 met € 446.000.
• Gestegen salariskosten door nieuwe cao en indexatie (totaal € 539.000)

In 2024 stijgen de baten met € 1.704.000. De stijging komt vooral door de rioolheffing (€ 1.622.000) met de volgende reden:

• Uitvoering van het Integraal waterketenplan (IWKP) (€ 661.000). Gelijk aan de gestegen kosten zoals benoemd bij de lasten.
• Indexatie van de rioolheffing (€ 502.000).
• Gestegen salariskosten door nieuwe cao (€ 246.000). Het betreft hierbij om hogere salariskosten die rechtstreeks samenhangen met werkzaamheden die worden gedekt uit de rioolheffing.

Beleidsterrein Openbaar Groen en biodiversiteit

In 2024 stijgen de lasten met € 382.000.

De volgende budgetten waren incidenteel in 2023 en zorgen voor een daling van de lasten in 2024.

• Incidenteel budget in 2023 van € 150.000 t.b.v. een incidentele onttrekking uit de reserve bomen.
• Incidenteel budget in 2023 van € 174.000 t.b.v. dekking van het investeringskrediet voor Rhijnhof.

Het uiteindelijk stijgen van de lasten is ontstaan door de gestegen salariskosten door nieuwe cao, indexatie en gestegen kapitaalslasten (totaal € 881.000).

Beleidsterrein Milieu en Duurzaamheid
In 2023 dalen de lasten met € 887.000. De daling komt vooral door incidenteel budget in 2023 van € 999.000 voor gevelsanering. Jaarlijks wordt het restant bedrag overgeheveld naar het volgend jaar als incidentele bijdrage. De bijdrage wordt gedekt uit de reserve GSB middelen (P5).

Beleidsterrein Klimaatadaptatie
In 2024 stijgen de lasten met € 253.000. De stijging komt o.a. door incidenteel budget in 2024 voor bijdragen aan klimaatadaptieve projecten.

Reserves

Reserve asbestsanering
Oorspronkelijk is begroot een jaarlijkse structurele storting van € 282.026 en voor het strategisch huisvestingsplan is een structurele onttrekking opgenomen van € 176.000 (RV12.0120). Per saldo € 106.000.

Reserve Leefbaarheid projecten in de wijken
In 2024 is een storting begroot van € 2.000 voor kapitaalslasten.

Reserve Duurzame Stad
In totaal wordt er in 2024 voor €372.000 onttrokken. €37.500 voor biodiversiteit, € 160.000 voor klimaatadaptatie en €175.000 voor klimaatadaptieve projecten.

Reserve Grondexploitaties
In 2024 wordt € 84.000 onttrokken voor herinrichting Diamantplein

Investeringen

In bovenstaand overzicht staan de investeringen zoals deze zijn opgenomen in het investeringsplan 2024-2027. In paragraaf 4.2.2 Investeringen wordt de ontwikkeling van de kapitaallasten toegelicht en staat een overzicht met te voteren kredieten.

Subsidies

­Het volledige subsidie-overzicht is opgenomen in paragraaf 3.2.8 subsidies.