Programmanummer | 2 | |
Commissie | Leefbaarheid en Bereikbaarheid | |
Portefeuille(s) | Bestuur, Veiligheid en Handhaving |
De missie van het programma Veiligheid luidt: |
2026 is het laatste jaar van het Integraal Veiligheidsplan 2023-2026 (IVP). In het IVP wordt gewerkt aan de vastgestelde prioriteiten: de integrale wijk- en buurtaanpak, aanpak woonoverlast, veiligheid in de openbare ruimte, regie op jeugd/ jeugdoverlast, preventie brandveiligheid, digitale veiligheid en aanpak ondermijning. Eind 2026 wordt naar verwachting het vernieuwde IVP aan de raad aangeboden.
De afgelopen jaren zien we een duidelijke verharding van het criminele milieu, gecombineerd met een toenemende druk op het handhavings- en veiligheidsdomein. Tegelijkertijd ontstaan er nieuwe veiligheidsrisico’s door geopolitieke spanningen, maatschappelijke spanningen en technologische ontwikkelingen, zoals digitalisering, klimaatverandering en de energietransitie. Deze ontwikkelingen vragen om uitbreiding van zowel de juridische capaciteit als om versterking van de gemeentelijke weerbaarheid. Concreet betekent dit dat in 2026 een extra jurist wordt aangesteld en we uitbreiden met een programmamanager weerbaarheid.
De ontwikkelingen hebben ook directe gevolgen op de crisisorganisatie. De voorbereiding op rampen en crisis, het faciliteren van een groeiend aantal demonstraties en de toenemende aandacht voor evenementveiligheid vragen om extra inzet van de adviseurs Openbare Orde.
Daarnaast zien we een toename aan zorg- en veiligheidscasuïstiek. Deze complexe casuïstiek vraagt steeds meer samenwerking tussen zorg en veiligheid. Afgelopen zomer kwam dit naar voren door de toenemende zichtbaarheid van dakloze inwoners in Leiden. Vanuit de verbinding tussen zorg en veiligheid worden stappen gezet om gezamenlijk tot een duurzamere aanpak te komen. Daarvoor is ook extra ambtelijke capaciteit beschikbaar gemaakt, onder andere middels de toevoeging van een extra maatwerkfunctionaris. In 2026 wordt daarnaast gewerkt aan de tussentijdse evaluatie van Preventie met Gezag.
Doel | Prestaties |
2A1 Bewaken democratische rechtstaat en beperken van (georganiseerde) ondermijnende criminaliteit | 2A101 Aanpak ondermijning |
2A102 Aanpakken radicalisering en polarisatie | |
2A103 Inzet Wet Bibob | |
2A104 Inzet Veilige Publieke Taak | |
2A2 Bevorderen van veilige en leefbare woon en leefomgeving | 2A201 Beperken van overlast van personen met verward gedrag |
2A202 Beperken van woonoverlast | |
2A203 Inzet preventie en weerbaarheid gedigitaliseerde | |
2A204 Regievoering samenwerking jaarwisseling/vuurwerk | |
2A205 Inzet buurt- en wijkveiligheid en integrale wijkaanpak | |
2A206 Aanpak fietsendiefstal | |
2A207 Bestuurlijke inzet overtredingen Opiumwet en tegengaan | |
2A3 Regie op jeugd (overlast en criminaliteit) | 2A301 Inzet Stedelijke Jeugdaanpak |
2A302 Inzet Dealbreakers | |
2A4 Fysieke veiligheid en optimaliseren crisisorganisatie | 2A401 Realiseren en bestendigen van BRL-vakbekwame |
2A402 Planvorming rondom grootschalige risicovolle evenement | |
2A403 Inzet bij rampen en (cyber)crises | |
2A404 Optimale preventie brandveiligheid | |
2A405 Inzet bij demonstraties en betogingen | |
2A5 Veilig ondernemen en veilig uitgaan | 2A501 Risicoscan, coördinatie vergunningverlening evenement |
2A502 Inzet Landelijk Programma Veilige Steden | |
2A503 Bijdrage aan (digitaal) veilig ondernemen | |
2A504 Handhaven coffeeshopsanctiebeleid | |
2A505 Coördinatie vergunningverlening horeca | |
2A506 Handhaven horecasanctiebeleid | |
2A507 Handhaven prostitutiebeleid |
Ondermijnende criminaliteit tast de leefbaarheid van de stad aan. De aanpak van ondermijning richt zich op het verkleinen van de ruimte voor criminelen en het doorbreken van criminele gelegenheidsstructuren, met prioriteit op vastgoed- en georganiseerde drugscriminaliteit. Daarnaast blijft aandacht bestaan voor andere risico’s en fenomenen. In 2026 wordt ingezet op het vergroten van de weerbaarheid van burgers, ondernemers en de eigen organisatie en het opwerpen van barrières. De toegenomen bewustwording bij partners zoals het grond- en vastgoedbedrijf zorgt ervoor dat er steeds vaker wordt voorkomen dat er zaken worden gedaan met niet-integere partijen. Boeteclausules van niet-integer handelen worden hierdoor niet of nauwelijks ingeroepen. Ook zal gewerkt worden aan het ontwikkelen van coffeeshopbeleid en sekswerkbeleid. De aanpak van ondermijning bestaat onder andere uit:
Met de huidige capaciteit kunnen niet alle signalen worden opgepakt. Via een weegproces wordt bepaald welke signalen worden opgewerkt en welke Bibob-onderzoeken worden gestart. In 2026 vindt een verdere verkenning plaats naar andere risico’s zoals zorgcriminaliteit en kwetsbare branches en gebieden. Ook wordt verkend of bepaalde branches of gebieden aangewezen kunnen worden als vergunningplichtig. Een mogelijke invoering daarvan en de mogelijk bredere toepassing van Bibob kunnen gevolgen hebben voor de inzet van de beleidsmatige, juridische en uitvoerende capaciteit.
De Wet Bibob is een belangrijk en krachtig gemeentelijk instrument om integriteit te toetsen en criminele invloeden te weren. In 2026 zetten we de ingezette professionalisering op organisatorisch vlak en kennis- en expertiseniveau voort. De nadruk ligt op eigen onderzoek, met indien nodig ondersteuning door het Landelijk Bureau Bibob. Er wordt waar mogelijk maatwerk geleverd door afspraken te maken over voorwaarden. Hierdoor kan een ontwikkeling wel doorgaan, maar worden risico’s op bijvoorbeeld witwassen weggenomen. De inzet richt zich nu voornamelijk op Alcoholwetvergunningen, Omgevingsvergunningen en vastgoedtransacties. Mogelijk wordt dit in 2026 uitgebreid naar andere risicogebieden. Dit vraagt om een nadere prioritering. Daarnaast blijven we investeren in bewustwording bij poortwachters zoals vergunningverleners en projectleiders binnen de gemeentelijke organisatie zodat risico’s vroegtijdig worden onderkend en een Bibob-onderzoek soms kan worden voorkomen. Het Bibob beleid, de organisatorische inbedding en het privacyprotocol worden in 2026 verder aangescherpt.
Agressie en geweld tegen mensen met een publieke functie komt helaas veel voor. Landelijk dalen de aantallen iets, maar neemt het aantal ernstige en op de persoon gerichte incidenten wel toe. Dit geldt helaas ook voor medewerkers van de gemeente Leiden. Niet alle incidenten worden gemeld. Daarom krijgt Veilige Publieke Taak ook in 2026 weer veel aandacht. De communicatie vanuit de agressiecoördinator richt zich op preventie, het melden van agressie-incidenten en hoe te handelen bij incidenten. Medewerkers en leidinggevenden hebben hier verschillende taken in. Medewerkers melden agressie-incidenten. Leidinggevenden zorgen voor registratie in het Gemeentelijke Incidenten Registratiesysteem (GIR), nazorg van de slachtoffers en voor de aanpak richting de daders. Alle medewerkers met klantcontacten krijgen een basistraining en elke 3 jaar een opfristraining omgaan met agressie. Ook in 2026 wordt de Politie betrokken conform de leidraad.
Het aantal incidenten blijkt in praktijk hoger dan in het GIR gemeld wordt. Daarom willen we de meldingsbereidheid van medewerkers verder verhogen. De effectindicator ‘aantal meldingen in GIR’ wordt daarom verhoogd van 31 naar 100. Tegelijk willen we natuurlijk dat de agressie tegen medewerkers afneemt. Het ‘Percentage medewerkers dat agressie ervaart’ wordt daarom toegevoegd als effectindicator. Het streven is om dit percentage te laten dalen. De realisatiewaarde voor deze effectindicator komt uit het tweejaarlijkse Medewerkersonderzoek (MO).
Naast de reguliere voorbereiding van de jaarwisseling wordt uitvoering gegeven aan het plan van aanpak ‘Leiden vuurwerkvrij’, dat in juli 2025 is vastgesteld door het college. In het plan van aanpak Leiden vuurwerkvrij stelt het college voor om vanaf 2027 (structureel) in alternatieven te voorzien. Het benodigde budget is afhankelijk van de gewenste invulling van deze alternatieven en de wensen van de (nieuwe) gemeenteraad, en wordt bepaald in de coalitieonderhandelingen in 2026. In verband met de invoering van een landelijk vuurwerkverbod vanaf 2026, is incidenteel 400.000 budget beschikbaar gesteld om in 2026 een evenement te organiseren.
De inzet op overtredingen van de Opiumwet en het tegengaan van drugshandel blijft belangrijk. Ernstige overtredingen kunnen leiden tot het sluiten van panden. Met deze sluitingen geeft de burgemeester een duidelijk signaal af: er wordt direct en stevig opgetreden tegen (georganiseerde) criminaliteit. Het sluiten van een pand heeft meerdere effecten: de bekendheid van het pand binnen het drugscircuit wordt doorbroken, de aanloop naar het pand stopt en de rust in de buurt keert terug. Dit heeft een positief effect op het woon- en leefklimaat. Bij elke casus wordt zorgvuldig afgewogen welke maatregel het meest passend is. Daarnaast vindt er een nauwe samenwerking plaats met de Stedelijke Jeugdaanpak (SJA), de aanpak ondermijning en het zorg- en veiligheidshuis.
In 2026 blijft de gemeente Leiden zich inzetten om te voorkomen dat jongeren afglijden richting criminaliteit en worden jongeren geholpen bij het opbouwen van een toekomst. De gemeente zet een aantal instrumenten in om dit te bereiken, te weten: de aanpak Dealbreakers, de Stedelijke Jeugdaanpak, de PIT en PIT+, Skill School en het Specialistisch Jongerenwerk. De effectiviteit van deze interventies wordt structureel versterkt door het aanbrengen van samenhang en door beleid en uitvoering beter op elkaar te laten aansluiten. Ook daar wordt in 2026 verder op ingezet. Dit gebeurt onder meer door een versterkte samenwerking tussen het veiligheids- en sociaal domein. Aan een zogenaamde ‘Opgavetafel’ bespreken de verschillende domeinen beleidsthema's, uitvoeringsknelpunten en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van jeugd en veiligheid. Door de gezamenlijkheid ontstaat een integraal beeld van de opgave en waar mogelijk effectievere interventies.
Daarnaast wordt de effectiviteit van de interventies wordt ook bepaald door de mate van zicht op ontwikkelingen ‘buiten’ en de snelheid waarmee daarop wordt ingespeeld. In 2026 wordt daar nog scherper op ingezet. Zo blijkt bijvoorbeeld uit de casuïstiek dat de online activiteiten van jongeren invloed hebben op hun gedrag op straat. Een precieze omvang van de invloed van de online wereld is nog niet bekend. In 2026 wordt verkend of er mogelijkheden zijn de situatie beter in beeld te krijgen en op welke wijze deze ontwikkeling invloed heeft/moet hebben op de samenstelling en omvang van het huidige interventiepalet.
In een tijd van snelle technologische ontwikkelingen toenemende sociale spanningen en wereldwijde crisissen (van pandemieën tot klimaatverandering) wordt het belang van maatschappelijke weerbaarheid steeds duidelijker. Door te investeren in weerbaarheid versterken we het vertrouwen in elkaar en in instituties, bevorderen we sociale cohesie en vergroten we de gezamenlijke capaciteit om uitdagingen aan te gaan. In 2026 wordt het programma Maatschappelijke weerbaarheid verder ingericht. Dit programma richt zich op het vergroten van de weerbaarheid die onze gemeenschappelijke organisatie én de lokale samenleving helpt voorbereiden op grootschalige crisissituaties. Samen met interne, maatschappelijke en externe partners worden voorbereidingen getroffen voor een veerkrachtige, weerbare en veilige samenleving.
De gemeente Leiden is aangesloten bij het landelijk programma Veilige Steden, geïnitieerd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Dit programma is gericht op het vergroten van de veiligheid van vrouwen en meisjes in de openbare ruimte. In Leiden wordt hieraan uitvoering gegeven met de aanpak Wensen en Grenzen in Leiden: ‘Leidse aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld 2023-2026’. Binnen deze aanpak valt ook seksueel grensoverschrijdend gedrag in de openbare ruimte, in het bijzonder tijdens het uitgaan en op straat (straatintimidatie).Concreet wordt bijvoorbeeld de Ben je Oké-campagne ingezet in de horeca, studentenverenigingen, tijdens evenementen en op straat. De ‘Waar kan ik terecht-specials’ om de stap naar hulpverlenende instanties kleiner te maken gemaakt, worden gecontinueerd in 2026. Eind 2026 wordt ‘Wensen en Grenzen in Leiden’ geëvalueerd
Bij (acute) onveiligheidssituaties, onrust of incidenten kan worden overgegaan tot de inzet van persoons- of locatiegerichte instrumenten. Voorbeelden van locatiegerichte maatregelen zijn samenscholingsverboden of noodverordeningen. Bij eenpersoonsgerichte aanpak kunnen maatregelen zoals gebiedsontzeggingen of gebiedsverboden ingezet worden.
De onderstaande Verbonden Partijen leveren een bijdrage aan dit beleidsterrein. Zie voor meer informatie de paragraaf verbonden partijen.
De Veiligheidsregio Hollands Midden (VRHM) is verantwoordelijk voor de volgende taken: brandweerzorg, crisisbeheersing, risicobeheersing, meldkamer brandweer en crisisbeheersing, GHOR en coördinatie gemeentelijke Bevolkingszorg. De VRHM werkt hierbij nauw samen met andere (crisis)partners, onder meer politie, gemeenten, waterschappen, milieudiensten en defensie. De VRHM is een verplichte gemeenschappelijke regeling op grond van het Wet veiligheidsregio’s. Het Algemeen Bestuur (AB) van de VRHM bestaat uit de 18 burgemeesters van de deelnemende gemeenten. Het AB stelt de hoofdlijnen voor het te voeren beleid en de financiële kaders vast, al dan niet na overleg met de gemeenteraden.
Veiligheidsregio Hollands Midden | |||
|---|---|---|---|
Motieven en doelen deelname GR | Deelname aan de Veiligheidsregio is wettelijk voorgeschreven (Wet veiligheidsregio’s). De Veiligheidsregio Hollands Midden (VRHM) is verantwoordelijk voor de volgende taken: brandweerzorg, crisisbeheersing, risicobeheersing, meldkamer brandweer en crisisbeheersing, GHOR en coördinatie gemeentelijke Bevolkingszorg. | ||
Kansen | De Veiligheidsregio werkt op basis van het Regionaal Risicoprofiel 2022 – 2025 en het Regionaal Beleidsplan 2024-2027. De gemeenteraad heeft bij vaststelling van beide stukken een zienswijze ingediend bij de VRHM. | ||
Risico's (top 3) | De drie belangrijkste risico’s zijn:
Deze risico’s zijn opgenomen in de ontwerp-Programmabegroting 2026 VRHM die op 22 april 2025 ter zienswijze is aangeboden aan de gemeenteraden die deelnemen in de gemeenschappelijke regeling VRHM. De Leidse gemeenteraad heeft ingestemd met de programmabegroting. De Programmabegroting VRHM 2026 is na afloop van deze zienswijzeprocedure vastgesteld door het Algemeen Bestuur VRHM. | ||
Belangrijkste doelstellingen / prestaties en opgaven 2025 | De veiligheidsregio is namens 18 gemeenten verantwoordelijk voor de volgende taken:
De doelstellingen per taak voor 2026 staan, tezamen met de opgaven die voortkomen vanuit het Regionaal Beleidsplan 2024-2027, in de Programmabegroting 2026 van de Veiligheidsregio Hollands Midden. | ||
Belangrijkste bestuurlijke mijlpalen 2026 | De gemeenteraad dient jaarlijks op grond van artikel 35 van de Wet gemeenschappelijke regelingen de mogelijkheid te krijgen om een zienswijze in te dienen op de ontwerpbegroting.
| ||
Bijdrage 2026 | € 14 miljoen | ||
Voor eigenaarsrol, zie paragraaf verbonden partijen | |||
Effectindicator | Realisatie | Streefwaarden | Bron | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
2025 | 2026 | 2027 | 2028 | |||
Doel 2A1 Bewaken van democratische rechtstaat en beperken van georganiseerde (ondermijnende) criminaliteit | ||||||
2A1.a Aantal geregistreerde incidenten in GIR (Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem) | 50 (2022) | 100 | 100 | 100 | 100 | Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem |
2A1.b Percentage medewerkers dat verbale agressie ervaart | 23% (2025) | 23% | 22% | 21% | 20% | Medewerkers onderzoek |
2A.1c Percentage medewerkers dat bedreiging/ inimidatie ervaart | 7% (2025) | 7% | 7% | 6% | 6% | Medewerkers onderzoek |
2A.1d Percentage medewerkers dat fysieke agressie ervaart | 2% (2025) | 2% | 2% | 1% | 1% | Medewerkers onderzoek |
Doel 2A2 Bevorderen van veilige en leefbare woon- en leefomgeving | ||||||
2A2.a Aantal overlastmeldingen drugs, burenruzie, geluid | 3.492 (2022) | 2.900 | 2.900 | 2.900 | 2.900 | Politie- eenheid Den Haag |
2A2.b Aantal woninginbraken (inclusief pogingen) per 1.000 inw. | 1,0 (2022) | 2,0 | 2,0 | 2,0 | 2,0 | CBS (wsjg.nl - BBV)* |
2A2.c Percentage inwoners dat in de eigen buurt veel overlast ervaart van drugsgebruik | 3% (2021) | 4% | 4% | 4% | 4% | Veiligheidsmonitor |
2A2.d Percentage inwoners dat in de eigen buurt veel overlast ervaart van drugshandel | 4% (2021) | 4% | 4% | 4% | 4% | Veiligheidsmonitor |
2A2.e Aantal geweldsmisdrijven per 1.000 inwoners | 5,8 (2022) | 5,5 | 5,5 | 5,5 | 5,5 | CBS (wsjg.nl - BBV)* |
2A2.f Aantal (brom)fietsdiefstallen | 1.151 (2022) | 1.425 | 1.425 | 1.425 | 1.425 | Politie- eenheid Den Haag |
2A2.h Overlastmeldingen, gerelateerd aan personen met verward gedrag | 1.355 (2022) | 1.000 | 1.000 | 1.000 | 1.000 | Politie- eenheid Den Haag |
Doel 2A3 Regie op jeugd (overlast en criminaliteit) | ||||||
2A3.a Aantal incidenten overlast door jeugd | 731 (2022) | 950 | 950 | 950 | 950 | Politie- eenheid Den Haag |
2A3.b Aantal HALT verwijzingen per 1.000 jongeren | 10 (2022) | 20 | 20 | 20 | 20 | Bureau HALT (wsjg.nl - BBV)* |
2A3.c Aantal vernielingen en beschadigingen in de openbare ruimte per 1.000 inwoners | 7,1 (2022) | 5,0 | 5,0 | 5,0 | 5,0 | CBS (wsjg.nl - BBV)* |
2A3.d Percentage inwoners dat in de eigen buurt veel overlast ervaart van rondhangende jongeren | 7% (2021) | 6% | 6% | 6% | 6% | Veiligheidsmonitor |
Doel 2A4 Fysieke veiligheid en optimaliseren crisisorganisatie | ||||||
2A4.a Aantal brandstichtingen | 43 (2022) | 35 | 35 | 35 | 35 | Politie- eenheid Den Haag |
2A4.b Aantal gemelde woningbranden in Leiden | 69 (2022) | 64 | 64 | 64 | 64 | Veiligheidsregio Hollands-Midden |
Doel 2A5 Veilig ondernemen en veilig uitgaan | ||||||
2A5.a Percentage inwoners van stadsdeel Midden dat in eigen buurt veel overlast ervaart door horecagelegenheden | 6% (2021) | 7% | 7% | 7% | 7% | Veiligheidsmonitor |
2A5.b Percentage inwoners van Leiden dat vaak overlast heeft van evenementen | 2% (2023) | 3% | 3% | 3% | 3% | Veiligheidsmonitor |
2A5.c Percentage inwoners van stadsdeel Midden dat vaak overlast heeft van evenementen | 7% (2023) | 8% | 8% | 8% | 8% | Veiligheidsmonitor |
2A5.d Percentage inwoners dat in de eigen buurt veel overlast ervaart door dronken mensen op straat | 4% (2021) | 3% | 3% | 3% | 3% | Veiligheidsmonitor |
2A5.e Aantal winkeldiefstallen per 1.000 inwoners | 2,1 (2022) | 3,0 | 3,0 | 3,0 | 3,0 | CBS (wsjg.nl - BBV)* |
2A5.f Percentage vrouwen die één of meerdere keren een vorm van straatintimidatie meegemaakt hebben de afgelopen 12 maanden | 57% (2023)** | 51% | 51% | 51% | 51% | Veiligheidsmonitor |
2A5.g Percentage mannen die één of meerdere keren een vorm van straatintimidatie meegemaakt hebben de afgelopen 12 maanden | 35% (2023)** | 32% | 32% | 32% | 32% | Veiligheidsmonitor |
* Deze BBV-indicator is landelijk verplicht. De realisatiewaarden staan op waarstaatjegemeente.nl.
** Deze indicatoren zijn voor het eerst uitgevraagd in de Veiligheidsmonitor. Aangezien sprake is van een nulmeting, kunnen dus maar beperkt conclusies worden getrokken ten aanzien van een streefwaarde. De gehanteerde streefwaarden zijn voor nu afgeleid uit vergelijkbaar onderzoek in de gemeente Amsterdam.
Veiligheid | Rekening | Begroting | Begroting | MJB | MJB | MJB | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bedragen x € 1.000,- | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |
Veiligheid | Lasten | 17.643 | 18.415 | 19.184 | 18.638 | 18.541 | 18.541 |
Baten | -809 | -30 | -32 | -32 | -32 | -32 | |
Saldo | 16.835 | 18.385 | 19.152 | 18.606 | 18.508 | 18.508 | |
Programma | Lasten | 17.643 | 18.415 | 19.184 | 18.638 | 18.541 | 18.541 |
Baten | -809 | -30 | -32 | -32 | -32 | -32 | |
Saldo van baten en lasten | 16.835 | 18.385 | 19.152 | 18.606 | 18.508 | 18.508 | |
Resultaat | 16.835 | 18.385 | 19.152 | 18.606 | 18.508 | 18.508 |
De stijging van de lasten wordt onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2025-2028. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht.
Er is in 2026 € 0,4 miljoen geraamd voor een feestelijke jaarwisseling (kaderbrief 2025-2029). Daarnaast wordt per 2026 een veiligheidsregisseur aangetrokken (€ 138.000). De overige toename van de lasten wordt veroorzaakt door indexering, waarvan € 0,3 miljoen voor de Veiligheidsregio Hollands Midden.
Niet van toepassing.
Niet van toepassing.
Niet van toepassing.