Inleiding

In 2022 loopt het Integraal Veiligheids Plan(IVP) 2019-2022 af en zal een nieuw IVP opgesteld worden voor de periode 2023-2026. Het IVP wordt altijd in samenwerking met partners, zoals de politie en het openbaar ministerie (OM), opgesteld. In het nieuwe IVP zal naar verwachting de aanpak ondermijning één van de hoofdthema’s blijven.

De aanpak van ondermijning is een van de hoofdthema’s van het Integraal Veiligheidsplan 2019-2022. In 2019 is gestart met de programmatische aanpak van ondermijnende criminaliteit in Leiden. Dat de aanpak structureel in de begroting is opgenomen, zorgt voor het fundament dat nodig is voor een aanpak van de lange adem. En dat heeft inmiddels tot mooie en concrete resultaten geleid. Op dit fundament kan in 2022 verder worden gebouwd aan zowel repressieve als preventieve acties tegen ondermijning. Deze acties zullen daarmee op korte en lange termijn een bijdrage leveren aan de veiligheid, de veiligheidsbeleving en aan een gezond ondernemersklimaat en een integere vastgoedmarkt.

Sinds de start van de coronacrisis is een verschuiving zichtbaar van traditionele naar cybercriminaliteit. In het nieuwe IVP maar ook al in het jaar 2022 wordt gekeken hoe er invulling gegeven kan worden aan de bestrijding van cybercrime en wat de rol van de gemeente hierin kan zijn. Naast het op orde hebben van de eigen digitale veiligheid, moeten we voorbereid zijn op cyberincidenten en cybercrisissen als onderdeel van de (regionale) rampen en crisisstructuur. Wij moeten onze bewoners en ondernemers weerbaarder maken tegen cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit. En we pakken onze rol in de gezamenlijk aanpak (met het OM en de politie) bij online aangejaagde ordeverstoringen. Ten aanzien van overlast zijn er twee categorieën te onderscheiden die de afgelopen tijd extra aandacht hebben gekregen en dit de komende tijd nog zullen krijgen: jeugdoverlast en overlast (al dan niet door verwarde personen) in de woonomgeving.

Beleidsterrein 2A Veiligheid

2A1.1. Aanpak ondermijning

In 2022 worden de repressieve en preventieve pijlers van de aanpak ondermijning, waaronder het project ‘Geldstromen in de Leidse vastgoedwereld’, verder versterkt. 2022 zal ook in het teken staan het vergroten van expertise: zo wordt onder meer de verkenning met de universiteit Leiden (Leiden Law Park) naar een mogelijk duurzame samenwerking voortgezet.

Binnen de repressieve pijler zal de aanpak bestaan uit een mix van korte klappen en langdurige inzet in complexe casuïstiek. Signalen van ondermijning worden opgepakt. Concrete, zichtbare interventies volgen, waaronder:

• het uitvoeren van integrale controles; deze worden op het huidige niveau van 2021 gecontinueerd;
• panden worden gesloten;
• lasten onder dwangsom worden uitgereikt;
• optimaal gebruik van communicatie;
• bestuurlijk afpakken.

Gelet op de aantallen van 2020 en 2021 (stijging van 30%) wordt uitgegaan van de prognose dat in 2022 het aantal signalen van ondermijning (incl. MMA meldingen) waarschijnlijk boven de 300 zal uitkomen. Dit betekent dat scherpe (bestuurlijke) keuzes zullen moeten worden gemaakt. Die keuzes voor het wel, niet of later oppakken van signalen worden in een ambtelijk weegteam gemaakt en vervolgens bestuurlijk voorgelegd. In de weging wordt per signaal onder meer gekeken naar het maatschappelijk effect en naar de thematische prioriteiten (drugscriminaliteit incl. tegengaan jonge aanwas en vastgoedcriminaliteit/witwassen).

De sterke eigen informatiepositie van de gemeente zorgt in 2022 ook voor een nog beter inzicht in sleutelplaatsen, - branches, - groepen etc. Binnen de preventieve pijler kan hierdoor nog meer worden ingezet op voorkomen van concrete ondermijnende activiteiten en het wegnemen van (sociaal maatschappelijke) gelegenheidsstructuren. Concreet gaat dat in ieder geval om de volgende activiteiten:

• het doen van BIBOB onderzoeken: Er is te weinig capaciteit om op alle signalen die we binnenkrijgen een Bibob onderzoek uit te voeren. Die capaciteit is al enigszins uitgebreid, maar om reden van financiële afwegingen minder dan puur vanuit het oogpunt van dit beleidsveld wenselijk zou zijn. Die keuzes voor het wel, niet of later oppakken van signalen worden in een ambtelijk weegteam gemaakt en vervolgens bestuurlijk voorgelegd. In de weging wordt per signaal onder meer gekeken naar het maatschappelijk effect en naar de thematische prioriteiten (drugscriminaliteit incl. tegengaan jonge aanwas en vastgoedcriminaliteit/witwassen).
  Op basis van de thans beschikbare informatie geldt als prognose voor 2022 dat met de beschikbare capaciteit ongeveer 30% van de signalen kan worden omgezet in het uitvoeren van een BIBOB onderzoek. In 2022 zal verder worden bezien of een experiment uitgevoerd kan worden waarbij een standaardtoetsing zal gelden ten aanzien van een aan te wijzen toepassingsgebied van de wet BIBOB;
• in 2022 wordt de pilot Dealbreakers voortgezet. Deze pilot richt zich op het voorkomen van jonge aanwas in de georganiseerde (drugs)criminaliteit;
• aandacht voor preventie in het sociaal domein; dit door specifieke bewustwordingstrainingen met aandacht voor zorgcriminaliteit en een verbeterde samenwerking tussen team aanpak ondermijning en de fraudeonderzoekers;
• bijdrage vanuit de aanpak ondermijning aan de inzet op/voor wijken met een multi- (veiligheids)problematiek; dat wil zeggen dat mogelijke signalen van ondermijning worden opgepakt en dat waar mogelijk gelegenheidsstructuren worden weggenomen;
• in dit (hopelijk) post-corona jaar kan meer worden ingezet op ‘de stad als partner’ bij de aanpak van ondermijning. Door publiekscampagnes wordt de burger bewust gemaakt op het thema ondermijning en wordt een concreet handelingsperspectief geboden.

Tot slot worden binnen deze pijler in 2022 alle domeinen (participatie en maatschappelijke ontwikkeling, stedelijke ontwikkeling, beheer etc.) bewust gemaakt van de mogelijkheden om in hun beleid gelegenheidsstructuren voor ondermijning tegen te gaan. Voor deze domeinen ligt daarin derhalve een concrete opdracht.

2A1.3 Voorkomen cybercrime / gedigitaliseerde criminaliteit

Zoals in de inleiding al is aangegeven zien we de laatste jaren een verschuiving van traditionele naar cybercriminaliteit. Het via voorlichting weerbaar maken van bewoners en ondernemers tegen cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit zien we daarbij als belangrijke opdracht. Uit afstudeeronderzoeken uitgevoerd door studenten van de Universiteit Leiden in 2021 blijkt er in Leiden geen specifieke slachtoffergroep te onderscheiden is die vaker slachtoffer wordt dan andere inwoners. Ook de risicoperceptie lijkt redelijk gelijkmatig verdeeld over gehele samenleving. Dit betekent dat we als gemeente bij preventie en weerbaarheidsactiviteiten ons op de hele bevolking moeten richten en dat preventieve voorlichting ook breed dient te worden uitgedragen. In 2022 bekijken we hoe we hier met een voorlichtingscampagne een bijdrage aan kunnen leveren. Hiermee wordt dan ook uitvoering gegeven aan motie 30, zoals vastgesteld behandeling van de kaderbrief 2021-2025 in juli 2021.

2.1.4.Inzet Veilig Thuis/huiselijk geweld

Veilig Thuis maakt deel uit van het Zorg- en Veiligheidshuis. De stijgende lijn van het aantal meldingen en adviezen van de afgelopen jaren is tijdens de coronamaatregelen omgebogen naar een daling.
De meldingen zijn vooral bij de politie bij VT teruggelopen terwijl de professionals meer hebben gemeld.
Per saldo leverde dat bij VT minder meldingen op, omdat de politie altijd verantwoordelijk is voor een groot percentage van de meldingen. In de loop van 2021 zien we het aantal meldingen en adviezen zowel van de politie als van de professionals weer licht stijgen.
Vanuit de landelijke Ontwikkelagenda Veiligheid Voorop wordt de samenwerking tussen Veilig Thuis, Politie en OM verder versterkt. Vanuit deze ontwikkeling is de lijn uitgezet dat elke Veilig Thuis organisatie aansluit bij de lokale ZSM tafel. ZSM staat voor Zorgvuldig, Snel en op Maat. De ZSM aanpak is voor zaken waarbij een verdachte is aangehouden voor een licht misdrijf zoals diefstal, vernieling of huiselijk geweld. Op een ZSM-locatie kan de officier van justitie dan snel beslissen wat er met de zaak gebeurt. Hoe en hoe vaak Veilig Thuis bij dit overleg zal aansluiten krijgt nadere invulling.

2A1.5 Inzet Veilige Publieke taak

Agressie en geweld tegen hulpverleners komt te vaak voor in onze samenleving. Helaas is het hele jaar door geweld tegen hulpverleners een terugkerend onderwerp. Bij de handhaving van de coronamaatregelen was het bij de gemeentelijke handhavers (BOA’s) aan de orde van de dag. Maar ook bij andere gemeentelijk afdelingen (vooral bij gemeentelijke medewerkers met veel klantcontacten) en ook bij bestuurders en raadsleden komt verbale of fysieke agressie te vaak voor. Incidenten worden geregistreerd in het Gemeentelijk Incidenten Registratiesysteem. Registratie is een startsignaal voor de eerste opvang en nazorg van de betrokken medewerker(s) en de dadergerichte afhandeling van het incident. Die dadergerichte afhandeling is vaak in eerste instantie het sturen van een waarschuwingsbrief aan de dader en/of een gesprek met de dader. Verdere mogelijke maatregelen zijn het doen van aangifte bij de politie, het opschorten van de dienstverlening, locatieverbod en het verhalen van de schade. Door registratie verkrijgen we informatie over de aard van de problematiek, zodat beleid en protocollen hier beter op kunnen worden aangepast en evaluatie ook goed mogelijk is. Registratie speelt ook een belangrijke rol bij bewustwording in teams.
Inmiddels is afgesproken dat de registratie gecoördineerd gaat worden door het arboteam dat bestaat uit de in 2021 per gemeentelijk onderdeel aangestelde preventiemedewerkers. In 2022 zal dit ondersteunt door een communicatiecampagne verder worden uitgerold binnen de gemeentelijke organisatie.

2A2.1 Beperken van overlast van personen die verward gedrag vertonen

De huidige aanpak met als basis het Handelingskader Woonoverlast binnen de gemeente Leiden, wordt gecontinueerd. Het aantal individuele casussen van personen die verward gedrag vertonen (en overlast veroorzaken), neemt toe in aantal en vaak ook in complexiteit (er is vaak sprake van multi-problematiek). Bij elke casus wordt gekeken welke aanpak nodig is en welke partij hiervoor het meest geschikte instrumentarium heeft. Vaak betreft het een combinatie van zorg, straf en bestuurlijk optreden, waarbij in de meeste gevallen de nadruk ligt op de zorgcomponent. De Ketenveldnorm (levensloopfunctie en beveiligde zorg) is ook een belangrijk ingezette ontwikkeling. Het doel van de Ketenveldnorm is om een geïntegreerd en domeinoverstijgend zorgaanbod te organiseren voor personen die agressief en/of gevaarlijk gedrag (dreigen te) vertonen als gevolg van een psychische aandoening en/of een (licht) verstandelijke beperking en/of een niet aangeboren hersenletsel. Integrale samenwerking in een netwerk of keten is het sleutelbegrip. De aanmelding voor een persoon verloopt via het Zorg en Veiligheidshuis (Hollands Midden).

2A2.2 Beperken van overlast in de woonomgeving

Bij overlast in de woonomgeving gaat het vaak over geluidsoverlast. In het handelingskader woonoverlast staan de stappen beschreven en ook op de website van de gemeente aangegeven waar inwoners woonoverlast kunnen melden. In een vroeg stadium kan buurtbemiddeling mooie resultaten boeken door afspraken met buren vast te leggen. Als de problemen heftiger zijn en buurtbemiddeling geen soelaas biedt, kan er bijvoorbeeld een gedragsaanwijzing opgelegd worden. Voor sociale huurwoningen ligt dit bij corporaties (al dan niet via de rechter), voor koopwoningen is dit een burgemeestersbevoegdheid. Er zijn reeds verschillende gedragsaanwijzingen door de burgemeester opgelegd. Een andere vorm van overlast in de woonomgeving betreft drugsoverlast. Wanneer politie een handelshoeveelheid drugs bij iemand op de openbare weg aantreft, wordt er altijd beoordeeld of er een last onder dwangsom kan worden opgelegd op basis van de APV. Daarnaast wordt altijd bezien of de personen die een maatregel krijgen opgelegd, bekend zijn bij het Zorg- en Veiligheidshuis of daar aangemeld moeten worden om de verbinding tussen zorg en veiligheid te behouden.

2A2.4 Regievoering samenwerking jaarwisseling / vuurwerk

In samenwerking met vele partners (politie, brandweer, woningcorporaties, jeugd- en jongerenwerk SOL, etc.) wordt ieder jaar een draaiboek opgesteld voor de jaarwisseling. Deze werkwijze wordt door gemeente en partners als zeer waardevol gezien en daarom wordt deze werkwijze voortgezet. Komend jaar zullen we de huidige werkwijze met de vuurwerkvrije binnenstad en parken verder verbeteren. Ook zullen we de mogelijkheden onderzoeken om tempo te houden in het vuurwerkvrij maken van Leiden. De landelijke wijziging in regelgeving van het afgelopen jaar draagt daar ook aan bij. Knalvuurwerk, single shots en vuurpijlen zijn sinds vorig jaar verboden voor consumenten. Hierbij is ook blijvend aandacht nodig voor de inzet van personele en financiële middelen die dit vergt.
Motie:
Een uitbreiding van de vuurwerkvrije zones zal weinig invloed hebben op de kosten. Het kan zijn dat er extra communicatiekosten zullen zijn bij een groter vuurwerkvrij gebied. Maar die zijn niet hoog aangezien er ieder jaar al een grote campagne wordt opgezet voor de jaarwisseling. Een extra gebied zal eventueel leiden tot extra borden en/of mupi’s. Een uitbreiding heeft echter wel invloed op de prioritering van de inzet van politie en handhaving. Aangezien handhaving en politie geen capaciteit hebben om meer mensen in te zetten met de jaarwisseling, zal dit geen extra kosten met zich meebrengen. Meer vuurwerkvrije zones, maar geen extra capaciteit betekent dus dat er net als vorig jaar geprioriteerd moet worden, waarbij de openbare orde en veiligheid altijd op één komt, daarna (mogelijk) de coronamaatregelen en daarna pas vuurwerk.

2A2.5 Inzet buurt- en wijkveiligheid

De intensieve wijkaanpak bestaat uit een samenwerking tussen diverse partners en is er op gericht om veiligheid en leefbaarheid te herstellen. De wijkaanpak bestaat uit twee elementen: gebiedsgericht (inrichting van de wijk) en persoonsgericht (plan van aanpak van inwoners op onder andere zorg, participatie, veiligheid). Kwetsbare wijken en haar inwoners hebben een integrale aanpak nodig, waarbij interventies afgestemd en gecoördineerd worden. De regisseur Intensieve wijkaanpak is het gemeentelijk aanspreekpunt voor de collega's in het Zorg- en Veiligheidshuis, alle samenwerkingspartners en coördineert de gebiedsgerichte en persoonsgerichte aanpak. De persoonsgerichte aanpak is in veel zaken breder dan alleen de wijk, omdat er bijvoorbeeld bewoners van de wijken zijn die in andere delen van de stad of zelfs in een groter deel van de regio overlast veroorzaken en criminele feiten plegen. Integraal werken betekent samen optrekken en dat is niet vanzelfsprekend, zeker niet bij een aanpak waarbij gebiedsgericht werken en het vormgeven van persoonlijke aanpakken door elkaar heen lopen. Er zijn veel partners betrokken, zoals woningcorporaties, scholen, welzijnswerk, jongerenwerk, politie en openbaar ministerie. In de afgelopen jaren is gebleken dat de intensieve wijkaanpak niet kan worden opgezet als kortdurend project, er is duurzame betrokkenheid nodig van alle partijen. Deze betrokkenheid moet worden georganiseerd en worden geregisseerd. In wijken waar de afgelopen jaren veel aandacht voor geweest is zien we dat er veel verbetering zichtbaar is, maar we merken ook weer achteruitgang zodra die aandacht verslapt. Het is daarom noodzakelijk om regie te blijven voeren vanuit gemeente. Er zijn altijd wijken/gebieden die deze aandacht vragen. Dat hoeft niet in elk gebied altijd intensief te zijn, de regisseur kan per wijk neerzetten wat nodig is. De hudigie intensieve wijkaanpak in het Jacques Urlusplantsoen en de Slaaghwijk.zal in 2022 worden voortgezet.

2A3.1 Stedelijke Jeugdaanpak
De Stedelijke Jeugdaanpak kenmerkt zich door een combinatie van repressie en het bieden van perspectief, het verbinden van het zorgdomein en het veiligheidsdomein en een sterke regierol van de gemeente waarbij tevens oog is voor het ‘systeem’ (gezin, school, wijk, vrienden) van de jongere. De aanpak is onder gebracht binnen het Zorg- en Veiligheidshuis waar met verschillende partners plannen van aanpak worden opgesteld en uitgevoerd. Samen met de gemeentelijke accounthouders van het sociaal en veiligheidsdomein wordt de SJA constant verder ontwikkeld om de goede dingen te blijven doen. Hiermee wordt bedoeld dat gekeken wordt wat er (meer) nodig is om de aanpak goed te kunnen uitvoeren en op welke ontwikkelingen er moeten worden ingespeeld.

2A4.1 Realiseren van vakbekwame gemeentelijke crisisorganisatie

Ook in 2022 zorgen we voor een professionele crisisorganisatie met getrainde en geoefende crisisfunctionarissen. Voor planvorming, training en oefening wordt gebruik gemaakt van de middelen van de Veiligheidsregio Hollands Midden. Er is inzicht in budget en de opleidingskosten zijn opgenomen in het centrale opleidingsbudget.
In 2021 is er een start gemaakt met het bezien of we het aantal crisisfunctionarissen kunnen verminderen en welke functies in de crisisorganisatie op veiligheidsregio niveau kunnen worden ingevuld. Dit thema is ook in 2022 nog actueel waarbij het uitgangspunt is om meer kwaliteit te kunnen bieden met minder crisisfunctionarissen. De inrichting en ervaringen van andere veiligheidsregio’s is daarin meegenomen.
Samen met de veiligheidsregio en partners wordt gekeken naar gevolgen voor risico- en crisisbeheersing van de thema’s klimaatverandering/energietransitie en digitale ontwrichting

2A4.4 Optimale preventie brandveiligheid

In juli van 2021 hebben de zorginstellingen in Leiden, de brandweer Hollands-Midden en de gemeente het convenant ‘De Leidse zorg brandveilig ondertekend’. In het convenant zijn afspraken vastgelegd die tot doel hebben via een risico gestuurde aanpak de brandveiligheid in de Leidse zorginstellingen te verbeteren. In 2022zullen deze afspraken in praktijk worden uitgevoerd en zal de samenwerking via het opgericht Platform ‘De Leidse zorg brandveilig’ verder plaatsvinden. Grote aandacht gaat uit naar het tackelen van de risicofactoren van onvoorspelbaar en brandgevaarlijk gedrag van bewoners/patiënten en hun verminderde zelfredzaamheid bij een evacuatie.

Verbonden Partijen

De onderstaande Verbonden Partijen leveren een bijdrage aan dit beleidsterrein. Zie voor meer informatie de paragraaf verbonden partijen.

Veiligheidsregio Hollands Midden
De Veiligheidsregio Hollands Midden (VRHM) is voor een deel een netwerkorganisatie en voor een deel de brandweerorganisatie. In de VRHM werken brandweer, politie, GHOR en de gemeenten samen aan de rampenbestrijding en crisisbeheersing in Hollands Midden. De VRHM werkt ook nauw samen met partners, zoals waterschappen, milieudiensten en defensie. De 18 burgemeesters uit de regio Hollands Midden vormen samen het Algemeen Bestuur van de VRHM en stellen de hoofdlijnen voor het te voeren beleid en de financiële kaders van de VRHM vast, al dan niet na overleg met de gemeenteraden.

* Deze BBV-indicator is landelijk verplicht. De realisatiewaarden staan op waarstaatjegemeente.nl.
** Deze inidcator is voor het eerst in de Programmabegroting 2020 opgenomen. Het betreft een uitsplitsing van de indicator "Overige overlastmeldingen"die tot en met 2019 in de begroting stond.
*** De politie-eenheid Den Haag levert het cijfer 2B1c Aantal geweldsincidenten in uitgaansgebied aan. Tot en met 2018 gebeurde dat op basis van een speciale projectcode die werd toegekend aan horecageweld. Echter, met ingang van 2019 wordt niet meer gewerkt met deze code, maar wordt een selectie gemaakt op basis van incidentcode en pleeglocatie. Hierdoor komen de metingen, die met terugwerkende kracht zijn herberekend, hoger uit. De streefwaarden zijn in deze begroting aangepast op de realisatiewaarde van 2019.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.

Kaderstellende beleidsstukken

• Visie handhaving openbare ruimte 2016-2019 (BW 16.0367)
• Integraal Veiligheidsplan 2019-2022 (RV 18.0132)

Programmakosten

Budgettaire ontwikkelingen
De daling van de lasten en/of de stijging van de baten worden onder andere veroorzaakt door de indexering van budgetten, doorrekening van de kostenverdeelstaat en de kapitaallasten die zijn berekend vanuit het meerjareninvesteringsplan 2022-2025. Beleidswijzigingen met financiële consequenties worden hierna per beleidsterrein toegelicht.

Beleidsterrein Veiligheid
De lasten nemen per saldo toe met circa € 0,5 miljoen en de baten nemen af met afgerond € 0,1 miljoen. De bijdrage aan de Veiligheidsregio Hollands Midden neemt toe met afgerond € 0,5 miljoen vanaf 2022. In 2021 is er voor het laatst een budget geraamd, zowel lasten als baten, van afgerond € 0,1 miljoen aan regionale middelen Veiligheidshuis. Het overige verschil wordt veroorzaakt door kleinere mutaties en indexerings- en overheadmutaties.

Gelet op de zeer hoge werkdruk bij het team veiligheid is het verder bezuinigen niet verantwoord. De extra middelen die wij verwachten vanuit Den Haag zetten wij in om deze taakstelling terug te draaien. Bij de kaderbrief is budget voor extra formatie uitgetrokken voor juridische taken, Bibob-onderzoeken, regie intensieve wijkaanpak en het schrappen van de taakstelling op veiligheid.
Met het verwachte extra budget voor veiligheid kan ook, naast het Jacques Urlusplantsoen (JUP), de intensieve wijkaanpak voor de Slaaghwijk worden voortgezet

Reserves

Investeringen
Niet van toepassing.

Subsidies
Niet van toepassing.