De ambitie van het programmaplan 2020-2024 richt zich op verbeteren van de vitaliteit van de binnenstad, dat wil zeggen een toekomstbestendige binnenstad die inspeelt op maatschappelijke ontwikkelingen, een aantrekkelijk vestigingsklimaat heeft en waar er een balans is tussen levendigheid en leefbaarheid. Het programmaplan is opgebouwd uit de volgende vier inhoudelijke thema’s: Leefbaarheid, Vitaliteit, Duurzaamheid en Mobiliteit.
• Leefbaarheid gaat over een hoogwaardige leefomgeving die schoon, heel en veilig is voor alle doelgroepen.
• Vitaliteit houdt in dat de binnenstad een breed aanbod heeft aan winkels, horeca en cultuur, passend bij Leiden en voor iedereen toegankelijk.
• Duurzaamheid betekent duurzaam ondernemen, duurzame evenementen en activiteiten, circulaire economie, energietransitie en klimaatadaptatie (waaronder vergroening) van de binnenstad.
• Mobiliteit gaat over een bereikbare binnenstad voor voetgangers, fietsers, het OV en automobilisten, goede bewegwijzering, voldoende en toegankelijke fiets- en parkeergarages, duurzame mobiliteit en stadsdistributie.
Momenteel maakt programma Binnenstad een transitie naar structureel binnenstadmanagement om de interdisciplinaire aandacht voor de binnenstad in de gemeente en met stadspartners te verankeren en de impact voor een vitale binnenstad te vergroten. Binnenstadmanagement zet zich in voor structurele opgaven, zoals de basisvoorzieningen van een vitale binnenstad, en voor incidentele opgaven afhankelijk van lokale, regionale, landelijke of internationale ontwikkelingen. Door te verbinden, aan te jagen en te stimuleren.
Verbinden: door projectleiders en stadspartners met elkaar te verbinden wordt de vitaliteit van de binnenstad versterkt. Gedurende het jaar worden bijeenkomsten georganiseerd om kennis te delen, samenwerkingsverbanden te bevorderen of elkaar te inspireren. Een concreet voorbeeld is de Pilot samenwerking binnenstadpartners, waar meer dan 10 belangengroepen uit de binnenstad aan deelnemen. De pilot biedt een platform met vertegenwoordigers van wijkverenigingen, studenten, internationals, young professionals, jonge ouders, ondernemers en culturele- en kennisinstellingen, waar belangen worden gedeeld, input wordt opgehaald voor beleids- of stadsinitiatieven en samenwerking wordt bevorderd. Eind 2023 wordt deze pilot geëvalueerd en een voorstel voor 2024 voorbereid. Daarnaast wordt verbinding tussen de binnenstad en het LBSP ook in 2023 gestimuleerd met de Verbindingstafel binnenstad-LBSP waar stadspartners van beide gebieden met de gemeente en elkaar kansen bespreken voor meer fysieke verbinding en economische- en culturele samenwerking ten aanzien van programmering. De gebieden verbinden we bijvoorbeeld concreet met een upgrade van het uiterlijk van de spoortunnels. Verder wordt opnieuw de jaarbijeenkomst Binnenstadmanagement georganiseerd waar stadspartners met een expositie delen welke activiteiten ze in de binnenstad organiseren en waar projectleiders van de gemeente met stadspartners in gesprek gaan over kansen en behoeften tijdens thematafels, zoals over vergroening, participatie, mobiliteit, cultuur, kennis en economie.
Aanjagen: binnenstadmanagement zet zich binnen de gemeente en bij stadspartners in voor beleidsontwikkeling, uitvoering of organisatie van activiteiten die een vitale binnenstad stimuleren. In 2023 gaat het om het verder borgen van de basisvoorzieningen in de binnenstad, zoals meer en beter vindbare openbare toiletten, verbeteren van voetgangersbewegwijzering, toegankelijke voetpaden en gastvrije verbindingsstegen in de binnenstad, met een gedragsaanpak van fietsers en fietsparkeerders. Daarnaast wordt er ingezet op lokale, regionale, landelijke of internationale kansen voor de binnenstad, zoals subsidiemogelijkheden bij de Rijksoverheid of de Europese Unie en profilering van de binnenstad als stad van kennis en cultuur.
Stimuleren: Vanuit de structurele begroting worden initiatieven uit de stad gestimuleerd. Met de in 2022 gelanceerde subsidieregeling Vitale Binnenstad 2022 worden activiteiten voor de binnenstad gestimuleerd die bijdragen aan o.a. samenwerking tussen partners, inclusie, diversiteit, duurzaamheid en een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Daarnaast worden gemeentelijke inspanningen (bijvoorbeeld beleid voor voetgangersbewegwijzering of de realisatie van openbare toiletten) voor de binnenstad mogelijk gemaakt.
De subsidies voor de meerjarige inspanningen uit het programmaplan 2020-2024 lopen eind 2023 af. Eind 2023 beslist het college over de inspanningen die na 2023 in aanmerking komen voor meerjarige of eenjarige subsidie. In deze besluitvorming wordt de evaluatie van de meerjarige subsidies (najaar 2022) en het doel van de subsidieregeling Vitale binnenstad 2022 meegenomen. Er is in de subsidieregeling een begroting van € 400.000 gereserveerd voor subsidies aan stadspartners. Daarnaast is er een structureel budget van € 150.000 voor het stimuleren van activiteiten waarvan de noodzaak of wens gedurende het jaar zichtbaar worden.
De beschikbare middelen
In 2023 is een bedrag van € 605.000 beschikbaar in de begroting voor inspanningen die niet uit eigen middelen van gemeente of stadspartners kunnen worden betaald en € 62.000 voor programmasturing. Vanaf 2024 is een bezuiniging van € 50.000 op het structurele budget vanwege een met de Raad al eerder afgestemde bezuiniging van de programmabegroting. Structureel is vanaf 2024 totaal € 617.000 beschikbaar.
Effectindicator (wordt opgenomen in Programma 3C, 3C1.3 Inspanningen en programmasturing Binnenstad)
Realisatiewaarden per 2021:
• Arbeidsplaatsen bezoekerseconomie: 11.190 (2021)
• Arbeidsplaatsen binnenstad: 18.301 (2021)
• Aantal bezoeken aan de binnenstad: 125.000 (2021)
Op alle indicatoren is een terugloop te zien ten opzichte van het vorige jaar:
• Arbeidsplaatsen bezoekerseconomie: 11.190 (2021) versus 11.483 (2020) – terugloop 293
• Arbeidsplaatsen binnenstad: 18.301 (2021) versus 18.703 (2020) – terugloop 402
• Aantal bezoeken aan de binnenstad: 125.000 (2021) versus 161.000 (2020) – terugloop 36.000
Hoewel er een impuls is gegeven vanuit het Programma Binnenstad aan de vitaliteit van de binnenstad, is er toch een terugloop te zien. Dit kan te verklaren zijn als een gevolg van de coronapandemie.
Streefwaarden:
• Arbeidsplaatsen bezoekerseconomie: 11.300 (2023), 11.400 (2024), 11.500 (2025), 11.600 (2026)
• Arbeidsplaatsen binnenstad: 18.100 (2023), 18.400 (2024), 18.800 (2025), 19.200 (2026)
• Aantal bezoeken aan de binnenstad: 220.000 (2023), 230.000 (2024), 240.000 (2025), 245.000 (2026)
Met deze waarden wordt gestreefd naar herstel in de aankomende jaren t.o.v. het jaar 2019. Dit is in lijn met de Visie op de bezoekerseconomie 2021-2024, waarin wordt gestreefd naar herstel van de bezoekerseconomie, en daarna een ontwikkeling van een toekomstbestendige bezoekerseconomie waarbij de balans tussen leven en beleven behouden blijft. De visie zet daarom in op cultuur- en erfgoedbezoeken, en op zakelijk en wetenschappelijk congresbezoeken. De visie wil grootschalige bezoeken van grote groepen en grootschalig watertoerisme vermijden.
Monitoring
Er is voor het nieuwe programmaplan een nieuwe monitor opgezet om de voortgang op de doelen te meten en daarmee het effect op de economische vitaliteit. Per thema zijn diverse indicatoren die samen een beeld geven hoe het ervoor staat. Deze monitoring wordt geüpdatet in 2023. In 2023 zal ook een verbeterde monitoring worden opgezet van het aantal bezoekers aan de binnenstad o.b.v. GPS gegevens. Dit levert betere input voor de effectenindicator van het aantal bezoeken aan de binnenstad.