Programmabegroting 2025

Structureel en reëel evenwicht

Structureel en reëel evenwicht

Op basis van onderstaand overzicht wordt aangetoond of de meerjarenraming 2025-2028, conform de uitgangspunten in het BBV, structureel in evenwicht is. Dit houdt in dat structurele lasten kunnen worden gedekt met structurele baten. Indien dit niet het geval is, is de kans groot dat er op termijn een begrotingstekort ontstaat.

Structureel evenwicht
Als in het betreffende begrotingsjaar structurele lasten gedekt zijn door structurele baten is er sprake van structureel evenwicht. Incidentele lasten mogen gedekt worden door zowel structurele als door incidentele baten.

Reëel evenwicht
Reëel evenwicht houdt in dat de ramingen volledig, realistisch en haalbaar moeten zijn. Bij de toets of het realiteitsgehalte van de ramingen voldoende is spelen diverse onderwerpen een rol:

  • Uitgangspunten in de begroting (o.a. realiteit van: ombuigingen, verwerking loon- en prijsstijgingen en algemene uitkering);
  • Weerstandsvermogen en risico’s;
  • Ontwikkeling van de grondexploitaties;
  • Onderhoud van kapitaalgoederen (wegen, groen, gebouwen en riolering) ;
  • Onderzoek van de jaarrekening.

Analyse van het structureel begrotingsevenwicht
Het structureel begrotingsevenwicht wordt berekend door de som van de incidentele lasten en de toevoegingen aan reserves te verminderen met de incidentele baten en de onttrekkingen aan reserves. Hierbij is het uitgangspunt dat alle toevoegingen aan en onttrekkingen uit reserves incidenteel van aard zijn. Uitzondering is een onttrekking ter dekking van kapitaallasten. Dit soort onttrekkingen zijn structureel van aard. Leiden kent nog een aantal andere uitzonderingen. Die staan in de tabel hieronder. Als de bedragen groter zijn dan € 250.000 wordt de mutatie kort toegelicht. Het structurele saldo moet op termijn positief zijn (de structurele baten zijn dan groter dan de structurele lasten). De provincie spreekt als financieel toezichthouder een oordeel uit over het al dan niet structureel en reëel sluitend zijn van de begroting.

De Programmabegroting 2025 heeft in alle jaren een structureel evenwicht:

 

2025

2026

2027

2028

Saldo baten en lasten

-660

7.182

14.581

4.577

Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves

660

-7.182

-14.581

-4.577

Resultaat na bestemming

-

-

-

-

Af: Incidentele lasten

43.392

21.119

35.728

12.020

Bij: Incidentele baten

27.671

8.790

13.440

10.690

Af: toevoegingen aan reserves

46.514

40.337

24.535

11.127

Bij: onttrekkingen aan reserves

45.854

47.519

39.116

15.703

Af: Structurele onttrekking reserve afschrijving investeringen

1.169

1.791

1.779

1.888

af: Structurele onttrekking reserve Oekraine asielzoekers statushouders (betreft dekking kapitaallasten)

-

896

889

881

Af: Structurele onttrekking reserve afkoopsommen erfpacht (inclusief administratiekosten)

1.691

1.691

1.691

1.691

Bij: Structurele storting reserve duurzame stad (zal tzt omgezet worden naar kap.lasten en/of andere structurele lasten)

2.017

1.628

1.283

672

Bij: Structurele storting reserve bereikbaarheidsprojecten (zal tzt omgezet worden naar structurele onderhoudskosten)

75

75

75

75

Bij: Structurele storting reserve asbestsanering

106

106

106

106

Structureel saldo van de begroting

-17.043

-7.717

-10.602

-361

Structureel evenwicht

JA

JA

JA

JA

Bij het bepalen van het structureel begrotingsevenwicht gaan we vanaf 2027 uit van realisatie van de bezuiniging op de specialistische jeugdhulp. Hiertegenover staat grotendeels de behoedzaamheidsruimte. Daarnaast betrekken we in het structureel saldo 2028 ook 6,3 miljoen aan kapitaallasten die pas na 2028 in beeld komen.

Incidentele lasten en baten

Resultaat na bestemming (incl. reservemutaties)

2025

2026

2027

2028

Incidentele lasten

    

Programma

    

Bestuur en dienstverlening

117

35

-

-

Veiligheid

83

-

-

-

Economie

2.214

565

18

-

Mobiliteit

5.980

7.450

9.236

7.794

Omgevingskwaliteit

576

121

16

16

Stedelijke ontwikkeling

12.829

9.854

19.493

11.499

Jeugd en onderwijs

4.327

1.742

600

18

Cultuur, sport en recreatie

2.111

217

59

59

Maatschappelijke ondersteuning

10.504

666

5.811

28

Werk en inkomen

786

369

5

5

Algemene middelen

3.875

100

490

-7.400

Saldo Incidentele lasten

43.392

21.119

35.728

12.020

Incidentele baten

Programma

    

Bestuur en dienstverlening

-

-

-

-

Veiligheid

-

-

-

-

Economie

-

-

-

-

Mobiliteit

2.625

-

-

-

Omgevingskwaliteit

372

-

-

-

Stedelijke ontwikkeling

11.850

8.790

13.440

10.690

Jeugd en onderwijs

112

-

-

-

Cultuur, sport en recreatie

-

-

-

-

Maatschappelijke ondersteuning

12.358

-

-

-

Werk en inkomen

-

-

-

-

Algemene middelen

354

-

-

-

Saldo incidentele baten

27.671

8.790

13.440

10.690

Saldo incidentele laten en baten

15.721

12.330

22.288

1.330

Bedragen x 1.000,-

Per programma volgt hieronder een toelichting van de incidentele lasten en baten > 250.000. Alle overige posten worden in een totaalbedrag genoemd.

Bestuur en dienstverlening

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Overige posten

 

117

35

-

-

Totaal lasten

 

117

35

-

-

Stortingen in reserves

Egalisatiereserve verkiezingen

316

   

Totaal stortingen in reserves

 

316

-

-

-

Totaal lasten en stortingen

 

433

35

-

-

      

Baten

     

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

-

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Overige reserves

40

40

40

40

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

40

40

40

40

Totaal baten en onttrekkingen

 

40

40

40

40

Saldo Bestuur en dienstverlening

 

392

-5

-40

-40

Bedragen x 1.000,-

Egalisatiereserve verkiezingen
In de reserve verkiezingen vindt jaarlijks een gelijkblijvende storting plaats en wordt in een verkiezingsjaar het bedrag onttrokken wat nodig is om de verkiezing te organiseren.
De geraamde storting in 2025 ad 316.000 bestaat uit 2 bedragen:
176.000 geraamde onttrekking voor de Tweede Kamerverkiezing 2025. Omdat deze verkiezing vanwege de val van het kabinet vervroegd heeft plaats gevonden eind 2023 vindt deze verkiezing niet plaats in 2025. De geraamde onttrekking wordt met deze wijziging teruggedraaid.
140.000 verhoging jaarlijkse extra storting in verband met gestegen kosten voor een verkiezing

Veiligheid

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Overige lasten

 

83

-

-

-

Totaal lasten

 

83

-

-

-

      

Baten

     

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

-

-

-

-

Saldo Veiligheid

 

83

-

-

-

Bedragen x 1.000,-

Economie

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Faciliteren/Stimuleren van ondernemen

Fac. bedrijvigheid, starters, ondernemer

341

-

-

-

 

Stim. en acquis kennisintens. bedrijvigh

1.182

87

-

-

Ruimte om te ondernemen

Regionale en lokale beleidsontwikkeling

359

284

18

-

Overige lasten

 

333

195

-

-

Totaal lasten

 

2.214

565

18

-

      

Baten

     

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal Baten

 

-

-

-

-

Saldo Economie

 

2.214

565

18

-

Bedragen x 1.000,-

Faciliteren van bedrijvigheid, starters en ondernemerschap in Leiden
Digitale bereikbaarheid is erg belangrijk voor Leiden als stad van kennis en cultuur. Hierdoor zullen bewoners, ondernemers, studenten en bezoekers van Leiden in de nabije toekomst toegang hebben tot een betrouwbaar, snel en duurzaam netwerk voor internet. De aanleg is gestart in januari 2022 en betreft een grootschalige uitrol van meer dan 500 kilometer met een verwachte doorlooptijd tot 2025. Hiervoor is een incidenteel budget ad 341.000 beschikbaar voor 2025. De incidentele kosten zijn geraamd in programma Economie, de incidentele baten in programma Omgevingskwaliteit. Deze baten betreffen dekking van bij de providers te innen geraamde legesinkomsten en bijdragen i.v.m. beheer openbare ruimte.

Stimuleren en acquisitie van kennisintensieve bedrijvigheid en netwerken
850.000 (2025) Verliesvoorziening UNIIQ
Bij de kaderbrief 2024-2028 (RB24.0056) heeft de raad besloten de verliesvoorziening voor UNIIQ met 850.000 te verhogen.

149.000 (2025) Leiden European City of Science
In 2022 was Leiden European City of Science (ECS). Hiervoor is een stichting opgezet die uitvoering heeft
gegeven aan de activiteiten in dat jaar namens de kernpartners (gemeente Leiden, Universiteit Leiden,
Hogeschool Leiden en LUMC en grotendeels gesubsidieerd vanuit Europa). De stichting wordt in 2024
opgeheven. Door o.a. hogere overige inkomsten dan vooraf begroot resteert een positief saldo van 349.000.
De stichting heeft de gemeente gevraagd dit positieve saldo te beheren en in te zetten voor specifieke
activiteiten binnen de samenwerking Leiden Kennisstad. Het beschikbare budget wordt over twee jaren
verdeeld: 202.000 in 2024 en 147.000 in 2025 (geindexeerd naar 149.000).

183.000 (2025) Overige posten kleiner dan 100.000

Regionale en lokale beleidsontwikkeling
158.000 (2025 en 2026) Regie vitale bedrijventerreinen
In het beleidsakkoord is opgenomen dat de gemeente de regiefunctie versterkt om te komen tot vitale Leidse bedrijventerreinen. Vanuit deze rol coördineert de gemeente de menging van verschillende functies. Het vertrekpunt is een goede balans tussen werken, wonen, bereikbaarheid en duurzaamheid, waarbij de leefbaarheid van de stad voorop staat. Er wordt gewerkt aan een voorstel voor de versterking van deze regiefunctie, waarbij ruimte voor werken in de stad het uitgangspunt is. In 2025 en 2026 is er ieder jaar € 158.000 budget beschikbaar gesteld.

76.000 (2025 en 2026) Vestigingsadviseur
De Vestigingsadviseur probeert landelijke en regionale retailers en lokale ondernemers te overtuigen om
zich in de Leidse binnenstad te vestigen. Dit wordt o.a. gedaan door het voeren van acquisitie, het zorgen
voor actuele informatie en het rondleiden van geïnteresseerde partijen. De inzet van de Vestigingsadviseur
loopt door in 2025 en 2026 conform het Uitvoeringsplan Retail en Warenmarktbeleid (vastgesteld in 2022).

125.000 (2025), 50.000 (2026) en 18.000 (2027) Overige posten kleiner dan 100.000

Mobiliteit

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Bereikbaarheid

Verbeteren openbaar vervoer

5.974

5.000

7.794

7.794

 

Waarborgen doorstroming

-

2.450

1.442

-

Overige lasten

 

5

-

-

-

Totaal lasten

 

5.980

7.450

9.236

7.794

Stortingen in Reserves

Reserve parkeren P4

1.876

-

1.645

1.681

 

Reserve bereikbaarheidsprojecten

-

2.450

1.442

-

 

Reserve OV knoop Leiden CS

23.938

-

-

-

Totaal stortingen in reserves

 

25.814

2.450

3.087

1.681

Totaal lasten en stortingen

 

31.794

9.900

12.323

9.475

      

Baten

     

Bereikbaarheid

Verbeteren openbaar vervoer

2.625

   

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

2.625

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Reserve parkeren P4

145

10.583

2.000

2.000

 

Reserve bereikbaarheidsprojecten

-

2.450

1.442

-

 

Reserve OV knoop Leiden CS

3.349

5.000

7.794

7.794

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

3.494

18.033

11.236

9.794

Totaal baten en onttrekkingen

 

6.119

18.033

11.236

9.794

Saldo Mobiliteit

 

25.675

-8.133

1.087

-319

Bedragen x 1.000,-

Verbeteren openbaar vervoer
Investeringen verplaatsen busstation
Bij de 1e technische wijziging 2023 (RB23.0015) is de reserve Knoop Leiden CS ingesteld. Vanuit de reserve afschrijvingen investeringen wordt in 2025 24 mln gestort in de reserve Knoop Leiden CS. De kosten voor het investeringsprogramma OV Knoop Leiden CS zijn geraamd in de jaren 2025 (3.349.000), 2026 (5.000.000), 2027 (7.794.000) en 2028 (7.794.000) en worden gedekt door een onttrekking uit de reserve OV Knoop Leiden CS.

Aanvullende studiekosten OV-Knoop
De Gemeente Leiden is aanbestedende dienst namens alle partijen voor de gezamenlijke studiekosten MIRTverkenning t/m het besluit Kansrijke Oplossingen. Voor 2024 en 2025 worden alle Kansrijke Oplossingen verder uitgewerkt, formele ruimtelijke procedures gestart, Milieu effectrapportage opgesteld, een kosten-baten-analyse gemaakt en zal een keuze worden gemaakt hoe het voorkeursalternatief eruit gaat zien. In de te maken kosten hiervoor wordt bijgedragen door het Rijk 50% en elk 25% door Leiden en Provincie Zuid Holland.
Het verwachte tekort van de gezamenlijke kosten 2024 bedraagt 3,5 mln. waarvan 25% (875.000) voor
rekening komt van Leiden. De Leidse bijdrage wordt gedekt door onttrekkingen uit de reserve OV Knoop Leiden CS.

Waarborgen doorstroming
Dit betreft de bijdrage aan het krediet plankosten definitiefase voor infrastructurele werken. Plankosten in definitiefase van een project worden niet geactiveerd maar incidenteel afgedekt via de reserve bereikbaarheidsprojecten. Deze bijdrage houdt direct verband met de in het beleidsakkoord "Samen Leven in Leiden" opgenomen investeringsambities voor verkeersveilige gebeidsontsluitingen en overige mobiliteitsinvesteringen. De kosten worden gedekt door een bijdrage uit de reserve bereikbaarheidsprojecten.

Reserve parkeren
Het resultaat van de parkeerexploitatie wordt verrekend met de reserve parkeren.

Reserve bereikbaarheidsprojecten
Zie Waarborgen doorstroming

Reserve OV Knoop Leiden CS
Zie Verbeteren openbaar vervoer

Omgevingskwaliteit

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Overige lasten

 

576

121

16

16

Totaal lasten

 

576

121

16

16

Stortingen in reserves

Overige reserves

2

2

2

2

Totaal stortingen in reserves

 

2

2

2

2

Totaal lasten en onttrekkingen

 

578

123

18

18

      

Baten

     

Verharde openbare ruimte

Beheren openbare ruimte

372

-

-

-

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

372

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Overige reserves

100

-

-

-

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

100

-

-

-

Totaal baten en onttrekkingen

 

472

-

-

-

Saldo Omgevingskwaliteit

 

105

123

18

18

Bedragen x 1.000,-

Beheren openbare ruimte
Digitale bereikbaarheid is erg belangrijk voor Leiden als stad van kennis en cultuur. Hierdoor zullen bewoners, ondernemers, studenten en bezoekers van Leiden in de nabije toekomst toegang hebben tot een betrouwbaar, snel en duurzaam netwerk voor internet. De aanleg is gestart in januari 2022 en betreft een grootschalige uitrol van meer dan 500 kilometer met een verwachte doorlooptijd tot 2025. Hiervoor is een incidenteel budget ad € 341.000 beschikbaar voor 2025. De incidentele kosten zijn geraamd in programma Economie, de incidentele baten in programma Omgevingskwaliteit. Deze baten betreffen dekking van bij de providers te innen geraamde legesinkomsten en bijdragen i.v.m. beheer openbare ruimte.

Stedelijke ontwikkeling

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Energietransitie

Warmtetransitie

-

-

6.391

-

Gemeentelijk vastgoed

Opstellen MPG en Vermogensbeheer

9.914

8.822

10.734

10.690

Exploiteren van gemeentelijke gebouwen

762

-

1.515

-

Ruimtelijke planvorming en plantoetsing

Implementatie Omgevingswet

1.479

809

809

809

Overige lasten

 

674

223

43

-

Totaal lasten

 

12.829

9.854

19.493

11.499

Stortingen in reserves

Reserve grondexploitaties P6

2.720

1.460

4.210

1.460

 

Overige reserves

-26

-

-26

-26

Totaal stortingen in reserves

 

2.694

1.460

4.184

1.434

Totaal lasten en stortingen

 

15.523

11.314

23.677

12.933

      

Baten

     

Gemeentelijk vastgoed

Opstellen MPG en Vermogensbeheer

9.825

8.790

13.440

10.690

Exploiteren van gemeentelijke gebouwen

2.025

-

-

-

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

11.850

8.790

13.440

10.690

Onttrekkingen uit reserves

Reserve grondexploitaties P6

935

682

619

575

 

Egalisatiereserve inkomsten bouwleges P

339

-

5.000

-

 

Reserve Duurzame Stad P6

338

-

-

-

 

Overige reserves

-

26

-

-

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

1.612

708

5.619

575

Totaal baten en onttrekkingen

 

13.462

9.498

19.059

11.265

Saldo Stedelijke ontwikkeling

 

2.061

1.816

4.618

1.668

Bedragen x 1.000,-

Warmtetransitie
De 6,4 miljoen incidentele middelen zijn beschikbaar voor een -nog nader te besluiten- incidentele bijdrage in de warmtetransitie, zoals bijvoorbeeld een bijdrage aan een regionale warmtebedrijf voor het afdekken van het vollooprisico (te laag percentage bewoners dat overstapt op het warmtenet).

Opstellen MPG en Vermogensbeheer 
De overgrote deel van de incidenteel geraamde bedragen heeft betrekking op de geraamde mutaties (lasten en baten) van projecten binnen het grondbedrijf. In 2027 (2.750.000) worden opbrengstsen uit grondverkopen verwacht. De opbrengsten worden in de reserve grondexploitaties gestort.

Exploiteren van gemeentelijke gebouwen

Verkoopopbrengst 2.025.000 (2025)
Binnen het project 'Verkoop gemeentelijk vastgoed' is een verkoopopbrengst ad 2.025.000 geraamd. Daar staan 762.000 kosten tegenover. Het saldo hiervan wordt gestort in de reserve grondexploitaties.

Vernieuwing bibliotheek Nieuwstraat 1.515.000 (2027)
De gemeente wil met haar gesubsidieerde aanbod een nóg groter bereik realiseren onder de bewoners.
Dat willen we onder meer bereiken door de bibliotheek te helpen transformeren naar een moderne,
multifunctionele en duurzame bibliotheek. Het college is gestart met de ontwikkeling van een moderne,
multifunctionele en duurzame bibliotheek op de huidige locatie Nieuwstraat 4. De huidige bibliotheek in de
Nieuwstraat is wat betreft inrichting en concept verouderd. Samen met BplusC werkt de gemeente Leiden
daarom aan de modernisering van de bibliotheek, waarbij de bibliotheek transformeert naar een plek die
mensen, kennis en organisaties met elkaar verbindt rond thema’s die spelen in de samenleving.
Voor tijdelijke huisvesting van de bibliotheek tijdens de verbouwing is een budget ad 1.515.000 geraamd.

Implementatie omgevingswet
In de begroting van de jaarschijven 2025 t/m 2029 zijn er kosten voor de uren van de implementatie van omgevingswet opgenomen. In 2025 zijn er voor deze uren € 1.476.875 aan kosten opgenomen.
In de jaren 2026 t/m 2029 dalen de kosten naar 808.593 door een daling van de kosten van de implementatie omgevingswet binnen de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling.
De omgevingswet is sinds 1 januari 2024 in werking getreden, waarbij vooral de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling de grootste impact hiervan ervaart in de eerste twee jaren. De inspanningen worden in 2026 afgebouwd bij Ruimtelijke Ontwikkeling.

Reserve grondexploitaties
In 2027 (2.750.000) worden opbrengsten uit grondverkopen verwacht. De opbrengsten worden in de reserve grondexploitaties gestort. Storting 1.263.000 in verband met verkoop gemeentelijk vastgoed (2025).
De rest van de stortingen bedragen samen ongeveer 1.500.000 per jaar en bestaat uit:

  • positief exploitatieresultaat Rijnsburgerweg 310.000
  • resultaat erfpachtsbedrijf 770.000
  • rente-effect grondexploitaties 360.000
  • positief exploitatieresultaat SRON 25.000

De onttrekkingen bestaat voornamelijk uit dekking voor de beheerskosten strategisch vastgoed (2025 € 488.000 en 2026 tot en met 2028 288.000). De overige bedragen zijn alle kleiner dan 100.000.

Egalisatiereserve inkomsten bouwleges
339.500 (2025) Pakket woningmarktregulerende maatregelen
De gemeente vindt het belangrijk dat Leiden voor iedereen een fijne en leefbare stad is en blijft.
De raad heeft daarom nieuwe regels rondom goed verhuurderschap, woningvorming en verkamering en de invoering van een opkoopbescherming vastgesteld. De kosten van het maatregelenpakket komen ten laste van de egalisatiereserve inkomsten bouwleges.

5.000.000 (2027) Kasschuif
Bij de kaderbrief 2023-2027 is besloten om in 2027 5.000.000 vrij te laten vallen uit de reserve inkomsten bouwleges. Dit bedrag wordt op dat moment gestort in de reserve afschrijvingen investeringen. Daardoor ontstaat ruimte om kapitaallasten die nu van de structurele begrotingsruimte worden gedekt, te dekken vanuit de reserve afschrijvingen investeringen.

Reserve duurzame stad
In 2025 is 338.000 geraamd voor lokale initiatieven met betrekking tot de energietransitie. Deze kosten worden gedekt door een onttrekking uit de reserve duurzame stad.

Jeugd en onderwijs

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Jeugd

Doen organiseren specialistische hulp

3.097

453

2

2

Onderwijsbeleid

Stim. Hoogwaardig taalaanbod

507

507

1

1

Onderwijshuisvesting

In stand houden bestaande gebouwenvoorrd

596

768

583

1

Overige lasten

 

126

15

15

15

Totaal lasten

 

4.327

1.742

600

18

      

Baten

     

Overige baten

 

112

-

-

-

Totaal baten

 

112

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Reserve Sociaal Domein P7

7.592

9.563

-

-

 

Overige reserves

55

55

55

55

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

7.647

9.618

55

55

Totaal baten en onttrekkingen

 

7.759

9.618

55

55

Saldo Jeugd en onderwijs

 

-3.432

-7.876

545

-37

Bedragen x 1.000,-

Doen organiseren specialistische hulp
Het betreft teruggedraaide rijksbezuinigingen in 2025 (1.567.500) en van het Rijk in afwachting van overheveling van de middelen naar de algemene uitkering nog incidenteel via de algemene uitkering verkregen compensatie voor de loon-prijscompensatie voor Voogdij 18+ voor de periode 2025 (1.157.860) en 2026 (€ 450.395) en incidentele middelen voor werkdrukverlaging Jeugdbescherming in 2025 (369.930).

Stimulering hoogwaardig taalaanbod
Op 30-11-2023 heeft de raad 1.500.000 beschikbaar gesteld voor kansengelijkheid in de periode 2024-2026 (€ 500.000 per jaar). Deze kosten worden gedekt door een onttrekking uit de reserve sociaal domein.

In stand houden bestaande gebouwenvoorraad
Herwaardering IHP onderwijshuisvesting (445.000 (2025), 617.000 (2026) en 582.000 (2027))
In het kader van de uitvoering van de herwaardering van het IHP Onderwijshuisvesting zijn in de kaderbrief 2023 eenmalige kosten opgenomen. Het betreft (niet te activeren) plankosten in de initiatieffase van onderwijshuisvesting projecten, afschrijving van restant boekwaarden, tijdelijke huisvesting en sloopkosten.

3de fase IHP onderwijshuisvesting (150.000 (2025 en 2026))
Voor de vernieuwbouw van het Visser ’t Hooft Lyceum aan de Kagerstraat 1 wordt zowel in 2025 als ook in 2026 een bedrag van 150.000 gereserveerd. Deze bedragen zijn bedoeld als initiatiefbudget voor de voorbereiding. Dekking voor de volgende fasen van dit project is afhankelijk van toekomstige integrale afwegingen.

Reserve sociaal domein
Om de kosten van jeugdzorg te dekken wordt in de jaren 2025 en 2026 respectievelijk 7,1 en 9,0 mln aan de reserve sociaal domein onttrokken.
Op 30-11-2023 heeft de raad 1.500.000 beschikbaar gesteld voor kansengelijkheid in de periode 2024-2026 (€ 500.000 per jaar). Deze kosten worden gedekt door een onttrekking uit de reserve sociaal domein.

Cultuur, sport en recreatie

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Sport

Leidenaars bewegen voldoende

1.631

-23

3

3

Overige lasten

 

479

240

56

56

Totaal lasten

 

2.111

217

59

59

Stortingen in reserves

Reserve economische impulsen Kennisst P

3.200

-

-

-

 

Overige reserves

-

26

-

-

Totaal stortingen in reserves

 

3.200

26

-

-

Totaal lasten en stortingen

 

5.311

243

59

59

      

Baten

     

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

-

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Overige reserves

297

86

56

56

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

297

86

56

56

Totaal baten en onttrekkingen

 

297

86

56

56

Saldo Cultuur, sport en recreatie

 

5.013

157

3

3

Bedragen x 1.000,-

Leidenaars bewegen voldoende
Impuls sportaccommodaties (1.000.000 (2025))
In het coalitieakkoord is incidenteel 1.000.000 opgenomen voor 2024 en 2025. Dit betreft een incidentele impuls sportaccommodaties. De komende periode zijn extra investeringen nodig om de sportinfrastructuur op peil te houden en mee te laten groeien met de ontwikkeling van de stad. Vooruitlopend op het op te stellen sportaccommodatieplan is hiervoor dus twee keer een miljoen euro gereserveerd.
Bij de Kaderbrief 2023-2027 is het in 2024 geraamde budget omgezet in een storting in de reserve afschrijvingen investeringen ter dekking van de kapitaallasten van de investering in sportpark De Mors.

Plankosten park Cronesteinkade (525.000 (2025))
In 2023 hebben er verkennende gesprekken plaatsgevonden met alle gebruikers van het park Cronesteinkade. Deze zijn in december 2023 afgerond. De conclusie is dat herinrichting van het terrein voor alle partijen gunstig kan uitpakken. Dit betekent de start van het gemeentelijk project om tot realisatie te komen. Voor het
onderzoeken van de haalbaarheid is een incidenteel budget ad 525.000 geraamd.

Reserve economische impulsen kennisstad
De Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal (LSSGZ) en de gemeente hebben gezamenlijk een gespecialiseerd
bureau gevraagd om een meerjareninvesteringsplan op te stellen voor de theatertechniek. Het adviesbureau
geeft aan dat gemiddeld 925.000 jaarlijks noodzakelijk is om de huidige theatertechniek te onderhouden en
te vervangen. LSSGZ geeft aan hier onvoldoende middelen voor te hebben. Leiden ziet deze uitdagingen,
met name voor het vervangen van de kostbare hijs- en trekinstallaties in 2025 en 2026. Dit ook in verband met
de veiligheid van de medewerkers. Er wordt daarom voor dit doel 3.200.000 gestort in de reserve economische impulsen en kennisstad.

Maatschappelijke ondersteuning

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Kwetsbare groepen

Preventie verslaving, dak- en thuisloosh

8.413

378

5.786

3

Uitv. geven aan beschermd wonen

1.002

2

2

2

Sociale binding en participatie

Organiseren act. maatschappelijke partic

939

264

1

1

Overige lasten

 

149

22

22

22

Totaal lasten

 

10.504

666

5.811

28

Stortingen in reserves

Reserve Sociaal Domein P9

500

-

-

-

 

Res. Oekraïne asielzoekers statushouder

4.607

190

190

190

Totaal stortingen in reserves

 

5.107

190

190

190

Totaal lasten en stortingen

 

15.611

856

6.001

218

      

Baten

     

Kwetsbare groepen

Preventie verslaving, dak- en thuisloosh

12.358

-

-

-

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

12.358

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Reserve Sociaal Domein P9

1.944

3.175

-

-

 

Res. Oekraïne asielzoekers statushouder

721

507

5.883

-

 

Overige reserves

154

35

-

-

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

2.819

3.717

5.883

-

Totaal baten en onttrekkingen

 

15.176

3.717

5.883

-

Saldo Maatschappelijke ondersteuning

 

434

-2.860

118

218

Bedragen x 1.000,-

Uitvoering geven aan preventie en herstel t.a.v. verslaving en dak- en thuisloosheid
Voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne zijn incidentele budgetten in de begroting opgenomen. Het gaat om 7,6 mln in 2025, 0,4 mln in 2026 en 5,8 mln in 2027. In 2025 is daarnaast ook een bijdrage van het Rijk geraamd ad 12,4 mln. Het saldo van deze bedragen worden verrekend met de reserve Oekraïne, statushouders en asielzoekers. De 5,8 mln die in 2027 is geraamd betreft de onrendabele top op flexwoningen aan de Gooimeerlaan. (RB24.0044)

Bij de begroting 2022 heeft de Raad besloten om een deel van de incidentele vrije ruimte in de concernreserve in te zetten voor maatschappelijke zorg aan jongeren van 17-27 jaar. Het gaat hier om een bedrag van 75.000 per jaar voor de jaren 2022 tot en met 2025. (RB21.0106)

Uitvoering geven aan beschermd wonen
In 2018 is besloten om ter voorbereiding op de doordecentralisatie Maatschappelijke zorg (MZ) een Investeringsfonds MZ in te stellen per subregio en een investeringsfonds voor de regionale voorzieningen MZ. In 2023 is besloten om een gedeelte van het regionale investeringsfonds (1 miljoen) te reserveren voor de bouw en inrichting van de nieuw te bouwen maatschappelijke opvang (Nieuwe Energie). Dit budget is vervolgens in 2023 overgeheveld naar 2025 (Slotwijziging 2023) omdat de nieuwbouw van de maatschappelijke opvang nog op zich laat wachten. Het betreft incidenteel regionaal budget (Holland Rijnland regio), gedekt door een onttrekking aan de regionale reserve Beschermd wonen (geoormerkt deel van de reserve Sociaal Domein van Leiden).

Organiseren van activiteiten die maatschappelijke participatie bevorderen en sociaal isolement voorkomen
Bestrijden eenzaamheid (250.000 2025 en 2026)
In het coalitieakkoord is jaarlijks 250.000 opgenomen om de aanpak bestrijden eenzaamheid tijdelijk te intensiveren voor de periode 2023 tot en met 2026. De tijdelijke intensivering wordt volledig gedekt door een onttrekking uit de reserve sociaal domein.

Leiden inclusief (560.000 2025)
Het programma Leiden Inclusief is eind 2021 gestart en loopt door tot eind 2025. In 2025 ligt de focus op het uitvoeren van het actieplan LHBTIQ+ en het plan van aanpak tegengaan racisme en discriminatie. Eind 2025 zal er een advies worden opgesteld hoe dit thema in de organisatie ingebed kan worden. Om dit programma mogelijk te maken is er incidenteel t/m 2025 195.000 geraamd voor personeel en 80.000 voor activiteiten (Herijking Leiden Inclusief, Kaderbrief 2023). De dekking hiervoor komt uit een onttrekking uit de reserve Sociaal Domein. In het coalitieakkoord is dit budget voor 2025 nog eens met 285.000 verhoogd.

De overige bedragen zijn lager dan 100.000.

Reserve sociaal domein
Er is een incidentele storting begroot van 500.000 omdat de raming eigen bijdragen huishoudelijke hulp/begeleiding in 2025 te laag was geraamd. Omdat de kosten voor 2025 wel op het juiste niveau waren geraamd is het voordeel van de hogere baten aan eigen bijdragen in de reserve gestort.
Er is een onttrekking geraamd van 1.944.000 bestaande uit een onttrekking van 3.081.000 en een negatieve onttrekking van 1.137.000. De onttrekking van 3.081.000 is ter dekking van kosten van de opvanglocatie aan het Maansteenpad (1,35 miljoen), een nieuw te bouwen voorziening voor maatschappelijke opvang (locatie Nieuwe Energie, 1,0 miljoen), tijdelijke intensivering van het programma Leiden inclusief (275.000), tijdelijke intensivering aanpak Eenzaamheid (250.000), tijdelijke intensivering bevordering studentenwelzijn (120.000) en een incidentele correctie op indexeringen in het sociaal domein (86.000).
Er is een negatieve onttrekking begroot van 1.137.000, zijnde het totaal van diverse onderbestedingen die vanaf 2027 zijn ingezet om de taakstelling op het sociaal domein in te vullen. Deze onderbestedingen zijn in 2025 verrekend met de reserve sociaal domein.

Reserve Oekraïne, statushouders asielzoeker
Op 9-7-2024 heeft de raad een krediet beschikbaar gesteld voor het plaatsen van 75 flexwoningen aan de Gooimeerlaan. Een bedrag ad 11.693.000 wordt afgeschreven in 15 jaar. De kapitaallasten van deze investering worden gedekt door een onttrekking uit de reserve Oekraïne, statushouders en asielzoekers.
In datzelfde raadsbesluit is ook besloten om de onrendabele top, die berekend is op 5.783.000, uit deze reserve te dekken.
De overige stortingen en onttrekkingen betreffen het saldo van de gemaakte kosten en de ontvangen Rijksbijdragen.

Werk en inkomen

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Maatsch. participatie en onderst. minima

Subsidies minimabeleid

417

1

1

1

Schuldhulpverlening

Uitvoeren schuldhulpverlening

365

365

0

0

Overige lasten

 

4

4

4

4

Totaal lasten

 

786

369

5

5

      

Baten

     

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

-

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Reserve Sociaal Domeins P10

1.266

1.188

290

124

 

Overige reserves

98

98

98

98

Totaal onttrekkingen uit reserves

 

1.363

1.286

388

222

Totaal baten en onttrekkingen

 

1.363

1.286

388

222

Saldo Werk en inkomen

 

-578

-917

-383

-217

Bedragen x 1.000,-

Subsidies Minimabeleid
In het beleidsakkoord is van 2022 tot en met het 2025 jaarlijks 300.000 opgenomen om de bestaanszekerheid van mensen te vergroten. Bij de 2de technische wijziging 2024 is 100.000 van het budget van 2024 overgeheveld naar 2025. Dit budget wordt gedekt door een onttrekking uit de reserve sociaal domein.

Uitvoeren schuldhulpverlening
De extra inzet vanuit het programma Social Impact voor vroegsignalering Eerste Hulp Bij Geldzorgen stopt eind 2023. De extra inzet continueren we voor de komende drie jaar (2024-2025-2026). Dekking is deels mogelijk uit de reeds geraamde social impact middelen en deels uit de reserve sociaal domein. In 2023 is in totaal 794.280 extra geraamd vanuit de Social Impact-middelen. Daarvan is 360.000 overgeheveld naar 2024 en 74.280 naar 2025. In 2025 is dan een onttrekking aan de reserve sociaal domein nodig van 285.720 en in 2026 van € 360.000. Mocht blijken dat (structurele) financiële middelen beschikbaar komen voor schuldhulpverlening, dan zou de dekking en de duur van de extra inzet aangepast kunnen worden. Uitbreiding van de vroegsignalering is van belang om nog meer inwoners vroegtijdig te kunnen bereiken zodat problematische schulden voorkomen worden. Zo wordt dit ook in de 'aanpak geldzorgen, armoede en schulden' vanuit het kabinet in juli 2022 benoemd. Daarnaast kan met de financiering de extra aandacht voor jongeren die nu vanuit de middelen social impact mogelijk is, gecontinueerd worden tot en met 2026.

Reserve sociaal domein
De onttrekking van 1.265.650 geeft dekking voor vijf tijdelijke uitgaven: invoeringskosten Leidse sleutelpas (Kaderbrief 2024-2028, 85.650), vergroten bestaanszekerheid (beleidsakkoord, 300.000), pilot inkomen dakloze jongeren (100.000), uitbreiding armoedebeleid (beleidsplan Samen Sterker, 420.000) en eerste hulp bij geldzorgen (Kaderbrief 2023-2027, 360.000).

Algemene middelen en overhead

Beleidsterrein

Prestatie

2025

2026

2027

2028

Lasten

     

Overige alg.dekkingsmiddelen

Stelposten concern

-8

-

-

-7.400

Overhead

Overhead kostenplaatsen

3.258

-

490

-

Overhead overige

585

100

-

-

Overige lasten

 

32

-

-

-

Totaal lasten

 

3.867

100

490

-7.400

Stortingen in reserves

Concernreserve

-

-

-

4.735

 

Reserve afschrijvingen investeringen

7.062

34.400

15.609

2.000

 

Overige reserves

121

-

-

232

Totaal stortingen in reserves

 

7.183

34.400

15.609

6.967

Totaal lasten en stortingen

 

11.050

34.500

16.098

-433

      

Baten

     

Algemene uitkering

Algemene uitkering

354

-

-

-

Overige baten

 

-

-

-

-

Totaal baten

 

354

-

-

-

Onttrekkingen uit reserves

Bedrijfsvoeringsreserve concern

-

-

490

-

 

Concernreserve

23.370

6.549

8.976

-

 

Reserve afschrijvingen investeringen

110

2.450

1.942

500

 

Reserve budgetoverheveling

2.042

117

18

-

 

Overige onttrekkingen

100

537

54

-

Totaal onttrekkingen

 

25.622

9.653

11.480

500

Totaal baten en onttrekkingen

 

25.976

9.653

11.480

500

Saldo Algemene middelen

 

-14.926

24.847

4.619

-933

Bedragen x 1.000,-

Stelposten concern
Een deel van de investeringen uit het investeringsplan wordt pas in 2028 of later opgeleverd. De afschrijving start daarom pas na 2028. De structurele dekking voor die kapitaallasten valt in 2027 incidenteel vrij (7,4 mln).

Overhead kostenplaatsen
Vervanging financiele softwarepakket (3 mln 2025)
Voor de vervanging van het financiele softwarepakket is in 2025 3 mln geraamd.

Nieuwe stadswerf (490.000 2027)
Conform RB21.0061 Schuifoperatie Vlietzone Midden is gestart met de definitiefase Nieuwe Stadswerf. Besloten is om de huidige gebouwen aan de Adm. Banckertweg en de Kenauweg te vervangen door een compacte efficiënte nieuwbouw. Om de boekwaarde van de huidige panden aan de Kenauweg en aan de Adm. Banckertweg af te boeken is in 2027 een budget geraamd ad 490.000. Dit budget wordt gedekt door een onttrekking uit de bedrijfsvoeringsreserve concern.

Afbouwen CE Wall (2025 267.000)
CEwall is een applicatie voor e-mailarchivering. Het bevat kopieën van alle ontvangen en verzonden e-mails,
inclusief bijlagen. Medewerkers gebruiken CEwall soms om e-mails terug te zoeken en te downloaden die
ze al uit Outlook hebben verwijderd. De Leidse regio gaat CEwall afbouwen omdat het niet voldoet aan
wet- en regelgeving rond archivering en privacy. Bij de Kaderbrief 2024-2028 is besloten om CE Wall af te bouwen. De kosten hiervoor bedragen 267.000. Hiervan komt 31.000 ten laste van de reserve CR reserve kapitaallasten.

Overhead - overige
Bij de Kaderbrief 2018-2022 is gedurende 3 jaar een werkbudget van 500.000 beschikbaar gesteld voor een aangepaste vitaliteitsregeling. Het restant over 2021 ad € 390.000 en het restant over 2023 ad € 100.000, totaal € 490.000 is overgeheveld naar 2024 en het restant over 2022 ad 485.000 is overgeheveld naar 2025. Deze budgetten zijn tijdelijk beschikbaar gesteld om nieuw beleid, ondersteuning en uitgebreid onderzoek naar vitaliteit bij de medewerkers uit te voeren. Iedere medewerker krijgt de kans om een vitaliteitsonderzoek te laten doen. Als beleid is opgezet en het uitgebreide onderzoek bij alle medewerkers klaar is kan incidenteel noodzakelijk onderzoek in het kader van vitaliteit ten laste van het reguliere budget voor arbozaken worden uitgevoerd.

Bij de 2de technische wijziging 2022 is voor de jaren 2023 tot en met 2026 100.000 beschikbaar gesteld voor de kosten van de uitvoering van flankerend beleid bij medewerkers die bovenformatief zijn geworden als gevolg van een reorganisatie van de taken of afdelingen. Het flankerend beleid bestaat o.a. uit geldelijke ondersteuning voor onderzoek, opleiding en/of begeleiding bij uitstroom zodat deze medewerkers op een andere functie aan het werk kunnen. Dit bedrag wordt gedekt door een onttrekking uit de reserve flankerend beleid.

Algemene uitkering
Per 2023 is een deel van de integratie-uitkering Voogdij 18+ overgeheveld naar de algemene uitkering. Op basis van de huidige normeringssystematiek telt dit budget in 2023 nog niet mee in de grondslag van het accres voor de jaren 2023 tot en met 2025. Daarom wordt voor dit overgehevelde budget nog één keer loon- en prijsbijstelling toegekend voor de periode 2023 tot en met 2025.

Bedrijfsvoeringsreserve concern
Conform RB21.0061 Schuifoperatie Vlietzone Midden is gestart met de definitiefase Nieuwe Stadswerf. Besloten is om de huidige gebouwen aan de Adm. Banckertweg en de Kenauweg te vervangen door een compacte efficiënte nieuwbouw. Om de boekwaarde van de huidige panden aan de Kenauweg en aan de Adm. Banckertweg af te boeken is in 2027 een budget geraamd ad 490.000. Dit budget wordt gedekt door een onttrekking uit de bedrijfsvoeringsreserve concern.

Concernreserve
De concernreserve dient als buffer voor de afdekking van niet-kwalificeerbare risico’s en de egalisatie van
exploitatieresultaten. De minimale omvang van de concernreserve aan het eind van het meerjarenbeeld is
vastgesteld op 150% van de uitkomst van de risicosimulatie. Rekeningsresultaten worden toegevoegd aan de
concernreserve. De concernreserve is in principe vrij besteedbaar met inachtneming van de minimale omvang
zoals die is vastgelegd in de financiële verordening. Het surplus in de concernreserve kan worden gebruikt voor het sluitend maken van het meerjarenbeeld bij de begroting of kaderbrief. De geraamde stortingen en
onttrekkingen zijn afkomstig uit eerdere jaren (resultaten van voorgaande P&C producten).

Reserve afschrijvingen investeringen
Deze reserve wordt gebruikt om de afschrijvingskosten van een aantal investeringen te dekken door jaarlijks een bedrag uit deze reserve te onttrekken gelijk aan het bedrag van de afschrijvingskosten van die investeringen. De jaarlijkse onttrekkingen zijn structurele mutaties, maar de stortingen in deze reserve zijn incidenteel.
Onder de onttrekkingen zijn ook een aantal incidentele onttrekkingen opgenomen. In die gevallen wordt structureel geld omgezet in incidenteel geld. Daardoor kunnen er minder afschrijvingslasten jaarlijks gedekt worden. De structurele onttrekkingen worden lager. Dit soort mutaties vindt bijvoorbeeld plaats als men een investering heeft opgenomen in het investeringsplan, waarbij het uitgangspunt was dat die investering kon worden geactiveerd en dus kon worden afgeschreven over een aantal jaar. Bij de uitwerking van de investering blijkt dan dat een deel van die investering niet activeerbaar is.

Reserve budgetoverheveling
In de reserve budgetoverheveling worden de budgetten verzameld die eerder bij de voortgangsrapportages en technische wijzigingen voor overheveling zijn aangemeld. Die budgetten worden dan 1 of enkele jaren later opnieuw geraamd met als dekking een onttrekking uit deze reserve.

Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves

Hieronder staan de structurele stortingen en onttrekkingen binnen reserves. De bedragen in de tabellen die groter of gelijk zijn aan 250.000 worden toegelicht.

Structurele toevoegingen aan reserves

2025

2026

2027

2028

Programma

     

Mobiliteit

Reserve bereikbaarheidsprojecten

75

75

75

75

Totaal Mobiliteit

75

75

75

75

Omgevingskwaliteit

Reserve asbestsanering (P5)

106

106

106

106

Totaal Omgevingskwaliteit

106

106

106

106

Stedelijke ontwikkeling

Reserve Duurzame Stad P6

2.017

1.628

1.283

672

Totaal Stedelijke ontwikkeling

2.017

1.628

1.283

672

Saldo structurele toevoegingen aan reserves

2.198

1.809

1.464

853

 

Structurele onttrekkingen aan reserves

    

Programma

     

Stedelijke ontwikkeling

Reserve afkoopsommen erfpacht

1.688

1.688

1.688

1.688

Reserve afkoop adm.kst. Erfpacht

3

3

3

3

Totaal Stedelijke ontwikkeling

1.691

1.691

1.691

1.691

Maatschappelijke ondersteuning

Res. Oekraïne asielzoekers statushouder

-

896

889

881

Totaal Maatschappelijke ondersteuning

-

896

889

881

Algemene middelen

Reserve afschrijvingen investeringen

1.169

1.791

1.779

1.888

Totaal Algemene middelen

1.169

1.791

1.779

1.888

Saldo structurele onttrekkingen aan reserves

2.860

4.379

4.359

4.461

Saldo structurele mutaties reserves

-662

-2.570

-2.896

-3.607

Bedragen x 1.000,-

Toevoegingen

Reserve Duurzame stad
Bij de decemberwijziging 2018 (RB18.0112) is de reserve duurzame stad ingesteld. Projecten op gebied van duurzame verstedelijking, duurzame mobiliteit, energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie worden door deze reserve gedekt. Daarbij wordt de storting veelal omgezet in structurele lasten.

Onttrekkingen

Reserve afkoopsommen erfpacht
Voor grond die de gemeente in erfpacht uitgeeft wordt een jaarlijkse erpachtcanon ontvangen. Men kan er voor kiezen om deze canon voor 75 jaar af te kopen. Die afkoopsom wordt gestort in de reserve afkoopsommen erfpacht. Ter compensatie van het niet meer ontvangen van de jaarlijkse erfpachtcanon valt 1/75e van de afkoopsom jaarlijks vrij ten gunste van de rekening van baten en lasten. Die vrijval wordt daarom als structureel beoordeeld.

Reserve Oekraïne asielzoekers statushouders
Op 9-7-2024 heeft de raad een krediet ad 13.341.000 beschikbaar gesteld voor het plaatsen van 75 flexwoningen aan de Gooimeerlaan 25. (RB24.0044) Hiervan wordt 11.693.000 afgeschreven over 15 jaar. De kapitaallasten worden gedekt door een onttrekking uit de reserve Oekraïne asielzoekers statushouders. De baten vanuit het Rijk voor de opvang van Oekraïense ontheemden worden jaarlijks na verrekening van de lasten in deze zelfde reserve gestort waardoor de reserve groot genoeg om deze onttrekking de gehele looptijd in te kunnen zetten.

Reserve Afschrijvingen investeringen
Vanuit deze reserve worden jaarlijkse afschrijvingskosten van investeringen gedekt.