Leiden streeft naar een sterke culturele basisinfrastructuur, kwalitatief hoogstaand, divers en inclusief. We lichten er voor 2026 twee belangrijke ontwikkelingen uit; het vernieuwde subsidiestelsel voor de cultuursector en de ontwikkelingen bij BplusC ten aanzien van de muziekschool en de bibliotheek.
In 2026 start de subsidiëring vanuit de drie subsidieregelingen cultuur. Er zijn drie nieuwe regelingen. Deze zijn in februari 2025 vastgesteld. Een externe adviescommissie heeft een advies uitgebracht over de aanvragen.
Een aantal culturele organisaties krijgt de komende tijd meerjarig subsidie en vormt daarmee de basis van het culturele aanbod in de stad. De subsidieperiode duurt drie jaar en sluit vanaf 2028 aan op de landelijke subsidieperiode van vier jaar. Een belangrijk onderdeel van de nieuwe regeling is een uitbreiding in fair pay: een eerlijke betaling voor mensen die als professional in de cultuursector werken.
Daarnaast starten in 2026 nog twee regelingen: een regeling voor culturele projecten èn een regeling voor kleine culturele initiatieven en publicaties. Ook start de gemeente met een inloopspreekuur voor vragen over subsidies. Het subsidiestelsel cultuur wordt hiermee transparanter, duidelijker en toegankelijker voor iedereen.
BplusC werkt verder aan vernieuwing van activiteiten en diensten. Samen met BplusC geven we verder invulling aan het hiermee samenhangende (her)huisvestingsvraagstuk.
In het project Herinrichting muziekeducatie en – programmering in één pand aan de Oude Vest/ Hazewindsteeg start in 2026 de ontwerpfase. In een Europese aanbesteding wordt met een prijsvraag gekozen voor een schetsontwerp die de eerste contouren van het plan inzichtelijk maakt. Vervolgens wordt een voorlopig ontwerp uitgewerkt en voorzien van een geactualiseerde kostenraming. Tot slot wordt gestart met het definitief ontwerp, waarin het plan op detailniveau wordt uitgewerkt, in voorbereiding op de bouwaanvraag die in 2027 gepland is.
We werken verder aan de ontwikkeling van een moderne, multifunctionele en duurzame bibliotheek op de huidige locatie aan de Nieuwstraat 4. Deze bibliotheek wordt een centrale ontmoetingsplek waar mensen, kennis en organisaties samenkomen rondom actuele thema’s in de samenleving. Begin 2026 wordt gestart met het opstellen van een voorlopig ontwerp, waarin het eerder gekozen schetsontwerp (met een Europese aanbesteding) verder wordt uitgewerkt en voorzien van een geactualiseerde kostenraming. Om vervolgens in hetzelfde jaar dit ontwerp definitief te maken, waarin het plan op detailniveau wordt uitgewerkt en voorbereid op de bouwaanvraag die eind 2026 gepland is.
Doel | Prestaties |
8A1. 1. Sterke culturele basisinfrastructuur, voor alle hierbij behorende prestaties kwalitatief hoogstaand, divers en inclusief | 8A1.1. Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod |
8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod | |
8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod | |
8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte) | |
8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen | |
8A1.6 Ondersteunen lokale media | |
8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad | |
8A1.8 Exploitatie Stedelijk museum De Lakenhal | |
8A2. Cultuur draagt bij aan maatschappelijke doelen door culturele activiteiten | 8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector |
8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bij draagt bij aan integratie nieuwkomers | |
8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren | |
8A3. Leiden onderscheidt zich (inter)nationaal met kennis en cultuur | 8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur |
8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek |
De grote meerjarig ondersteunde Leidse culturele instellingen hebben de opgave om - vanuit de ambities van de Leidse Cultuurvisie - samen te werken, o.a. ook op het gebied van programmering en publiekswerving. Het streven is een breed en divers publiek.
Met de grote(re) instellingen worden de subsidieafspraken vastgelegd in - bij de subsidiebeschikkingen behorende - uitvoeringsovereenkomsten (Uvok's). De Uvok's worden alleen nog voor 2026 gemaakt. Daarna worden deze onderdeel van de subsidiebeschikking. Een volledig overzicht van subsidierelaties is opgenomen in de begroting. Enkele voorbeelden:
De Leidse Schouwburg en Stadsgehoorzaal (LSSGZ), met professioneel theater, amateurtheater en concerten. LSSGZ streeft in 2026 naar meer eigen producties, meer inzet op de zakelijke markt en een sterke cultuureducatie. Theater Ins Blau, met een vlakke-vloer theater en creatieve broedplaats. Theater Ins Blau zet in 2026 in op nieuwe vormen van theater (ook in de wijk) d.m.v. een professioneel jaarprogramma en uitbreiding van samenwerking met Leidse makers. Poppodium Nobel, met muziek en andere vormen van (pop)cultuur). Het poppodium streeft steeds naar nieuwe vormen van muziek en diversiteit in genres. Daarnaast zijn er subsidierelaties met diverse culturele instellingen mogelijk, afhankelijk van de uitkomsten van de verdeling van de eenjarige- en meerjarige subsidies. Een externe adviescommissie meerjarige subsidies heeft geadviseerd op een aantal subsidieaanvragen, waarover het college in september 2025 een besluit heeft genomen. Dit resulteert dan in een subsidierelatie met een aantal instellingen in 2026.
De raad heeft bij de kaderbrief 2024 middelen beschikbaar gesteld voor de veiligheid van theatertechniek in de Leidse Schouwburg-Stadsgehoorzaal. In Q3 2025 is een start gemaakt met de vernieuwing van de theaterverlichting in de Aalmarktzaal en de grote zaal van de Stadsgehoorzaal. In 2026 zal een start worden gemaakt met het vernieuwen van de trek- en hijsinstallaties.
De 14 Leidse musea zorgen met elkaar voor een divers museaal aanbod rondom uiteenlopende thema’s. Met een diversiteit aan tentoonstellingen en programma's maken zij een levendig museumklimaat dat toegankelijk en aantrekkelijk is voor een breed publiek en inspeelt op maatschappelijke thema's.
Museum De Lakenhal en Molenmuseum De Valk vallen onder de gemeentelijke organisatie. Daarnaast ondersteunen wij structureel het Japanmuseum SieboldHuis en Museum het Leids Wevershuis en vindt regelmatig overleg met de rijksmusea plaats.
Een aantal culturele instellingen in Leiden verzorgt het gesubsidieerde cultuur-educatief aanbod. Dit gebeurt onder schooltijd voor leerlingen van de Leidse scholen, maar ook na schooltijd. Als gevolg van het nieuwe subsidiestelsel is het mogelijk dat het aanbod na schooltijd gaat wijzigen. Dit is afhankelijk van het advies van de externe adviescommissie.
BplusC biedt in 2026 geen cursussen beeldend, dans en theater meer. Deze activiteiten worden ondergebracht bij andere aanbieders, waaronder de Leidse Balletschool en ARS. Het aanbod van BplusC richt zich dan volledig op muziekeducatie. Hierbinnen ligt de focus steeds meer op samenspel: groeps- en ensemblelessen voor kinderen en jongeren t/m 21 jaar.
BplusC werkt samen met het onderwijs door middel van het landelijke programma de Bibliotheek op School waarbij ze in de Leidse variant ‘STEK’ leesbevordering en cultuureducatie aanbieden. De ambitie is om de 6 locaties STEK te laten groeien in 2026.
De Cultuureducatiegroep, BplusC en Naturalis werken in de Leidse Regio samen aan Verwonder om de hoek, het regioproject in het kader van Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK4 2025-2028). De essentie ligt daarbij op kwalitatief hoogwaardige cultuureducatie, samenwerking tussen basisscholen en culturele instellingen en verbinden van binnen- en buitenschoolse cultuureducatie. De focus ligt daarnaast op de aansluiting op de curriculumvernieuwing op de scholen èn gelijke kansen. Onder gelijke kansen valt: extra aandacht voor speciaal(basis) onderwijs, verbinden van binnen- en buitenschoolse cultuureducatie en ook de versterking van de culturele infrastructuur van de omgeving. (zie ook 8A3.2)
De afgelopen jaren was er onvoldoende budget voor het regulier onderhoud van de beeldende kunst in de openbare ruimte. Vanaf 2026 is hiervoor structureel extra budget beschikbaar gesteld (vanuit de Kaderbrief 2025).
Beeldende kunst in de openbare ruimte draagt bij en voegt toe aan de kwaliteit en uitstraling van een nieuw gebied. Bovendien draagt beeldende kunst in de openbare ruimte bij aan placemaking; het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte en het leven van de mensen die er gebruik van maken. Om dit te verstevigen is in de Kaderbrief voor beeldende kunst bij gebiedsontwikkelingen van 2026 t/m 2029 jaarlijks €100.000 beschikbaar gesteld. In 2025 - 2026 wordt de planvorming hiervoor verder ontwikkeld.
Tot slot gaan wij ook in 2026 verder met het herplaatsen van kunst in de openbare ruimte uit de gemeentelijke opslag.
8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
Gemiddeld maken zo’n 65 amateurkunstgezelschappen gebruik van subsidie via de regeling ‘Amateurkunst Leiden' (voorheen Deelverordening Amateurkunst Leiden). Amateurverenigingen hadden in de afgelopen jaren moeite om de begrotingen rond te krijgen. De subsidieregeling werd overvraagd. In de Kaderbrief 2025-2029 zijn extra middelen toegekend, zodat vanaf 2026 het totale subsidieplafond van de regeling structureel met €25.000 kan worden verhoogd.
De ambitie om het aanvraagproces van deze subsidieregeling mogelijk te vereenvoudigen blijft in 2026 staan.
Sterke lokale media zijn van groot belang voor de stad en de (lokale) democratie. Het Leids Mediafonds bevordert de kwaliteitsjournalistiek om inwoners, instellingen en bedrijven beter te informeren over wat er speelt in Leiden en de directe omgeving. Het budget Leids Mediafonds is geraamd t/m 2026. Gemeente Katwijk onderzoekt om in 2026 aan te sluiten bij het Leids Mediafonds waarmee de regionale functie wordt versterkt. Wanneer de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek van de provincie Zuid-Holland in 2026 wordt verlengd, kan de door de gemeente Leiden verleende subsidie aan het Leids Media Fonds voor 2026 opnieuw worden verhoogd met naar verwachting een budget van €37.500, -.
In 2026 blijven we samen met Centraal+ en de regiogemeenten werken aan verdere versterking van de streekomroepfunctie in de Leidse regio. Daarbij staan de kwaliteit van de publieke nieuwsvoorziening, regionale samenwerking en de invulling van het criterium Lokaal Toereikend Media Aanbod (LTMA) centraal.
De gemeente blijft inzetten op verdere professionalisering van de streekomroep. In dat kader financiert de gemeente een onderzoeksopdracht in samenwerking met de Universiteit Leiden, gericht op het inzichtelijk maken van de maatschappelijke impact van de omroepfunctie in de regio. De mogelijke subsidietoekenning vanuit het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (SvdJ) is in dit proces van groot belang voor de inhoudelijke en organisatorische doorontwikkeling. In 2025 is een tijdelijk liquiditeitstekort overbrugd, maar voor de komende jaren blijft financiële stabiliteit een aandachtspunt. Het college blijft hierover in gesprek met Centraal+ en de regiogemeenten, met oog voor zowel de kwaliteit van het publieke media-aanbod als de financiële houdbaarheid.
Daarnaast ontvangt Sleutelstad in 2026 een incidentele subsidie voor activiteiten buiten de publieke omroepfunctie, zoals het trainen van vrijwilligers, samenwerking met media-opleidingen en het vergroten van het bereik van lokale initiatieven. Deze subsidie staat los van de streekomroepaanwijzing en dient uitdrukkelijk niet ter bekostiging van publieke omroeptaken. Het college bewaakt hierin de kaders van de Mediawet en het landelijke mediabeleid.
Ook in 2026 ondersteunen we de ontwikkeling en uitvoering van een divers en inclusief cultuuraanbod. Dat doen we door middel van de drie nieuwe subsidieregelingen cultuur. Zowel de toegankelijkheid, de spreiding in de stad als de Code Diversiteit en inclusie zijn een integraal onderdeel van alle drie de regelingen. Om in aanmerking te komen voor subsidie zullen de culturele organisaties in hun aanvraag moeten aangeven hoe ze omgaan met deze onderwerpen en welke stappen ze hierin zetten.
Museum De Lakenhal manifesteert zich als hét stadsmuseum voor kunst en geschiedenis van Leiden. Vanuit de collectie en Leidse bronnen maakt het museum tentoonstellingen en programma’s voor een breed en divers publiek. Daarnaast werkt het museum samen met verschillende maatschappelijke en culturele organisaties in de stad. In 2026 maakt het museum verschillende tentoonstellingen, waaronder ook het 400ste geboortejaar van Jan Steen (Leiden, 1626-1679).
Museum De Lakenhal continueert de programmalijnen College op Zondag en Lakenhal Laat voor jongvolwassenen, evenals de wekelijkse activiteiten voor gezinnen en algemeen publiek in het atelier en in de zalen. Ook het programma Memorabel voor mensen met dementie (geheel gefinancierd met externe fondsen) wordt gecontinueerd. In 2026 worden nieuwe programma’s ontwikkeld voor lagere en middelbare scholen. Bij de tentoonstellingen worden diverse (participatieve en creatieve) publieksprogramma’s gerealiseerd, gericht op het bereiken van specifieke doelgroepen.
Museum De Lakenhal zal in 2026 starten met het werken aan een nieuwe website en vernieuwde digitale omgeving. Wij verwachten dat het aantal bezoekers licht zal blijven stijgen. In 2026 richten we ons op 80.000 bezoekers, wat realistisch is t.o.v. de 77.500 bezoekers in 2024, een stijging van 16% ten opzichte van 2023.
Ondanks alle positieve aandacht en de toenemende bezoekersaantallen, heeft het museum een forse financiële opgave om te komen tot een toekomstbestendige bedrijfsvoering. Het oplossen van een structureel tekort van €92.000 vraagt om een grote inspanning. Het museum treft enerzijds maatregelen om de inkomsten te verhogen, anderzijds maatregelen die de lasten verlagen. Hierdoor blijft een structureel tekort over van €225.000. Hiervoor zijn middelen toegekend bij de kaderbrief. De begroting 2026 van Museum De Lakenhal is hierop gebaseerd.
In 2026 wordt verder gewerkt aan het succesvolle project Kunst op Recept. Een cultuurcoach Cultuur en zorg fungeert hierin als spin in het web. Er wordt een efficiëntieslag gemaakt in de samenwerking met Welzijn op recept. Om het project financieel mogelijk te maken wordt naast individuele trajecten ingezet op groepstrajecten. Ook wordt een beroep gedaan op fondsen en aanvullende subsidie vanuit welzijn.
Door middel van de nieuwe subsidieregelingen cultuur stimuleren we ook in 2026 activiteiten die hieraan bijdragen. De Code Diversiteit en inclusie is een integraal onderdeel van alle drie de regelingen. Om in aanmerking te komen voor subsidie zullen de culturele organisaties in hun aanvraag moeten aangeven hoe ze omgaan met deze onderwerpen en welke stappen ze hierin zetten. Leiden kent steeds meer internationale bewoners en dat geeft onze stad de kans kennis te maken met nieuwe cultuur (projecten).
De inzet van de cultuurcoaches wordt ook in 2026 weer doorgezet. Cultuurcoaches werken in de wijken en op de scholen. Ze werken samen met welzijnspartners en zetten zich in op extra activiteiten, o.a. via Verwonder om de hoek, de vakantieprogrammering van Samen Ondernemend Leren (SOL).
De subsidieregeling Culturele projecten heeft naast culturele projecten een apart onderdeel voor projecten op het snijvlak van cultuur en kennis. Met deze subsidieregeling is het mogelijk (nieuwe) initiatieven en activiteiten die bijdragen aan het stadsprofiel van Leiden, stad van kennis en cultuur, beter te stimuleren en te ondersteunen (zie ook ambities Kennisstad, programma 3E).
Het leerecosysteem Verwonder om de hoek (Vodh) biedt op één plek het cultuur-educatief aanbod en het aanbod voor natuur, techniek, wetenschap en duurzaamheid (NDE) voor de basisscholen aan. In Leiden wordt hiermee extra ingezet op de onderwijskansen van scholen en de scholen die een brugfunctionaris hebben aangesteld. Ook is er extra inzet op scholen in het speciaal (basis)onderwijs. De cultuurcoaches spelen hierin een centrale rol. Speciaal voor Leiden wordt via het platform ook de kennismakingscursussen kunst, cultuur, natuur en techniek buiten schooltijd aangeboden. Dit is een breed palet aan kortlopende cursussen (bijv. instrumenten, theater, beeldhouwen of een museumclub) die voor kinderen en jongeren beschikbaar komen tegen een redelijk tarief, vergelijkbaar met de sportintro-activiteiten. (zie ook 8A1.3)
Effectindicator | Realisatie | Streefwaarden | Bron | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
2026 | 2027 | 2028 | 2029 | |||
Doel 8A1 Cultuur heeft een breed en divers aanbod met meer kwaliteit en vernieuwing; musea en podia zetten Leiden nationaal en regionaal op de kaart | ||||||
8A1.a Percentage Leidenaars dat per jaar een culturele voorstelling of voorziening bezoekt | 37% (2021) (*) | - | 83% | - | 89% | Stadsenquête |
8A1.b Aantal bezoeken aan gemeentelijke en/of gesubsidieerde kunst- en cultuurinstellingen (**) (x1.000) | 194 (2022) | 260 | 280 | 285 | 287 | Jaaropgave culturele instellingen |
Doel 8A3 Cultuur (ver)bindt en ontwikkelt talenten en activiteiten die passen bij Leiden, Stad van ontdekkingen | ||||||
8A3.a Percentage Leidenaars dat actief participeert in kunst en cultuur | 47% (2021) | - | 49% | - | 54% | Stadsenquête |
(*) tijdens coronasluiting
(**) betreft bezoeken aan: Leidse Schouwburg, Stadsgehoorzaal, Qbus (podiumzaal Muziekhuis BplusC), Theater Ins Blau, Gebr. De Nobel.