Beleidsterrein 8A Cultuur

Herstel van de culturele sector

Het herstel van de culturele sector in Leiden komt verder op gang. Er zijn ook nieuwe (en ook jongere) bezoekers in onze podia te vinden. Mogelijk gaan we in 2024 ook vruchten plukken van een doelgroepenonderzoek (uit 2023) bij de podia.

Ook de culturele instellingen hebben de afgelopen twee jaar te maken gehad met forse prijsstijgingen als gevolg van inflatie en gestegen kosten voor energie. We bieden hiervoor compensatie met de middelen die in de Kaderbrief 2023-2027 zijn vastgesteld. Over de jaarsubsidies wordt een compensatie voor de hogere inflatie toegepast. Ook voor de gestegen (energie)prijzen is er een tijdelijke subsidieregeling in 2023 – 2024 voor de culturele instellingen. Zo blijven we werken aan een gezonde en toekomstbestendige culturele sector, zoals ook opgenomen in het beleidsakkoord 2022-2026.

Huisvesting culturele instellingen

In 2024 ronden we naar verwachting de te maken afspraken over het op orde brengen van de basis bij de huisvesting van de culturele instellingen af en komen dan in een uitvoerende fase.

De structurele extra middelen die vrij gemaakt zijn in het beleidsakkoord 2022-2026, zijn verdeeld over de instellingen voor het onderhoud van de gebouwen en het gericht verhelpen van historische knelpunten. Er zijn afspraken gemaakt met de instellingen over hoe zij (het onderhoud van) de huisvesting op peil houden voor de toekomst. We blijven kijken naar effectief en goed gebruik van de beschikbare gebouwen en ruimtes.

De maatwerkoplossingen huisvesting worden geborgd in de huurovereenkomsten en subsidiebeschikkingen. Het vastleggen en nakomen van alle afspraken zal in 2024 nog wel de nodige capaciteit vragen. Wanneer blijkt dat er extra investeringen in de huisvesting nodig zijn, dan worden deze in de integrale afweging bij de Kaderbrief 2024-2028 meegenomen.

Uitvoeringsagenda Cultuur

De Uitvoeringsagenda Cultuur 2023-2024 is van kracht, waarin wij verder gaan met het realiseren van de ambities uit de Cultuurvisie (beleidsakkoord 2022-2026). In de gesprekken met de cultuurpartners is een aantal aandachtspunten naar voren gekomen, waar wij gezamenlijk prioriteit aan geven. We werken toe naar een inclusief en divers aanbod, een laagdrempelige cultuureducatie en duurzame en betaalbare accommodaties. Ook verkennen we de mogelijkheden van de Fair Practice Code.

Fair pay

In 2023 is onderzocht hoe invulling is gegeven aan Fair Pay voor de grote zes culturele instellingen (C6) (fase 1). Bij de kaderbief zijn vervolgens middelen beschikbaar gesteld voor twee instellingen (Gebr. De Nobel en Ins Blau), voor wie Fair Pay nog moest worden doorgevoerd. Deze middelen worden vanaf 2024 structureel beschikbaar gesteld.

In 2024 brengen we in kaart wat invoering van Fair pay zou betekenen voor het brede culturele veld (fase 2). De uitkomsten van de gesprekken met de culturele instellingen bespreken wij o.a. via de VNG met het ministerie, omdat de opgave voor de gemeente te groot is. We verkennen in gezamenlijkheid mogelijkheden en scenario’s.

BplusC

BplusC werkt verder aan vernieuwing van activiteiten, diensten en vestigingslocaties. In 2023 stelt BplusC daartoe een meerjarenbeleidsplan vast, waarin een helder toekomstbeeld wordt uitgezet en waarbinnen keuzes worden gemaakt en prioriteiten worden gesteld. We zetten de subsidie voor cultuurparticipatie gerichter in: stimuleren van de uitvoerende kunsten voor kinderen en jongeren t/m 21 jaar, focus op samenspel en focus op aanbod waar geen (commerciële) markt voor is. Met ook meer aanbod in de wijken, meer divers en inclusiever. Ten aanzien van de herhuisvesting van de muziekschool en -programmering aan de Hazewindsteeg wordt in 2024, na besluitvorming over het kaderbesluit, de ontwerpfase vormgegeven.

We streven ernaar met ingang van 2024 opnieuw een meerjarige uitvoeringsovereenkomst met BplusC af te sluiten. De noodzakelijke verdere organisatorische ontwikkeling van BplusC is hiervoor van belang. In 2023 is een wensen en bedenkingen procedure doorlopen met de raad over de huisvesting van de moderne ‘third place’ bibliotheek. Daarna heeft het college besloten een project te starten tot de ontwikkeling van een moderne, multifunctionele en duurzame bibliotheek op de huidige locatie Nieuwstraat 4.

In 2024 werken we een drietal scenario’s verder uit: vernieuwing binnen het huidige financieel kader, een ‘third place bibliotheek basis’ en een ‘third place bibliotheek plus’. De uiteindelijke keuze welk scenario verder wordt uitgewerkt, wordt aan de gemeenteraad voorgelegd. Daarna zal in de definitiefase één scenario worden uitgewerkt tot een kaderbesluit.

Ontwikkelingen n.a.v. ombuiging middelen Cultuurfonds

Bij de vaststelling van de Kaderbrief 2023-2027 zijn extra middelen toegekend aan de cultuursector ter compensatie van kostenstijgingen. Daarnaast is besloten om het Cultuurfonds na 2024 niet verder voort te zetten. Het jaar 2024 zal gebruikt worden als afrondend jaar voor de activiteiten van het Cultuurfonds. Het bedrag dat na deze ombuiging nog resteert wordt op verzoek van de raad vanaf 2025 aanvullend ingezet op projecten van Leidse makers (A.23.0049.03).

Daarnaast zal er, in overleg met het Centrummanagement Leiden en Leiden&Partners, gekeken worden hoe de promotie van cultuur op een andere manier vorm kan krijgen in het Handelshuis. De raad wordt hierover eind 2024 geïnformeerd (motie M.23.0049.67).

Het College heeft van de raad ook het verzoek gekregen om te werken aan een mogelijk betere en transparantere subsidiesystematiek. Dit wordt in 2024 samen met de cultuursector verder uitgewerkt tot een plan. Eind 2024 wordt de raad hierover geïnformeerd (M.23.0049.68).

8A1.1. Ondersteunen en mogelijk maken voorstellingen en optredens podiumaanbod
De gemeente stimuleert de instellingen om ook (indien mogelijk) gezamenlijk een effectieve publiekswerving te realiseren. In 2023 is daartoe door de instellingen in samenwerking met Rotterdam Festivals een doelgroepenanalyse uitgevoerd. De gemeente wil een cultureel divers publiek bereiken. De grote meerjarig ondersteunde Leidse culturele instellingen hebben de opgave om meer samen te werken o.a. op het gebied van programmering en publiekswerving. Met de grote(re) instellingen worden de subsidieafspraken (ook voor 2024) vastgelegd in bij de subsidiebeschikkingen behorende uitvoeringsovereenkomsten (Uvok's). Met de kleinere instellingen worden de afspraken vastgelegd in subsidiebeschikkingen. Een aantal grotere subsidierelaties is hieronder vermeld. Een volledig overzicht van subsidierelaties is opgenomen in de begroting.

- De Leidse Schouwburg biedt in samenwerking met andere Leidse culturele instellingen (C6, PS Theater, Kassett, Veenfabriek e.a.) een breed en gevarieerd aanbod van professioneel en amateurtheater. Ook specifiek op Leiden gerichte culturele activiteiten en programma's komen aan bod, mede om mensen te interesseren die de schouwburg zelden bezoeken. Het onderzoek om met BplusC op het gebied van muziekeducatie en programmering samen te gaan wonen in een ‘C-hub’ (om beter met de vierkante meters om te gaan én om op de inhoud samenwerkingen te optimaliseren) is in een uitvoeringsstadium gekomen.

- In de Stadsgehoorzaal wordt muziek en theater in een zo breed mogelijk programma aangeboden. Er wordt aandacht besteed aan diversiteit en inclusie. BplusC en LSSGZ onderzoeken de mogelijkheden om aan te sluiten op elkaars programmering en gezamenlijk specifieke doelgroepen te benaderen en te binden.

- Theater Ins Blau is een compact vlakke vloertheater en een creatieve broedplaats (werkplaats/productiehuis). Het theater biedt een afwisselend aanbod theatervoorstellingen van zowel professionele als amateurgezelschappen. Theater Ins Blau wil het actief én passief beoefenen van theater stimuleren en brengt makers, amateurs en het publiek samen. In 2024 geeft Ins Blau makers opnieuw de ruimte om hun productie in Theater Ins Blau – of op andere locaties zoals bv. de Brandweerkazerne Gooimeerlaan - te maken. Door de pop-ups wordt (theater)kunst toegankelijker.

- Het Muziekcentrum/ poppodium Gebr. de Nobel zorgt voor een breed en divers aanbod van popmuziek met kwaliteit en vernieuwing. In 2024 is er veel levendigheid in de Nobel, de Marktsteeg en in het Cultuurkwartier. Er wordt een link gelegd met de (mogelijke) realisatie van een Verbindend Cultuurhuis (muziekschool en – programmering) in de Hazewindsteeg. Gebr. De Nobel zal in 2024 nog meer focussen op de live-muziekbehoefte van de bewoners van Leiden en regio. Er wordt samengewerkt met diverse (gast)programmeurs. In de programmering van Gebr. De Nobel wordt diversiteit en inclusie, talent en maatschappelijke programmering een speerpunt. Er is meer focus op muziekgenres die publieksgroepen aanspreken die nog minder vaak in aanraking komen met live muziek zoals Hiphop, Spoken Word, Urban, Indie, Alternative en elektronische muziek.

- Hothouse Jazz Leiden en de X programmeren concerten in de Q-bus (straks de Kapelzaal op de Hazewindsteeg). Open Lucht Theater Leidse Hout en de Pieterskerk Leiden verzorgen een muziekprogrammering in diverse genres (popmuziek, klassieke muziek, jazz en wereldmuziek, koormuziek, orgel- en oude muziek).

- Het muziektheatergezelschap de Veenfabriek heeft Leiden als vestigingsplaats en speelt regelmatig producties in onze stad. Het theatergezelschap heeft als stadspartner/maker een rol bij cultuurprojecten in Leiden. Ook is er een samenwerking in Scheltema met theatergroep Domino.

- PS|theater speelt een belangrijke rol in het bieden van theatervoorstellingen in de diverse wijken van de stad. PS|theater voert het meerjarenproject WIJ, DE STAD uit, waarin het thema kansenongelijkheid in het onderwijs (2023 en 2024) en op de arbeidsmarkt (2024) onderzocht, verdiept en besproken wordt. Op verzoek van de raad wordt onderzocht of het mogelijk is om PS|theater structureel meer subsidie toe te kennen. De raad wordt hierover geïnformeerd bij de begroting (M.23.0049.30).

- Op basis van het Makersstipendium worden enkele dans-, beeldende kunst- of theatergroepen ondersteund. Ook buiten de podia zijn de makers actief en kunnen op locatie culturele activiteiten worden beleefd.

- Het Leiden International Film Festival is een steeds bekender wordend film event, dat ook bezoekers van buiten Leiden trekt. Het "kleine zusje" Leiden International Short Film Experience begint steeds meer aan bekendheid te winnen.

- In samenwerking met een groot aantal festivals, musea, organisatoren en theatermakers is er gedurende het jaar een rijk aanbod van culturele projecten.

8A1.2 Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod
De 14 Leidse musea zorgen voor een divers museaal aanbod rondom uiteenlopende thema’s. Museum De Lakenhal en Molenmuseum De Valk vallen hierbij onder de gemeentelijke organisatie. Daarnaast ondersteunen wij structureel het Japanmuseum SieboldHuis en Het Wevershuisje.

Met de musea vindt regelmatig overleg plaats, zo ook rondom de mogelijke samenwerking met de universiteit. Zie Leiden Kennisstad (programma 3).

8A1.3 Ondersteunen en mogelijk maken educatief aanbod
Een aantal culturele instellingen in Leiden verzorgt het gesubsidieerde cultuur-educatief aanbod (zoals BplusC, Ars Aemula Naturae en de jeugdtheaterscholen). Dit gebeurt onder schooltijd voor leerlingen van de Leidse scholen, maar ook na schooltijd. De Cultuureducatiegroep, BplusC en Naturalis werken in de Leidse Regio samen aan Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) 3. Het hoofddoel is de kwaliteit van het cultuuronderwijs op scholen te versterken door het stimuleren van duurzame samenwerking tussen onderwijs en de culturele sector. Het aanbod cultuureducatie voor de scholen wordt ontsloten via het platform ‘Verwonder om de hoek’. 2024 zal laatste jaar zijn van de rijksregeling CMK 3 en zal daarom in het teken staan van de volgende rijksregeling. De voorwaarden zullen in 2024 bekend worden gemaakt.

In 2024 werkt BplusC aan de doorontwikkeling van de nieuwe muziekschool. Zowel qua huisvesting als qua inhoud ontwikkelt deze zich tot een organisatie die nog meer actief inzet op samenwerkingen met andere (muziek-, welzijn-) organisaties en die een initiërende, stimulerende rol speelt als netwerkorganisatie. Er komt daarnaast meer focus op groeps- en ensemblelessen voor kinderen en jongeren tot 21 jaar.

8A1.4 Ondersteunen en mogelijk maken beeldende kunst (in de openbare ruimte)
Voor de komende jaren onderzoeken we de mogelijkheid om voor beeldende kunst in de openbare ruimte bindende afspraken te maken bij gebiedsontwikkelingen (beleidsakkoord).

8A1.5 Ondersteunen amateurkunstverenigingen
Gemiddeld maken zo’n 65 amateurkunstgezelschappen gebruik van subsidie via de ‘Deelverordening Amateurkunst Leiden’. Er vinden sinds de coronaperiode weer diverse concerten en uitvoeringen plaats. Wel ervaren de gezelschappen ook kostenstijgingen. Hierdoor is het voor een aantal gezelschappen moeilijker om de begroting sluitend te krijgen en concerten betaalbaar te houden voor bezoekers. Door middel van een enquête willen we antwoord krijgen hoe de Werkgroep Amateurkunst de verenigingen kan helpen om gezond te blijven en activiteiten voort te zetten.

8A1.6 Ondersteunen lokale media
Sterke lokale media zijn van groot belang voor de stad en de (lokale) democratie. Het Leids Mediafonds wordt om die reden verlengd t/m 2026 (beleidsakkoord). Het Leids Mediafonds bevordert de kwaliteitsjournalistiek om inwoners, instellingen en bedrijven beter te informeren over wat er speelt in Leiden en de directe omgeving. Wanneer de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Zuid-Hollandse Journalistiek van de provincie Zuid-Holland in 2024 wordt verlengd, kan de door de gemeente Leiden verleende subsidie aan het Leids Media Fonds voor 2024 opnieuw worden verhoogd.

In 2023 hebben de bestaande lokale publieke omroepen Sleutelstad en Unity.NU besloten tot de vorming van een gezamenlijke lokale publieke omroep voor de Leidse regio, als voorbode voor de vorming van een streekomroep, onder de naam ‘Unity.NU, met het nieuws van Sleutelstad’. Het Commissariaat voor de Media heeft hen in 2023 in de vergunningprocedure de licentie verstrekt voor de publieke omroep Leiden, Zoeterwoude, Voorschoten en Oegstgeest voor de periode 2023-2028. In 2024 wordt het fusieproces verder afgerond.

8A1.7 Ondersteunen projecten voor diversiteit, toegankelijkheid, ander publieksbereik, spreiding in de stad
Ook in 2024 ondersteunen we de ontwikkeling en uitvoering van een divers en inclusief cultuuraanbod. Dat doen we met behulp van de Subsidieregeling Cultuur, onderdeel Leiden Lokaal en Inclusief. Denk hierbij aan projecten die cultuuraanbod laagdrempelig maken voor verschillende doelgroepen, zoals muzikale interventies voor jonge mensen tijdens moeilijke periodes van hun leven van Stichting Culture Shock of Theaterfestival Ongekend Talent, een landelijk festival van theatermakers en -groepen van mensen met een beperking. Ook voor de C6 is dit een belangrijke prioriteit om aan bij te dragen.

8A1.8 Exploitatie Stedelijk museum De Lakenhal
2024 is een feestjaar. Niet alleen is het 450 jaar geleden dat Leiden ontzet werd, ook Museum De Lakenhal is 150 jaar open én de Kunstroute bestaat 30 jaar. Dit viert het museum met een solotentoonstelling van kunstenaar Kimsooja, verschillende bijzondere activiteiten rondom het museum en de collectie en met kunstenaars uit de stad. In het najaar openen we parallel aan de bijzondere 3 October Vieringen een tentoonstelling over Optochten en Maskerades. Daarnaast blijven we met interventies en kleinere wisseltentoonstellingen inspelen op actuele thema’s.

Het museum blijft doorbouwen aan het goed bezochte onderwijs- en publieksprogramma. Naast de wekelijkse activiteiten voor gezinnen en algemeen publiek, wordt aandacht besteed aan ‘special guests’, met prikkelvrije openingen, speciale rondleidingen voor slechthorenden en voor mensen met dementie. Ook maken we specifieke programma’s die zich richten op jongvolwassenen.

Wij verwachten dat de stijging van het aantal bezoekers door blijft zetten. Na corona was het bezoekersaantal laag, in 2024 hopen we op 75.000 bezoekers, daar waar we op lange termijn gemiddeld 85.000 bezoekers per jaar verwachten. Daarmee bestaat ook in 2024 het risico dat minder dan de geraamde inkomsten wordt gegenereerd.

Met de in 2023 vastgestelde missie, visie en strategische doelen werken we verder aan de versteviging van het museum in de stad en de dialoog met anderen. Binnen verschillende netwerken – gemeentelijke instellingen, C6, Universiteit Leiden, scholen & partners kennisstad, Leidse en landelijke musea, cultuurkwartier, kunstenaars - werken we samen in onderzoek, publieksbereik of projecten, vaak in verschillende disciplines. Hiermee versterken we onze organisatie, de kennis over onze collectie en bereiken we een breder publiek.

8A2.1 Stimuleren en ondersteunen netwerkvorming en kennisontwikkeling cultuur- en zorgsector
In 2024 wordt verder gewerkt aan de verbinding tussen de cultuur- en de zorgsector. Een cultuurcoach Cultuur en zorg fungeert hierin als spin in het web. Er wordt een vervolg gegeven aan het succesvolle project Kunst op Recept. Het nieuwe onlineplatform zorgmetkunst.nl biedt een makelaarsfunctie voor vraag en aanbod tussen zorg en cultuur in de stad.

8A2.2 Stimuleren en ondersteunen dat cultuur bij draagt bij aan integratie nieuwkomers 
Met de subsidieregeling Cultuur, Leiden lokaal en inclusief, stimuleren we ook in 2024 activiteiten die hieraan bijdragen. Denk hierbij aan projecten als Amalyashi festival, activiteiten rondom het herdenkingsjaar Keti Koti, georganiseerd door Songs of freedom of Theater Festival Ankrá door Theater de Generator. Leiden kent steeds meer internationale bewoners en dat geeft onze stad de kans kennis te maken met nieuwe cultuur (projecten). Vanuit Kennisstad (programma 3E) wordt ook bijgedragen aan het project Sprekend Erfgoed (kennismaking nieuwkomers met cultuur en erfgoed).

8A2.3 Onderzoek en stimuleren grotere toegankelijkheid cultuur voor smalle beurs en jongeren
De gemeente Leiden heeft een bijdrage Impuls jongerencultuur ontvangen van het Rijk voor 2023 en 2024. Met deze tijdelijke regeling krijgt het cultuuraanbod voor jongeren een extra impuls. Om het budget op transparante wijze in Leiden te kunnen inzetten, is gekozen voor een subsidieregeling. De subsidieregeling is in gegaan in per 15 juli 2023 en loopt tot en met 31 december 2024.
Cultuurcoaches en welzijnspartners zetten in op extra activiteiten, o.a. via Verwonder om de Hoek en de vakantieprogrammering van Samen Ondernemend Leren (SOL).
Het onderzoek naar de mogelijkheden voor een stadspas op gebied van sport, cultuur en recreatie is in 2023 afgerond. De resultaten worden afhankelijk van de besluitvorming meegenomen in de programmabegroting, zie programma 9.

8A3.1 Versterken unieke weefsel kennis en cultuur
Met de subsidieregeling Cultuur, onderdeel kennis en cultuur is het mogelijk om nieuwe initiatieven en activiteiten op het kruisvlak van kennis en cultuur beter te stimuleren en te ondersteunen (zie ook ambities Kennisstad, programma 3E.). Dit zetten we in 2024 voort, passend bij het stadsprofiel van Leiden, stad van ontdekkingen.

8A3.2 Cultuureducatie icm natuur- en milieueducatie om de hoek
Het leerecosysteem Verwonder om de hoek biedt op één plek het cultuur-educatief aanbod en het aanbod voor natuur, techniek, wetenschap en duurzaamheid (NDE) voor de basisscholen aan. Veel activiteiten uit de regio Holland Rijnland zijn op deze website www.verwonderomdehoek.nl te vinden. Het verbindt leerkrachten, ouders/verzorgers, buitenschoolse organisaties en aanbieders van educatieve activiteiten met elkaar. Denk aan musea, theaters, kunstencentra, schooltuinen, onderzoekslabs en nog veel meer. De rijke leeromgeving biedt gelijke kansen voor kinderen om zich te ontwikkelen in het onderwerp van hun belangstelling, door het verbinden van binnen- en buitenschoolse activiteiten. Dit sluit aan op de ambities Rijke Leeromgeving vanuit de samenwerking Leiden Kennisstad (zie programma 3E). In Leiden wordt hieraan gewerkt in de wijken Stevenshof, Leiden Zuidwest en in de Morswijk. De cultuurcoaches spelen hierin een centrale rol. Speciaal voor Leiden wordt via het platform ook de kennismakingscursussen kunst, cultuur, natuur en techniek buiten schooltijd aangeboden. Dit is een breed palet aan kortlopende cursussen (bijv. instrumenten, theater, beeldhouwen of een museumclub) die voor kinderen en jongeren beschikbaar komen tegen een redelijk tarief, vergelijkbaar met de sportintro-activiteiten.

(1) pre corona sluiting
(2) tijdens coronasluiting
(3) betreft bezoeken aan: Leidse Schouwburg, Stadsgehoorzaal, Qbus (podiumzaal Muziekhuis BplusC), Theater Ins Blau, Gebr. De Nobel.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.