Beleidsterrein 8B Cultureel erfgoed

Inleiding

Het erfgoedbeleid is vastgelegd in de Leidse Erfgoednota (verlengd begin 2021). Het erfgoedbeleid draagt bij aan de toekomstvisie Leiden, Stad van Ontdekkingen (internationale kennis en historische cultuur). Leiden heeft met erfgoed een onderscheidende kracht in huis; zo heeft Leiden én de (internationale) kennis én collecties, én de aantrekkelijke historische stad én de grote mate van betrokkenheid van bewoners. Zowel de gemeente als vele stadspartners dragen bij aan de ambities uit de Erfgoednota. Erfgoed heeft ook een link met programma kennisstad, waarin erfgoed de komende jaren één van de drie thema’s is. Met de ambitie om Leiden de plek in Nederland te laten zijn die volop kansen biedt voor verbindingen tussen cultuur, erfgoed, wetenschap en samenleving (zie programma 3E Vitale binnenstad en kennisstad).

8B1.1 Exploitatie en beheer Erfgoed Leiden en Omstreken 
Als speler in de Stad van Ontdekkingen bouwt Erfgoed Leiden en Omstreken verder aan historische kennis en collecties, samen met en voor Leiden, de regio, internationale partners en het erfgoedveld. In de vernieuwingen en uitvoering van het erfgoedbeleid werken we nauw samen met de onderwijsinstellingen.

Erfgoed Leiden en Omstreken stelt aangesloten overheidsorganisaties in staat hun erfgoedtaken goed uit te voeren vanuit de Archiefwet, de Erfgoedwet en de Omgevingswet. Onder meer wordt een bijdrage geleverd aan omgevingsplannen, de uitvoering van de nota Leids religieus erfgoed en het behoud van de Jonge Bouwkunst. Ook wordt het e-depot verder uitgerold in de regio en wordt een bijdrage geleverd aan het beheer van fysieke en digitale archiefbeheervoorzieningen en het toezicht daarop. Vanuit advisering duurzaam erfgoed levert Erfgoed Leiden een actieve bijdrage aan de verduurzaming van de stad.

De collecties die Erfgoed Leiden beheert voor Leiden en de regio zijn optimaal vindbaar, bruikbaar en doorzoekbaar voor het publiek door middel van verschillende digitale collectiebeheerssystemen die toegankelijk worden gemaakt via een nieuwe website.

Erfgoed Leiden wil het publiek verleiden en betrekken door mensen nieuwsgierig te maken naar de collecties en daar zelf mee aan de slag kunnen gaan. Dat gebeurt door educatie, het organiseren van of deelnemen aan evenementen en tentoonstellingen en exposities (inclusief molenmuseum De Valk).

Locatie Boisotkade
Met de (in 2022) beschikbaar gestelde middelen kan de vervanging van de (klimaat)installaties, de renovatie van de publieksruimten en de verduurzaming van het pand Boisotkade 2a begin 2024 starten. Naar verwachting zal deze in de eerste helft van 2025 volledig klaar zijn. Tijdens de verbouwing zal de studiezaal tijdelijk gehuisvest zijn in de studiezaal van het Hoogheemraadschap Rijnland.
Daar waar mogelijk wordt met gemeenten en andere publieke of private organisaties de samenwerking gezocht om het maatschappelijk rendement van de collectie zo groot mogelijk te maken.

8B1.2 Exploitatie molenmuseum De Valk
Molenmuseum de Valk verwacht ook in 2024 weer een succesvol jaar te draaien met zo’n 25.000 tot 30.000 bezoekers.

8B1.3 Toezicht en handhaven op monumenten
Het toezicht en handhaven op monumenten heeft binnen de VTH-keten (vergunnen, toezicht en handhaving) absolute prioriteit. Deze prioriteitstelling is vastgelegd in het VTH beleidsplan en het jaarlijkse VTH uitvoeringsplan. Naast het vergunning-gebonden toezicht wordt ook ingezet op het onderzoeken van klachten en meldingen en verzoeken tot handhaving van monumenten. Er wordt zowel een preventieve als proactieve rol vervuld. Hierbij wordt nauw samengewerkt met Erfgoed Leiden en Omstreken.

8B1.4 Uitvoeren erfgoedbeleid met partners 
Deze prestatie mede in vervolg op 8B1.1 (betreft ook uitvoering erfgoedbeleid met partners). Voor de prestaties met verbindingen tussen kennis, cultuur en erfgoed verwijzen we ook naar 8A1.2 (Ondersteunen en mogelijk maken museaal aanbod) en 8A3.1 (Versterken unieke weefsel kennis en cultuur) en naar programma Kennisstad met de pijler Erfgoed (zie programma 3E Vitale binnenstad en Kennisstad).

In 2023 – 2024 brengen we in beeld welke actuele maatschappelijke ontwikkelingen van invloed zijn op het erfgoed(beleid). Dit doen we op hoofdlijn, met behulp van de drie thema’s / ambities uit de Erfgoednota. Een vervolg is afhankelijk van de uitkomsten hiervan.
In 2024 continueren we het gesprek (en de uitwisseling) met partners aan de Erfgoedtafel en de tafel religieus erfgoed.

Erfgoed en de Omgevingswet
Per 1 januari 2024 wordt de Omgevingswet van kracht. De omgang met (en bescherming van) al het fysieke erfgoed maakt hier integraal deel van uit (wettelijke verplichting). Bij invoering van de Omgevingswet wordt de huidige bescherming van erfgoed (in het bestemmingsplan) onder andere via de zogeheten bruidsschat omgezet naar het tijdelijke Omgevingsplan. In de jaren die volgen werkt Leiden aan het nieuwe integrale (definitieve) Omgevingsplan. We onderzoeken hierbij de (nieuwe) mogelijkheden én verplichtingen die de Omgevingswet voor erfgoed biedt, zoals maatwerk in bescherming en de bescherming van de omgeving van het monument. De planning, werkwijze en ontwikkeling van het nieuwe Omgevingsplan is daarbij leidend.

Naoorlogs erfgoed
Ook de bescherming van de jonge bouwkunst nemen we daarbij mee, zoals opgenomen in het beleidsakkoord 2022-2026. In 2023 is het rapport Jonge Bouwkunst door Erfgoed Leiden gepubliceerd. Het college heeft vervolgens in 2023 aangegeven welke objecten of structuren voor bescherming in aanmerking komen. In vervolg hierop onderzoeken we op welke wijze bescherming kan plaatsvinden. Dat betreft bijvoorbeeld objectbescherming door de aanwijzing van gemeentelijke monumenten, opname van karakteristieke panden in het Omgevingsplan, of gebiedsbescherming voor historische structuren in het Omgevingsplan. Dit wordt meegenomen in proces en besluitvorming ten aanzien van het definitieve Omgevingsplan. We kijken daarbij in de komende jaren ook naar de periode van de wederopbouw (bescherming van het naoorlogs erfgoed is opgenomen in het beleidsakkoord).

Subsidie
We contineren de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld voor het herstellen van onder andere historische winkelpuien en kleuren. Vanaf 2024 werkt de regeling met een kleiner budget dan voorgaande jaren, op grond van eerdere besluitvorming (bij begroting 2021-2024 en bij kaderbrief 2023–2027). Daarmee kunnen naar verwachting voldoende aanvragen worden gehonoreerd.
We ondersteunen de stichting Open Monumentendagen jaarlijks met subsidie en een medewerker (van Erfgoed Leiden) voor de uitvoering. Tijdens de Open monumentendagen in september worden jaarlijks vele monumenten opengesteld voor een groot publiek.
Leiden heeft geen subsidieregeling voor de restauratie van gemeentelijke monumenten. Wel worden de lopende subsidies van de oude regeling (hoofdstuk 3 monumenten van de subsidieverordening stadsvernieuwing) nog tot 2030 afgerond.

* in 2024 zal het gebouw aan de Boisotkade gesloten zijn ivm de verbouwing. Studiezaal verhuist naar tijdelijke locatie bij het Hoogheemraadschap Rijnland. Heropening nog onbekend.

Een overzicht van realisatie- en streefwaarden van de indicatoren (ook uit vorige begrotingen) staat op LeideninCijfers.