Beleidsterrein 9D Kwetsbare groepen

9D1.1 Uitvoering geven aan preventie en herstel t.a.v. verslaving en dak- en thuisloosheid

Het programma Maatschappelijke Zorg Leidse regio heeft als doel het zoveel mogelijk voorkomen van kwetsbare situaties voor inwoners. De focus ligt op de verschuiving van reactieve ondersteuning achteraf naar preventie vooraf. In 2024 heeft de Radboud Universiteit daarom een preventiescanner ‘dakloosheid’ uitgevoerd bij de gemeenten in de Leidse regio. De uitkomsten (aanvullende activiteiten en evaluatie bestaande activiteiten) van de preventiescanner zijn opgenomen in het meerjarig programmaplan. Een deel daarvan zal gerealiseerd worden in 2025. In 2024 heeft het Trimbosinstituut voor de regio Holland Rijnland een scan uitgevoerd op het gebied van GHB gebruik en genomen maatregelen. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek wordt zo nodig een start gemaakt met een nieuwe of aangepaste GHB aanpak.

9D1.2 Uitvoering geven aan toeleiding naar zorg van mensen met verslavings- en psychiatrische problematiek en begeleiding van ex-gedetineerden en vreemdelingen in nood

Hecht presenteerde in augustus 2024 de uitkomsten van een onderzoek naar het functioneren van bemoeizorgoverleggen. In samenwerking met gemeenten en betrokken organisaties wordt als dat nodig is, op initiatief van Hecht, de werkwijze in deze zorgnetwerken en het Leidse toeleidingsteam aangepast. In de Leidse regio wordt daarbij aangesloten bij eerder gemaakte afspraken op het gebied van assertieve zorgketen (GGZ-kader).

Ook zijn er voor en namens de gemeente Leiden in 2024 twee subsidies aangevraagd bij ZonMw die betrekking hebben op grip op onbegrepen gedrag. Deze zijn voor het inrichten van een kenniswerkplaats en een aanpak voor een sluitende domeinoverstijgende keten. De werkzaamheden voor beide subsidies zullen in 2025 van start gaan.

9D1.3 Uitvoering geven aan opvang en huisvesting van kwetsbare groepen

Oekraïners
De gemeentelijke opgave voor het huisvesten van Oekraïners stijgt in 2025 van 554 naar 681. De grootste uitdaging blijft het tijdig vinden van vervangende en nieuwe opvanglocaties én de uitdagingen die het verbouwen van die locaties met zich meebrengt. We gaan door met de actieve zoektocht naar meer locaties die voor langere tijd en locaties die flexibel inzetbaar zijn. Het zojuist aangehuurde Archimedesweg 29 is voor 5 jaar beschikbaar. Nu de Oekraïense ontheemden langer in Nederland zijn zal de ondersteuning in 2025 nog meer gericht zijn op zelfredzaamheid en participatie in de Leidse samenleving.

Statushouders
De inzet voor de huisvesting van statushouders gaat onverminderd door. Aanvullend op de reguliere afspraken met corporaties gaan we op zoek naar innovatieve huisvesting voor deze doelgroep. Dit doen we door het ontwikkelen van flexwoningen en andere specifieke woonvormen aan te jagen. Hier hoort ook het ontwikkelen en initiëren van woon-,leer- en werktrajecten bij zoals wij dat in 2024 deden samen met DUWO en Alrijne aan de Houtlaan (www.opjeplekindezorg.nl). In 2025 willen we ons richten op leer-werktrajecten in de techniek, met name op het Leiden Bio Science Park, waarbij ook andere doelgroepen betrokken worden. We blijven intensief samenwerken met de woningcorporaties en met VluchtelingenWerk voor de maatschappelijke begeleiding en huisvesting. We bouwen met Nidos, Jeugdformaat en Massive Care verder aan stevige netwerken rond de opvang en begeleiding van minderjarige statushouders.

Asielzoekers
Volgens de huidige spreidingswet zullen we 619 reguliere opvangplekken moeten organiseren in Leiden, waarvan 52 plekken voor Alleenstaande Minderjarige Vluchtelingen (AMV’ers). Medio 2025 zal een tijdelijk AZC op de Paardenwei geopend worden, als uitbreiding op het huidige AZC aan de Haagse Schouw, waarmee we ruimschoots voldoen aan de opgave van 619 opvangplekken. Voor deze groep onderzoeken we verder de mogelijkheden voor het realiseren van een (semi)permanent AZC in de stad als toekomstige vervanging voor de AZC’s aan de Haagsche Schouwweg. We richten ons op vervangende opvanglocaties voor ontheemden die langduriger inzetbaar zijn of flexibel gebruikt kunnen worden.

Samen met collega’s uit sociale clusters en maatschappelijke partners agenderen en coördineren we nieuwe en bestaande routes naar werk, onderwijs, gezondheid, en veiligheid voor deze nieuwe (tijdelijke) inwoners die dat nodig hebben.

Ongedocumenteerden
De gemeenteraad heeft in 2021 met het amendement ‘Stabiele situatie voor ongedocumenteerden in Leiden’ uitgesproken te alle tijde een stabiele situatie te willen creëren voor de kwetsbare doelgroep van ongedocumenteerden in Leiden en dat Leiden naar vermogen wil bijdragen aan een oplossing van hun situatie. In navolging van dit amendement is de afgelopen jaren een subsidie verstrekt aan Comité Ondersteuning Ongedocumenteerden (Cool) om dit te bewerkstelligen totdat de Rijksoverheid met nieuw beleid komt naar aanleiding van de evaluatie van de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV). Mede vanwege het recente kabinetsbesluit om per 1 januari 2025 te stoppen met de landelijke vreemdelingenvoorzieningen, willen we met de beschikbare financiële middelen voor 2025, 2026 en 2027 conform Kaderbrief 2024 invulling geven aan het organiseren van ondersteuning aan de meest kwetsbaren in onze gemeente. Dit doen we met oog op toekomstperspectief.

Maatschappelijke opvang dak- en thuislozen
Eind 2025 sluit de lokale opvanglocatie (in Voorschoten) voor dakloze gezinnen uit de Leidse regio. We maken er werk van om voor die tijd een nieuwe locatie gereed te hebben. Voor in ieder geval de komende drie jaar is het Maansteenpad een tijdelijke regionale opvanglocatie voor jongeren. De locatie wordt doorlopend gemonitord en het zorgconcept wordt constant doorontwikkeld. We werken aan een brede aanpak dakloosheid naar aanleiding van de uitkomsten van de ETHOS-telling. Deze uitkomsten zijn in oktober 2024 bekend. Hieruit zal blijken (op basis van eerdere ervaringen in andere gemeenten in Nederland) dat er meer inwoners (alleenstaanden, gezinnen en jongeren) dakloos zijn dan nu bekent bij de gemeenten van Holland Rijnland.

In 2025 wordt verder ingezet op het verbreden van passende woonruimte voor de uitstroom naar zelfstandige woonplekken en wordt naar aanleiding van de ETHOS telling gekeken naar huisvestingsbehoefte van de brede daklozengroep. Aan de hand van de uitkomsten van de Ethostelling zal ook voor de specialistische voorzieningen voor opvang worden bekeken in welke mate er ontwikkeling of aanpassing van het aanbod noodzakelijk is.

Aan de orde komt de huisvestingsbehoefte van de brede doelgroep daklozen. Ook zal voor de specialistische voorzieningen voor opvang worden bekeken in welke mate er ontwikkeling of aanpassing van het aanbod noodzakelijk is. In juli 2024 heeft het Rijk een ‘Checklist gelijke behandeling’ gepubliceerd voor de toegang tot Maatschappelijke opvangvoorzieningen voor EU-burgers. Uit deze checklist blijkt dat EU-burgers na drie maanden verblijf in Nederland beoordeeld dienen te worden zoals een Nederlands inwoner. De verwachting is dat dit tot gevolg heeft dat er meer EU-arbeidsmigranten toegang krijgen tot de Maatschappelijke Opvang. Momenteel wordt onderzocht hoe de regio Holland Rijnland aan deze vraag kan voldoen. Dit doen we in overleg met de VNG om te voorkomen dat er onevenredige spreiding tussen gemeenten plaatsvindt. We zijn inhoudelijk betrokken bij het opstellen van een integraal plan voor (het voorkomen van) dak- en thuisloosheid bij EU-arbeidsmigranten. In de Leidse regio wordt in 2025 verder ingezet op het verbreden van passende woonruimte ten behoeve van de uitstroom uit maatschappelijke opvang en beschutte groepswonenlocaties naar zelfstandige woonplekken.

9D1.4 Uitvoering geven aan beschermd wonen

Per 1 januari 2023 is een groot deel van het beschermd wonen van Leiden als centrumgemeente verder gecentraliseerd naar de drie subregio’s van Holland Rijnland. Van oudsher waren woonvoorzieningen voor kwetsbare mensen in Leiden gesitueerd. Hierdoor is in de Leidse regio het aantal voorzieningen voor begeleid, beschut en beschermd woonvoorzieningen op peil. De andere twee subregio’s (Rijnstreek en de Duin- en Bollenstreek) moeten de komende jaren hun voorzieningenniveau iets uitbreiden.

Bij de woonvoorzieningen in de Leidse Regio wordt blijvend ingezet op scheiden van wonen en zorg. In 2025 wordt verder ingezet op het beschikbaar krijgen van voldoende passende en betaalbare woonruimte ten behoeve van de uitstroom uit beschutte groepswonenlocaties naar zelfstandige werkplekken. Ook werken we stapsgewijs aan het creëren van woonvoorzieningen in Voorschoten en Zoeterwoude, zodat de woonlocaties binnen de Leidse regio nog evenrediger zijn verspreid.

In 2024 is de huidige aanpak 16-27 jaar binnen Leiden geëvalueerd. In 2025 zal er uitvoering gegeven worden aan een plan van aanpak voor integrale ondersteuning van jongvolwassenen in een kwetsbare situatie. Uitgangspunt hierbij is dat we jongvolwassenen niet loslaten totdat er stabiliteit is op huisvesting, financiën, dagbesteding, netwerk en gezondheid. Daarnaast is er aandacht voor de overgang van 18- naar 18+.

Pilot ‘Het Bouwdepot’
In 2024 is begonnen uitvoering te geven aan de motie M.23.0093 – ‘Een onvoorwaardelijk inkomen voor dakloze jongeren’. In oktober of november 2024 wordt gestart met de pilot ‘Het Bouwdepot’. Hierbij krijgen vijf Leidse jongeren tussen de 18 en 21 jaar die (dreigend) dak- en thuisloos zijn, één jaar lang een maandelijks inkomen. Dit wordt gegeven vanuit vertrouwen en is bedoeld als leef- en leergeld. Tijdens dit jaar worden zij begeleid vanuit Next Chapter, een samenwerking tussen Stichting de Binnenvest en Cardea. Aan de pilot is onderzoek gekoppeld vanuit onderzoeksbureau DRIFT. Eind 2024 wordt de gemeenteraad geïnformeerd over de uitvoering van de motie. In het najaar van 2025 wordt er onderzocht in hoeverre deze vorm van uitkering voor deze doelgroep geïntegreerd wordt in regulier aanbod.

9D2.1 Uitvoering geven aan maatregelen die het voorkómen van geweld in huiselijke kring, het stoppen van geweld en het herstel van veiligheid in het huishouden of gezin bevorderen

Huiselijk geweld is het grootste geweldsprobleem in de Nederlandse samenleving en de aanpak ervan vraagt een lange adem. In ‘Geweld Thuis Samen Aanpakken – Regiovisie aanpak huiselijk geweld Hollands Midden 2024 – 2028’ zijn de ambities voor de komende jaren vastgelegd. Het uitvoeringplan, dat jaarlijks wordt geëvalueerd en geactualiseerd, geeft richting aan de realisatie van de ambities. Preventie, vroegsignalering en een effectieve aanpak vormen de hoofdthema’s. Daarbij is specifieke aandacht voor de thema’s gender gerelateerd geweld, complexe scheidingen en ouderenmishandeling.

Het Toekomstscenario kind- en gezingsbescherming en de Hervormingsagenda Jeugd zijn belangrijke gerelateerde ontwikkelingen die in de komende jaren veel aandacht vragen. Het Toekomstscenario is een landelijk programma met als doel om kinderen, gezinnen en huishoudens van 0 – 100 effectieve bescherming en tijdige hulp te bieden. Het raakt daarbij aan verschillende beleidsterreinen. Proeftuinen in het land laten zien dat jeugdhulp en gedwongen maatregelen door deze aanpak verminderen. Een grote operatie in de komende jaren is naar verwachting de vorming van een Regionaal Veiligheidsteam (RVT). Daarbinnen is specialistische expertise op ontwikkelingsbedreiging en veiligheid gebundeld om gezinnen te ondersteunen. Daarin worden onder andere taken van Veilig Thuis en de Jeugdbeschermings-organisaties gebundeld. Landelijke politieke besluitvorming over de voorkeursvariant van dit team is voorzien in het voorjaar van 2025. Het wetgevingstraject dat hiervoor nodig is zal niet voor eind 2027 worden afgerond. Daarna volgt de implementatie. Gemeenten zijn echter nu al aan de slag met andere onderdelen van het Toekomstscenario.

Met alle betrokken partijen werken we regionaal aan het slimmer en effectiever samenwerken in alle vormen van geweld (0-100). Een belangrijk doel is dat gezinnen en huishoudens zich beter gehoord en geholpen voelen. Hiervoor worden in de startfase met alle leden van het huishouden de onderlinge relaties en de problemen goed in kaart gebracht en aangesloten bij wat het gezin nodig heeft. Daarnaast werken we toe naar inzet van een contactpersoon, die langdurig contact met het gezin onderhoudt en samenwerkt met partijen die de noodzakelijke hulp en zorg aan de gezinsleden bieden. Doen wat nodig is, is daarbij een belangrijk uitgangspunt. Zo werken we van het huidige estafette model naar een samenwerkingsmodel. De medewerkers van de gemeente Leiden met publiekscontact krijgen scholing om huiselijk geweld te kunnen signaleren. Interne functionarissen ondersteunen hen in het duiden van signalen en het zetten van vervolgstappen.

Huiselijk geweld heeft veel raakvlakken met andere beleidsterreinen in het sociaal domein, zoals Jeugd, Onderwijs, Ouderenwerk, Bestaanszekerheid, Gezondheid en WMO. Daarnaast zijn ook Openbare Orde en Veiligheid en het Zorg- en Veiligheidshuis belangrijke partners. De aanpak van huiselijk geweld vraagt een intensief samenspel met interne en externe partners, zowel binnen als buiten het sociaal domein, om tot een gecoördineerde en effectieve aanpak te komen. De aanpak richt zich op preventie en het duurzaam stoppen van geweld. Vervolgens is er aandacht voor herstel van opgelopen schade bij betrokkenen.

9D2.2 Uitvoering geven aan opvang van slachtoffers van geweld in huiselijke kring

Vrouwenopvang Rosa Manus wordt erkend als expert op het gebied van evident huiselijk geweld. Het landelijk uitgangspunt is het principe ambulant tenzij en regionale opvang tenzij. Landelijk zijn er afspraken over de opvang van vrouwen en eventuele kinderen die niet regionaal opgevangen kunnen worden, omdat ze in de regio niet veilig zijn. Ook mannen kunnen slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Er zijn in het land een aantal opvangorganisaties voor mannen en eventuele kinderen. Landelijk is de druk op met name de vrouwenopvang hoog. Er is een landelijke monitor ontwikkeld om inzage te geven in de druk op de vrouwenopvang en de regionale verschillen daarin. Het woningtekort speelt o.a. een rol in de uitstroom uit de opvang.

Met een landelijk ontwikkelagenda vrouwenopvang wordt gewerkt aan een sterkere positie van de vrouwenopvang en versterking van de samenwerking met kernpartners. Na een evaluatie van de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod is een pilot gestart. In deze pilot begeleiden vrouwenopvang organisaties Rosa Manus (Holland Rijnland) en Kwintes (Midden-Holland) alle leden van het gezin tijdens en na het huisverbod, tot het duurzaam veilig is. Deze pilot geldt voor 15 van de 130 huisverboden in 2024. De reguliere werkwijze en de pilot werkwijze worden onderzocht om te beoordelen welke werkwijze de voorkeur heeft. De resultaten van het onderzoek zijn medio 2025 bekend.

* Er zijn (nog) geen realisatiewaarden voor deze indicator.
**Dit is de gemiddelde verblijfsduur in de vrouwenopvang. De werkelijke verblijfsduur van elke cliënt is volledig afgestemd op de persoonlijke situatie. De opvang van een cliënt duurt zo lang als nodig is om de juiste vervolgstap te kunnen zetten. Dit kan dus veel langer of veel korter zijn dan de gemiddelde verblijfsduur.
***Vanwege doorcentralisatie van Beschermd Wonen van centrumgemeente Leiden naar alle gemeenten van Holland Rijnland in combinatie met de overgang naar een nieuw registratiesysteem voor Wmo in Leiden per 1 oktober 2023 is er voor de wachtlijst beschermd wonen Leidse regio over 2023 geen realisatiecijfer beschikbaar en is hier no die voor 2022 weergegeven.
****Voor indicator 9D1.e zijn geen streefwaarden voor de aankomende jaren opgenomen, omdat het Rijk deze per half jaar bepaalt.